زكات گندم و جو و خرما و كشمش
١٨٦٤ زكات گندم و جو و خرما و كشمش وقتی واجب می شود كه به مقدار نصاب برسند و نصاب آنها من تبريز و مثقال كم است كه ٢٠٧/٨٤٧ كيلوگرم می شود.
١٨٦٥ اگر پيش از دادن زكات از انگور بعد از كشمش شدن و خرما بعد از تمر شدن و جو و گندم بعد از صدق اسم - كه زكات آنها واجب شده - خود و عيالاتش بخورند يا مثلا به فقير بدهد، بايد زكات مقداری را كه مصرف كرده بدهد.
١٨٦٦ اگر بعد از آن كه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد مالك آن بميرد، بايد مقدار زكات را از مال او بدهند ولی اگر پيش از واجب شدن زكات بميرد، هر يك از ورثه كه سهم او به اندازه نصاب است بايد زكات سهم خود را بدهد.
١٨٦٧ كسی كه از طرف حاكم شرع مامور جمع آوری زكات است موقع خرمن كه گندم و جو را از كاه جدا می كنند و بعد از خشك شدن خرما و انگور می تواند زكات را مطالبه كند و اگر مالك ندهد و چيزی كه زكات آن واجب شده از بين برود بايد عوض آن را بدهد.
١٨٦٨ اگر بعد از مالك شدن درخت خرما و انگور يا زراعت گندم و جو زكات آنها واجب شود، بايد زكات آن را بدهد.
١٨٦٩ اگر بعد از آن كه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد زراعت و درخت را بفروشد، بايد زكات آنها را بدهد.
١٨٧٠ اگر انسان گندم يا جو يا خرما يا انگور را بخرد و بداند كه فروشنده زكات آن را داده يا شك كند كه داده يا نه، چيزی بر او واجب نيست و اگر بداند كه زكات آن را نداده چنانچه حاكم شرع معامله مقداری را كه بايد از بابت زكات داده شود اجازه ندهد معامله آن مقدار باطل است و حاكم شرع می تواند مقدار زكات را از خريدار بگيرد و اگر معامله مقدار زكات را اجازه دهد معامله صحيح است و خريدار بايد قيمت آن مقدار را به حاكم شرع بدهد و در صورتی كه قيمت آن مقدار را به فروشنده داده باشد می تواند از او پس بگيرد.
١٨٧١ اگر وزن گندم و جو و خرما و كشمش موقعی كه تر است به ٢٨٨ من و ٤٥ مثقال كم برسد و بعد از خشك شدن كمتر از اين مقدار شود، زكات آن واجب نيست.
١٨٧٢ اگر گندم و جو و خرما را پيش از خشك شدن مصرف كند اگر چه خشك آنها به اندازه نصاب باشد زكات آنها واجب نيست ولی اگر احتياطا زكات آنها را بدهد خيلی پسنديده است.
١٨٧٣ خرمايی كه تازه آن را می خورند و اگر بماند خيلی كم می شود چنانچه مقداری باشد كه خشك آن به ٢٨٨ من و ٤٥ مثقال كم برسد، زكات آن واجب است.
١٨٧٤ گندم و جو و خرما و كشمشی كه زكات آنها را داده، اگر چند سال هم نزد او بماند، زكات ندارد.
١٨٧٥ اگر گندم و جو و خرما و انگور هم از آب باران مشروب شود، و هم از آب دلو و مانند آن استفاده كند، چنانچه طوری باشد كه بگويند با دلو آبياری شده نه باران، زكات آن بيست يك است، واگر بگويند يا آب باران آبياری شده،زكات آن ده يك است.
