طلاق
اشاره
مرد با شرایط ذیل می تواند زن خود را طلاق دهد:
1- بالغ باشد.
2- عاقل باشد.
3- مجبور نباشد.
4- قصد طلاق داشته باشد.
پس اگر صیغه طلاق را به شوخی بگوید طلاق صحیح نیست.
«2024» طلاق دادن بچه ممیّزی که ده سال او تمام شده بنا بر اظهر صحیح است ولی خلاف احتیاط می باشد و بهتر است او طلاق ندهد.
«2025» اگر مرد را مجبور کنند که زنش را طلاق دهد، طلاق باطل است و بنا بر اظهر در تحقق اجبار همین مقدار کافی است که اگر مثلًا طلاق ندهد، مالی را که به آن نیاز دارد و اگر از او بگیرند به حالش ضرر دارد به ناحق از او بگیرند، ولی اگر می تواند توریه کند و با توجه و التفات در حین طلاق توریه نکرد بنا بر اظهر طلاق صحیح است.
«2026» زن باید در وقت طلاق از خون حیض و نفاس پاک باشد و شوهرش در آن پاکی یا در حال نفاس و حیضی که قبل از این پاکی بود، با او نزدیکی نکرده باشد؛ و تفصیل این دو شرط در مسائل آینده گفته می شود.
«2027» طلاق دادن زن در حال حیض یا نفاس در سه صورت صحیح است:
1- آنکه شوهرش بعد از ازدواج با او نزدیکی نکرده باشد.
2- آبستن باشد، و اگر معلوم نباشد که آبستن است و شوهر در حال حیض
طلاقش بدهد، بعد بفهمد آبستن بوده، اشکال ندارد.
3- مرد به واسطه غایب بودن، نتواند یا برایش مشکل باشد که پاک بودن زن را بفهمد، ولی احتیاط مستحب در این است که در این صورت یک ماه صبر کند و بعد طلاق بدهد.
«2028» اگر با اعتقاد به این که زن از خون حیض پاک است طلاقش دهد، بعد معلوم شود که موقع طلاق در
حال حیض بوده، طلاق او باطل است و اگر با اعتقاد به این که در حال حیض است طلاقش دهد، بعد معلوم شود پاک بوده، طلاق او صحیح است.
«2029» کسی که می داند زنش در حال حیض یا نفاس است، اگر غایب شود، مثلًا مسافرت کند و بخواهد او را طلاق دهد، باید تا مدتی که معمولًا زنها از حیض یا نفاس پاک می شوند، صبر کند تا یقین کند که او پاک شده است.
«2030» مردی که غایب است اگر بخواهد زن خود را طلاق دهد چنانچه بتواند اطلاع پیدا کند که زن او در حال حیض یا نفاس است یا نه، باید تحقیق کند؛ ولی اگر اطلاع او از روی عادت حیض زن، یا نشانه های دیگری باشد که در شرع معین شده، باید تا مدتی که معمولًا زن ها از حیض یا نفاس پاک می شوند صبر کند.
«2031» اگر با عیالش، که از خون حیض و نفاس پاک است، نزدیکی کند و بخواهد طلاقش دهد، باید صبر کند تا دوباره حیض ببیند و پاک شود. ولی زنی را که نُه سالش تمام نشده، یا آبستن است، اگر بعد از نزدیکی طلاق دهند، اشکال ندارد؛ و همچنین است اگر یائسه باشد.
«2032» هر گاه با زنی که از خون حیض و نفاس پاک است نزدیکی کند و در همان پاکی طلاقش دهد، اگر بعداً معلوم شود که موقع طلاق آبستن بوده، بنابر اظهر طلاق صحیح است.
«2033» اگر با زنی که از خون حیض و نفاس پاک است نزدیکی کند و مسافرت نماید، چنانچه بخواهد در سفر طلاقش دهد، باید به قدری که زن معمولًا بعد از آن پاکی، خون می بیند
و دوباره پاک می شود صبر کند.
«2034» اگر مرد بخواهد زن خود را که به دلیل بیماری، حیض نمی بیند طلاق
دهد، باید از وقتی که با او نزدیکی کرده، تا سه ماه از نزدیکی با او خود داری نماید و بعد او را طلاق دهد.
«2035» طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود، و اگر خواندن به عربی صحیح ممکن نبود، با سایر زبانها به صورت صحیح باید خوانده شود، و اگر به عربی می تواند بخواند ولی عربی صحیح را نمی داند، احتیاط در این است که هم به عربی غیرصحیح و هم به لغت صحیحِ کسی که صیغه طلاق را می خواند خوانده شود، و باید دو مرد عادل صیغه طلاق را بشنوند، و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلًا فاطمه باشد باید بگوید: «زَوْجَتی فاطِمَهُ طالِق» یعنی: «زن من فاطمه رها است»، و اگر دیگری را وکیل کند، آن وکیل باید بگوید:
«زَوْجَهُ مُوَکِلّی فاطِمَهُ طالِق».
