روایات موضوعی

چهل حديث درباره حقّ الناس

1ـ حضرت مهدي ارواحنا فداه:لايَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ يَتَصرَّفَ في مالِ غيرهِ اِلاّ بِاِذنِه.کسي حق ندارد در مال ديگري بدون اجازة او دخل و تصرف نمايد.(بحار، ج 53، ص 183)

2ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه السلام»:أعظمُ الخطايا اِقتِطاعُ مالِ امرِيءٍ مُسلِمٍ بِغَير حَقٍّ.عظيم ترين گناهان، خوردنِ به ناحق و تجاوز به مال يک مسلمان است.(تحف العقول، ص 217)

3ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:لَيسَ بِوَلِيٍّ لي مَن أَكَلَ مالَ مؤمنٍ حَراماً.هر کس مال مؤمني را به ناحق بخورد پيرو من نيست.(وسائل، ج 12، ص 53)

4ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:ما عُبِدَ اللهُ بِشيءٍ اَفضلَ مِن اداءِ حَقِّ المُؤمِنِ.هيچ عبادتي بالاتر از اداي حق مؤمن نيست.(بحار، ج 74، ص 242)

5ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:جَعَلَ اللهُ سُبحانَهُ حُقوقَ عِبادِهِ مُقَدَّمَةً لِحُقوقِهِ.خداوند سبحان حقوق بندگانش را مقدمة رسيدن به حقوق خود قرار داده است.(فهرست غرر، ص 77)

6ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:لَو أَنَّ الناسَ أَدُّوا حُقوقَ اَموالِهِم لَكانوُا عايِشينَ بَخَير.مردم اگر حقوق و واجبات مالي خود را ادا مي کردند مسلّماً همه از يک زندگي مطلوب و رضايتبخشي برخوردار مي شدند.(وسائل، ج 6، ص 2)

7ـ «امام محمدباقر(عليه السلام)»:اوَّلُ قطرةٍ مِنَ الشَّهيدِ كفّارَةٌ لِذُنوبِهِ اِلاّ الدَّين فَاِنَّ كفّارَتَه قَضاءُه.اوّلين قطرة خون شهيد کفارة گناهان او است مگر قرض و بدهکاري او که کفاره اش ادا کردن آن است (بدهي و حق الناس شهيد را وارثان بايد ادا كنند).(وسائل، ج 13، ص 85)

8ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:وصاحِبُهُم مُحتَبِسٌ علي بابِ الجَنّةِ بِثَلاثةِ دَراهِمٍ لفلانِ اليَهودي، وَ کانَ شَهيداً!يکي از افراد (فلان قبيله) که شهيد شده به خاطر سه درهم که به فلان يهودي بدهکار بوده بر دَرِ بهشت زنداني گشته و به وي اجازة ورود مي دهند!(احتجاج طبرسي، ج 1، ص 333)

9ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:الحَجَرُ الغَصبُ في الدّارِ رَهنٌ عَلي خَرابِها!وجود يک آجر غصبي در بناي يک خانه، رهن بر ويراني آن خانه خواهد بود!(نهج البلاغه، کلمة 232)

10ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:أَعطِ الأَجيرَ اَجرَهُ قَبلَ أَن يَجِفَّ عَرقُهُ.مزد کارگر را پيش از آنکه عرق بدنش خشک شود به او بپرداز.(شهاب الاخبار، ص 327)

11ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:مَن ظَلم اَجيراً أَجرَهُ احبَطَ اللهُ عَمَلهُ وَ حرَّمَ عَليهِ ريحَ الجَنَّةِ.کسي که به اجير و کارگر خود ستم کند و حق او را نپردازد خداوند اعمال نيکش را به کلي تباه و بوي بهشت را بر وي حرام خواهد نمود.(ثواب الاعمال، ص 645)

12ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:مَن اَكَلَ مِن مالِ اَخيهِ ظُلماً وَ لَم يَرُدَّهُ اِلَيهِ اَكَلَ جَذوَةً مِنَ النّارِ يَومَ الِقيامَةِ.کسي که از مال برادر ديني خود به ناحق بخورد و آن را به صاحبش برنگرداند خوراک او در روز قيامت شعله هاي آتش خواهد بود.(وسائل، ج 11، ص 642)

13ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:لايُعابُ المَرءُ بِتأخيرِحَقِّهِ اِنّما يُعابُ مَن اَخَذَ ما لَيسَ لَهُ.کسي که گرفتن حق و طلب خود را به تأخير بيندازد مورد سرزنش واقع نمي شود، سرزنش متوجه آن کسي است که چيزي که مال او نيست بدان تعّدي و تجاوز نمايد.(نهج البلاغه، کلمة 157)

14ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:مَن أَخَذ أَرضاً بِغيرِ حَقٍّ كُلِّفَ أَنْ يَحمِلَ تُرابَها اِلي المَحشَرِ!هر کس به ناحق زميني را تصرف کند (فردا) وادار مي شود که خاک آن را تا محشر قيامت بر دوش خود بار نمايد!(تهذيب، ج 7، ص 131)

15ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:لايُصلِحُ شِراءُ السَّرِقَةِ و الخِيانَةِ اذا عُرِفَت.کسي که مال سرقت و غصبي را شناخت ديگر حق خريد آن را ندارد.(تهذيب، ج 7، ص 131)

16ـ حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها):جَعَلَ اللهُ تَرْكَ السَّرِقَةِ ايجاباً لِلْعِفَّةِ.خداوند، احتراز و پرهيز از سرقت را جهت مصونيت و امنيت اجتماعي واجب فرموده است.(بحار، ج 29، ص 223)

17ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:السُّراّقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزّكاةِ وَ مُستَحِلُّ مُهورِ النِّساءِ! وَ كَذلِكَ مَنِ اسْتَدانَ دَيناً وَ لَم يَنوِ قَضاءَهُ.دزدان سه نفرند: کسي که زکات و وجوهات خود را نمي پردازد و کسي که (خوردن) مهرية زنان را براي خود حلال مي داند! و آن کس که قرض مي گيرد و قصد پرداختن آن را نداشته باشد.(خصال، ج 1، ص 74)

18ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:أَدِّ الأَمانَةَ إذاَ ائْتُمِنتَ وَ لا تَتَّهِمْ غَيرَكَ إِذاَ ائْتَمَنتَهُ.امانتي كه به تو سپردند به صاحبانش برگردان و تو نيز كسي كه او را امين و امانت دار خود دانستي مورد شك و اتهام قرار مده.(بحار، ج 77، ص 85)

19ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:حُرمةُ مالِ المُسلِم كَحُرمَةِ دَمِهِ.حرمت داشتن مال يک مسلمان همچون حرمت خون و جان او است (مراعات آن بر همه واجب است).(ميزان الحکمة، ج 2، ص 510)

20ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:اَلمِرصادُ قَنطَرةٌ علي الصِّراطِ لايجوزُها عبدٌ بمَظلَمةِ عَبدٍ.مرصاد (کمينگاه) جايگاه رفيعي است بر روي پل صراط که (فردا) هيچ بنده اي که حق و مظلمه اي از مظالم عباد به گردنش باشد از آن عبور نخواهد کرد.(بحار، ج 8، ص 66)

21ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:مَن غَشَّ مُسلِماً في شِراءٍ أو بَيعٍ فَلَيسَ مِنّا و يُحشرُ يَومَ القِيامَةِ مَع اليهودِ لِأَنَّهُم أَغشُّ الخَلقِ لِلمُسلمين.کسي که با مسلماني در معاملة خريد و فروش تقلب و خيانت کند پيرو ما نيست و در قيامت با قوم يهود که خيانتکارترين خلق خدا نسبت به مسلمانان به شمار مي آيند محشور خواهد شد.(سفينه، ج 2، ص 318)

22ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:وَقودُ النّارِ يومَ القِيامَةِ كُلُّ بَخيلٍ بِمالِهِ عليَ الفُقَراءِ و كُلُّ عالِمٍ باعَ الدّينَ بِالدُّنيا.دو دسته، فرداي قيامت هيزم جهنم خواهند بود: آدم بخيلي که وجوهات و حق فقرا را از مال خود نپردازد و ديگر عالِمي که دين خود را به دنياي خود بفروشد.(فهرست غرر، ص 272)

23ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:إنَّ اللهَ سُبحانَهُ فَرَضَ في اَموالِ الأغنياءِ اَقواتَ الفُقراءِ، فَما جاعَ فقيرٌ اِلاّ بِما مَنَع غنيُّ.خداوند سبحان خوراک فقرا را در اموال اغنيا قرار داده هر فقيري که گرسنه بماند در نتيجة دريغ داشتن يك غني از مال خود بوده است.(نهج البلاغه، کلمة 320)

24ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:مَن ظَلَمَ أَحَداً وَفاتَه فَليَستَغفِر اللهَ لَهُ فَاِنَّهُ كَفّارَةٌ لَه.هر کس که به ديگري (در غير اموال) ظلم و ستمي کرده و ديگر دسترسي به او ندارد، از خدا برايش طلب مغفرت و آمرزش كند کفارة خطاهايش خواهد بود.(وسائل، ج 16، ص 53)

25ـ «امام موسي بن جعفر(عليه السلام)»:إنّ مِن أَوجَبِ حَقِّ أخيكَ أنْ لاتَكتُمَه شيئاً ينفَعُهُ لأَمرِ دُنياهُ وَ لِأَمرِ آخِرَتِه.يکي از واجب ترين حقوق برادر ديني تو اين است که چيزي که به نفع دنيا و آخرت او باشد از وي پنهان نداري.(بحار، ج 78، ص 329)

26ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:حَقُّ الوالِدِ عَلَي الوَلدِ أَن يُطيعَهُ في كُلِّ شَيءٍ اِلاّ في مَعصِيَةِ اللهِ سُبحانَه.حق پدر بر اولاد آن است که جز در گناه و نافرماني خداي سبحان در همه چيز از پدر خود اطاعت نمايد.(نهج البلاغه، کلمة 391)

27ـ «امام محمدباقر(عليه السلام)»:ما مِن عَبدٍ مَنعَ زَكاةَ مَالِهِ شيئاً اِلاّ جَعَلَ اللهُ ذلِكَ يَومَ القيامَةِ ثُعباناً مِن نارٍ طَوقاً في عُنُقِه يَنهَشُ مِن لَحمِهِ حَتّي يَفرغَ مِن الحساب.هر کس که زکات و وجوهات مالي خود را نپردازد خداوند همان را در روز قيامت اژدهايي آتشين بر گردن او طوقي قرار مي دهد که گوشت بدنش را نيش مي زند تا از حساب فارغ گردد.(ثواب الاعمال، ص 529)

28ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:اَشَدُّ مايكونُ الناسُ حالاً يَومَ القيامَةِ اذاقامَ صاحبُ الخُمسِ فَقالَ: يا رَبِّ خُمسي؟سخت ترين حالات خلق الله در روز قيامت زماني است که طلبکار خمس سر بلند کرده و ندا کند: خدايا خمس من چه شد؟(بحار، ج 93، ص 193)

29ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:مَن حَبَس حَقَّ المُؤمِنِ، اَقامَهُ اللهُ يَومَ القِيامَةِ خَمسَمِأَةَ عامٍ عَلي رِجلَيهِ حتّي يسيلَ مِن عَرَقِهِ أَودِيَةٌ... ثُمّ يُؤمَرُ بِه اِلي النّار!هر کس حق يک مؤمن را در نزد خود حبس کند خداوند در روز قيامت او را پانصد سال سرپا نگه مي دارد آنچنان که سيلابهاي عرق از او به جريان مي افتد... آنگاه با فرمان به دوزخ افکنده مي شود!(ثواب الاعمال، ص 545)

30ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:اِنَّ الله لايَرفَعُ اِلَيهِ دُعاءَ عَبدٍ في بَطنِهِ حرامٌ أَو عِندَهُ مَظلِمةٌ لِأَحَدٍ مِن خَلقِه.خداوند دعاي کسي که در شکمش لقمة حرام و يا به گردن او مظالم يکي از عباد باشد اجابت نمي کند(بحار، ج 93، ص 321)

31ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:لاتُضيعَنَّ حَقََّ اَخيك اِتّكالاً عَلي ما بَيْنَكَ و بَينَهُ فاِنَّهُ لَيسَ لَكَ بِأَخٍ مَن أَضَعتَ حَقَّهُ.حق برادر ديني خود را به خاطر سابقه اي که با يکديگر داريد ضايع مکن که با اين کار برادري تان نيز از بين خواهد رفت.(نهج البلاغه، نامة 31)

32ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:لايُخرَجُ الرّجُلُ مِن مَسقَطِ رأسِه بِالدَّينِ.هيچ کس حق ندارد بدهکار خود را (به خاطر عدم توانائي پرداخت بدهي) از خانه و كاشانة خود بيرون کند. (كه خانه اش را بفروشد و بدهي اش را پرداخت نمايد).(وسائل، ج 13، ص 95)

33ـ «امام محمدباقر(عليه السلام)»:مَن سَرَّهُ أن يَقيَهُ اللهُ مِن نَفَحاتِ جَهنَّمَ فَليُنظِرْ مُعسِراً أَو لِيَدَعْ لَهُ مِن حَقِّه.هر کس دوست دارد که خدا (فردا) او را از عذاب جهنم ايمن بدارد بدهکار تنگدست خود را مُهلت دهد يا مقداري از طلب خود صرفنظر نمايد (به او ببخشد).(وسائل، ج 13، ص 114)

34ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:أَنظرَ مُعسِراً كانَ لهَ عليَ اللهِ في كُلِّ يَومٍ صَدَقَةٌ بِمثلِ مالَهُ عَلَيهِ حتّي يَستوفِيَ حقَّه.هر کس که بدهکار تنگدست خود را مهلت دهد خداوند به تعداد هر روز مُهلت، به اندازة طلب او برايش صدقه مي نويسد تا زماني كه طلب خود را دريافت نمايد.(وسائل، ج 13، ص 114)

35ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:كما لا يحلُّ لِغَريمِك أنْ يُمطِلَكَ وَ هُوَ موسِرٌ فَكَذلِكَ لايَحِلُّ لَكَ أنْ تُعسِرَهُ اذا عَلِمْتَ اَنّهُ مُعسِرٌ.همان طور که بدهکار تو در حال تمکّن حق ندارد در پرداخت بدهي خود سهل انگاري نمايد تو نيز در صورت نداري او نبايد که وي را تحت فشار قرار دهي.(وسائل، ج 13، ص 113)

36ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:أَيُّما مُؤمنٍ حَبَسَ مُؤمِناً عَن مالِهِ وَ هُوَ مُحتاجٌ اِليهِ لَم يَذُقْ وَ اللهِ مِن طَعامِ الجَنَّةِ وَ لايَشرَبُ مِن الرّحيقِ المَختوم.هر کس از پرداختن مال مؤمني که در نزد او است و او بدان احتياج دارد خودداري کند به خدا قسم که نه از طعام بهشتي خواهد چشيد و نه از شراب ناب آن خواهد نوشيد.(ثواب الاعمال، ص 545)

37ـ «امام جعفرصادق(عليه السلام)»:اذا ارادَ اَحدُكُم أَن يُستجابَ لَهُ فَليُطَيّبْ كَسْبَهُ وَ لِيَخْرُجْ مِن مَظالِمِ النّاسِ.اگر کسي بخواهد دعايش مستجاب شود بايد که درآمدش حلال و طَيِّب باشد و از حقّ الناس و مظالم عباد چيزي به گردنش نباشد.(بحار، ج 93، ص 321)

38ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:لاخيرَ في صُحبةِ مَن لايَري لَكَ مِنَ الحَقِّ مِثلَ الّذي تَري لَه.رفاقت و دوستي با کسي که به اندازة حقّي که براي او قائل هستي براي تو قائل نباشد هيچ ارزشي ندارد.(مواعظ عدديه، ص 14)

39ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليه السلام)»:قَضاءُ حقوقِ الاخوانِ اَشرفُ اَعمالِ المُتّقين، يَستَجلِبُ مَوَدَّةَ المَلائِكةِ المُقَرَّبينَ و شَوقَ الحوُرِ العين.افضل اعمال متقيان، اداي حقوق برادران ديني است که محبّت فرشتگان مقربيّن و اشتياق حوريان بهشتي را براي خود به دنبال خواهد داشت.(بحار، ج 74، ص 229)

40ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم»:ايّاكُمُ وَ الدَّينَ، فَاِنَّهُ هَمٌّ بِاللّيل وَ ذُلٌّ بِالنّهارِ.برحذر باشيد و از قرض کردن (حتي الامکان) خودداري کنيد. بدهکاري براي انسان ماية همّ و غمّ در شب و ذلّت و سرشكستگي در روز است.(بحار، ج 103، ص 141)

روایات موضوعی