١٨٧٦ اگر گندم و جو و خرما و انگور هم از آب باران مشروب شود و هم از آب دلو و مانند آن استفاده كند، چنانچه طوری باشد كه بگويند آبياری با دلو و مانند آن غلبه داشته زكات آن بيست يك است، و اگر بگويند آبياری با آب نهر و باران غلبه داشته زكات آن ده يك است بلكه اگر نگويند آب باران و نهر غلبه داشته ولی آبياری با آب باران و نهر بيشتر از آب دلو و مانند آن باشد بنابر احتياط زكات آن ده يك می باشد.
١٨٧٧ اگر شك كند كه آبياری با آب باران شده يا آبياری به دلو،بيست يك بر او واجب می شود.
١٨٧٨ اگر گندم و جو و خرما و انگور با آب باران و نهر مشروب شود و به آب دلو و مانند آن محتاج نباشد، ولی با آب دلو هم آبياری شود و آب دلو به زياد شدن محصول كمك نكند، زكات آن ده يك است و اگر با دلو و مانند آن آبياری شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد، ولی با آب نهر و باران هم مشروب شود و آنها به زياد شدن محصول كمك نكنند زكات آن بيست يك است.
١٨٧٩ اگر زراعتی را با دلو و مانند آن آبياری كنند، و در زمينی كه پهلوی آن است زراعتی كنند كه از رطوبت آن زمين استفاده نمايد و محتاج به آبياری نشود زكات زراعتی كه با دلو آبياری شده بيست يك و زكات زراعتی كه پهلوی آن است ده يك می باشد.
١٨٨٠ مخارجی را كه برای گندم و جو و خرما و انگور كرده است حتی مقداری از قيمت اسباب و لباس را كه به واسطه زراعت كم شده می تواند از حاصل كسر كند، و چنانچه پيش از كم كردن اينها به ٢٨٨ من و ٤٥ مثقال كم برسد، بايد زكات باقی مانده آن را بدهد.
١٨٨١ قيمت وقتی كه تخم را برای زراعت پاشيده می تواند، جزو مخارج حساب نمايد.
١٨٨٢ اگر زمين و اسباب زراعت يا يكی از اين دو، ملك خود او باشد،نبايد كرايه آنها را جزء مخارج حساب كند و نيز برای كارهايی كه خودش كرده يا ديگری بی اجرت انجام داده چيزی از حاصل كسر نمی شود.
١٨٨٣ اگر درخت انگور يا خرما را بخرد قيمت آن جزء مخارج نيست، ولی اگر خرما يا انگور را پيش از چيدن بخرد، پولی را كه برای آن داده جزء مخارج حساب می شود.
١٨٨٤ اگر زمينی را بخرد و در آن زمين گندم يا جو بكارد پولی را كه برای خريد زمين داده جزء مخارج حساب نمی شود ولی اگر زراعت را بخرد، پولی را كه برای خريد آن داده می تواند جزو مخارج حساب نمايد و از حاصل كم كند اما بايد قيمت كاهی را كه از آن بدست می آيد، از پولی كه برای خريد زراعت داده كسر نمايد مثلا اگر زراعتی را پانصد تومان بخرد و قيمت كاه آن صد تومان باشد فقط چهارصد تومان آن را می تواند جزو مخارج حساب نمايد.
١٨٨٥ كسی كه بدون گاو و چيزهای ديگر كه برای زراعت لازم است می تواند زراعت كند، اگر اينها را بخرد، نبايد پولی را كه برای خريد اينها داده جزو مخارج حساب نمايد.
١٨٨٦ كسی كه بدون گاو و چيزهای ديگری كه برای زراعت لازم است، نمی تواند زراعت كند، اگر آنها را بخرد و به واسطه زراعت به كلی از بين بروند می تواند تمام قيمت آنها را جزو مخارج حساب نمايد. و اگر مقداری از قيمت آنها كم شود می تواند آن مقدار را جزو مخارج حساب كند ولی اگر بعد از زراعت چيزی از قيمتشان كم نشود، نبايد چيزی از قيمت آنها را جزء مخارج حساب نمايد.