«2036» کسی که قدرت خواندن صیغه طلاق ندارد، مثل گنگ و لال، همین که اشاره او یقیناً به طلاق باشد کافی است، و همچنین است نوشته ای که مقصود از آن انشاء طلاق باشد.
«2037» طلاق دادن مکروه است، و طلاق دادن زنی که در حال بیماری است، کراهتش شدیدتر است.
«2038» متعه یعنی عقد غیردائم، طلاق ندارد بنا بر این شاهد گرفتن و پاک بودن زن از حیض لازم نیست و جدایی آن بدین صورت است که مدت عقد تمام شود یا مرد بگوید: «باقی مدت عقد را بخشیدم».
عدّه طلاق
«2039» زنی که نُه سالش تمام نشده یا زن یائسه، اگر چه شوهر با
او نزدیکی کرده باشد عدّه ندارد، و بعد از طلاق می تواند فوراً شوهر کند.
«2040» زنی که نُه سالش تمام شده و یائسه نیست، اگر شوهر با او نزدیکی کند و طلاقش دهد، بعد از طلاق باید عدّه نگاه دارد، یعنی بعد از آن که در پاکی طلاقش داد، به قدری صبر کند که دو بار، حیض ببیند و پاک شود، و همین که حیض سوم را
دید عدّه او تمام می شود و می تواند شوهر کند، ولی اگر پیش از نزدیکی کردن با او طلاقش بدهد عدّه ندارد.
«2041» زنی که حیض نمی بیند، اگر در سن زنهایی باشد که حیض می بینند، چنانچه شوهرش بعد از نزدیکی کردن او را طلاق دهد، باید بعد از طلاق تا سه ماه عدّه نگاه دارد.
«2042» زنی که عدّه او سه ماه است، اگر اول ماه طلاقش بدهند باید سه ماه هلالی، یعنی از موقعی که ماه دیده می شود تا سه ماه عدّه نگاه دارد، و اگر در بین ماه طلاقش بدهند، باید باقی ماه را با دو ماه بعد از آن و نیز کسری ماه اول را از ماه چهارم، عدّه نگاه دارد تا سه ماه تمام شود، مثلًا اگر غروب روز بیستم ماه طلاقش بدهند و آن ماه بیست و نُه روز باشد، باید نُه روز باقیمانده ماه را با دو ماه بعد از آن و بیست روز از ماه چهارم عدّه نگاه دارد؛ و احتیاط مستحب آن است که از ماه چهارم بیست و یک روز عدّه نگاه دارد تا با مقداری که از ماه اول عدّه نگاه داشته، سی روز شود.
«2043» اگر زن آبستن را طلاق دهند، عدّه اش تا دنیا آمدن یا سقط شدن بچه اوست، بنا بر این اگر مثلًا یک ساعت بعد از طلاق، بچه او به دنیا آید، عدّه اش تمام می شود.
«2044» ابتدای عدّه طلاق از موقعی است که خواندن صیغه طلاق تمام می شود، چه زن بداند طلاقش داده اند یا نداند، پس اگر بعد از تمام شدن عدّه بفهمد که او را طلاق داده اند، لازم نیست دوباره عدّه نگاه دارد.
عدّه وفات
«2045» زنی که شوهرش مرده باید تا چهار ماه و ده روز عدّه نگاه دارد، یعنی از شوهر کردن خود داری نماید اگر چه یائسه یا صیغه یا نُه سالش تمام نشده باشد، یا شوهرش با او نزدیکی نکرده باشد، و اگر آبستن باشد، باید تا موقع زاییدن عدّه نگاه دارد، ولی اگر قبل از چهار ماه و ده روز بچه اش به دنیا آید، باید تا چهار ماه و ده روز
از مرگ شوهرش صبر کند و این را عدّه وفات می گویند.
«2046» زنی که در عدّه وفات می باشد، حرام است لباسهای رنگارنگ بپوشد و سرمه بکشد، و همچنین کارهای دیگری که زینت حساب شود براو حرام می باشد.
«2047» اگر زن یقین کند که شوهرش مرده و بعد از تمام شدن عدّه وفات، شوهر کند، چنانچه معلوم شود شوهر او بعداً مرده است، باید از شوهر دوم جدا شود، و در صورتی که آبستن باشد، به مقداری که در عدّه طلاق گفته شد، برای شوهر دوم عدّه طلاق و بعد برای شوهر اول عدّه وفات نگاه دارد، و اگر آبستن نباشد، برای شوهر اول عدّه وفات و بعد برای شوهر دوم عدّه طلاق نگاه دارد.
«2048» ابتدای عدّه وفات از موقعی است که زن از مرگ شوهر مطلع شود.