١٨٨٧ اگر در يك زمين جو و گندم و چيزی مثل برنج و لوبيا كه زكات آن واجب نيست، بكارد خرجهای كه برای هر كدام آنها كرده، فقط پای همان حساب می شود، ولی اگر برای هر دو مخارجی كرده بايد به هر دو قسمت نمايد، مثلا اگر هر دو به يك اندازه بوده، می تواند نصف مخارج را از جنسی كه زكات دارد كسر نمايد.
١٨٨٨ اگر برای سال اول عملی مانند شخم زدن انجام دهد اگر چه برای سالهای بعد هم فايده داشته باشد، بايد مخارج آن را از سال اول كسر كند. ولی اگر برای چند سال عمل كند، بايد بين آنها تقسيم نمايد.
١٨٨٩ اگر انسان در چند شهر كه فصل آنها با يكديگر اختلاف دارد و زراعت و ميوه آنها در يك وقت به دست نمی آيد گندم يا جو يا خرما يا انگور داشته باشد و همه آنها محصول يك سال حساب شود چنانچه چيزی كه اول می رسد به اندازه نصاب يعنی ٢٨٨ من و ٤٥ مثقال كم باشد بايد زكات آن را موقعی كه می رسد بدهد و زكات بقيه را هر وقت به دست می آيد ادا نمايد و اگر آنچه اول می رسد به اندازه نصاب نباشد، صبر می كند تا بقيه آن برسد پس اگر روی هم به مقدار نصاب شود، زكات آن واجب است و اگر به مقدار نصاب نشود زكات آن واجب نيست.
١٨٩٠ اگر درخت خرما يا انگور در يك سال دو مرتبه ميوه دهد چنانچه روی هم به مقدار نصاب باشد بنابر احتياط زكات آن واجب است.
١٨٩١ اگر مقداری خرما يا انگور تازه دارد كه خشك آن به اندازه نصاب می شود چنانچه به قصد زكات از تازه آن بقدری به مستحق بدهد كه اگر خشك شود به اندازه زكاتی باشد كه بر او واجب است اشكال ندارد.
١٨٩٢ اگر زكات خرمای خشك يا كشمش بر او واجب باشد نمی تواند زكات آن را خرمای تازه يا انگور بدهد و نيز اگر زكات خرمای تازه يا انگور بر او واجب باشد نمی تواند زكات آن را خرمای خشك يا كشمش بدهد اما اگر يكی از اينها يا چيز ديگری را به قصد قيمت زكات بدهد مانعی ندارد.
١٨٩٣ كسی كه بدهكار است و مالی هم دارد كه زكات آن واجب شده اگر بميرد بايد اول تمام زكات را از مالی كه زكات آن واجب شده بدهند بعد قرض او را ادا نمايند.
١٨٩٤ كسی كه بدهكار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد اگر بميرد و پيش از آن كه زكات اينها واجب شود ورثه قرض او را از مال ديگر بدهند،هر كدام كه سهمشان به ٢٨٨ من و ٤٥ مثقال كم برسد بايد زكات بدهد و اگر پيش از آن كه زكات اينها واجب شود قرض او را ندهند چنانچه مال ميت فقط به اندازه بدهی او باشد واجب نيست زكات اينها را بدهند و اگر مال ميت بيشتراز بدهی او باشد در صورتی كه بدهی او بقدری است كه اگر بخواهند ادا نمايند بايد مقداری از گندم و جو و خرما و انگور را هم به طلبكار بدهند، آنچه را به طلبكار می دهند زكات ندارد و بقيه مال ورثه است و هر كدام آنان كه سهمش به اندازه نصاب شود بايد زكات آن را بدهد.
١٨٩٥ اگر گندم و جو و خرما و كشمشی كه زكات آنها واجب شده خوب و بد دارد بايد زكات هر كدام از خوب و بد را از خود آنها بدهد و يا زكات همه را از خوب و بد بدهد و به احتياط واجب زكات همه را از بد نمی تواند بدهد.