«2049» اگر زن بگوید، عدّه ام تمام شده، با دو شرط از او قبول می شود:
اول: آن که مورد تهمت نباشد. و دوم: آن که از طلاق یا مردن شوهرش به قدری گذشته باشد که در آن مدت تمام شدن عدّه ممکن باشد.
«2050» اگر زنی را که حامله نیست طلاق رجعی داد و قبل از اتمام عدّه طلاق، شوهر وفات کرد، زن باید از زمان مرگ شوهر، عده وفات نگه دارد.
طلاق بائن و رجعی
«2051» طلاق بائن آن است که بعد از طلاق، مرد حق ندارد به زن خود رجوع کند، یعنی بدون عقد او را به همسری قبول نماید، و آن بر پنج قسم است:
1- طلاق زنی که نه سالش تمام نشده باشد. 2- طلاق زنی که یائسه باشد.
3- طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد. 4- طلاق زنی که او را سه دفعه طلاق داده اند. 5- طلاق خُلع و مُبارات.
و احکام اینها بعداً گفته خواهد شد. غیر از این موارد، طلاق رجعی است که بعد از طلاق تا وقتی زن در عدّه است، مرد می تواند به او رجوع نماید و عقد مجدد لازم نیست.
«2052» کسی که زنش را طلاق رجعی داده، حرام است او را از خانه ای که موقع
طلاق در آن بوده، بیرون کند، ولی در بعضی از مواقع که در کتاب های مفصّل گفته شده، بیرون کردن او اشکال ندارد، و نیز حرام است زن برای کارهای غیرلازم از آن خانه بیرون رود.
احکام رجوع کردن
«2053» در طلاق رجعی مرد به دو صورت می تواند به زن خود رجوع کند:
1- حرفی بزند که معنایش این باشد که او را دوباره زن خود قرار داده است.
2- کاری کند که زن از آن بفهمد رجوع کرده است.
«2054» برای رجوع کردن لازم نیست دو مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون این که کسی بفهمد، بگوید، به زنم رجوع کردم، صحیح است.
«2055» اگر زنی را دوبار طلاق داد و بعد از طلاق دوباره رجوع کرد یا عقد مجدّد نمود، و یا بعد از یک طلاق رجوع و بعد از
طلاق دیگر او را عقد کرد، در هر صورت بعد از طلاق سوّم، آن زن بر او حرام می شود؛ ولی اگر زن بعد از طلاق سوم به مرد دیگری شوهر کند، با شرایط ذیل به شوهر اول حلال می شود یعنی شوهر اول می تواند دوباره او را عقد نماید: 1- شوهر دوم باید بالغ باشد. 2- شوهر دوم از جلو با او نزدیکی کند که موجب غسل باشد، و بنا بر احوط باید انزال شود.
3- عقد شوهر دوّم دائمی باشد. 4- شوهر دوم طلاقش بدهد یا بمیرد.
5- عدّه طلاق یا وفات شوهر دوم تمام شود.
طلاق خُلع
«2056» طلاق زنی را که به شوهرش مایل نیست و مهر یا مال دیگر خود را به شوهر می بخشد تا طلاقش دهد، خلع گویند.
«2057» اگر شوهر بخواهد صیغه طلاق خُلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلًا فاطمه باشد میگوید: «زَوْجَتی فاطِمَهُ خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ هِیَ طالِق»، یعنی:
«زنم فاطمه را طلاق خُلع دادم، او رها است».
«2058» اگر زنی، شخصی را وکیل کند که مهر او را به شوهرش ببخشد و شوهر، همان شخص را وکیل کند که زن را طلاق دهد، چنانچه اسم شوهر محمد و اسم زن فاطمه باشد وکیل، صیغه طلاق را به این صورت می خواند: «عَنْ مُوَکِّلَتی فاطِمَهَ بَذَلْتُ مَهْرَها لِمُوَکِّلی مُحَمَّد، لَیَخْلَعَها عَلَیه»، پس از آن بلافاصله می گوید: «زَوْجَهُ مُوَکِّلی خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ هِیَ طالِق»؛ و اگر زنی کسی را وکیل کند که غیر از مهر چیز دیگری را به شوهر او ببخشد که او را طلاق دهد وکیل باید به جای کلمه «مَهرَها» آن چیز را بگوید، مثلًا اگر صد
تومان داده باید بگوید: «بَذَلْتُ مِأَهَ تُومان».
طلاق مُبارات
«2059» اگر زن و شوهر یکدیگر را نخواهند و زن مالی به مرد بدهد که او را طلاق دهد آن طلاق را مبارات گویند.
«2060» اگر شوهر بخواهد صیغه مبارات را بخواند، چنانچه مثلًا اسم زن فاطمه باشد، باید بگوید: «بارَأتُ زَوْجَتی فاطِمَهَ عَلی مَهرِها فَهِیَ طالِق»، یعنی:
«مبارات کردم زنم فاطمه را در مقابل مهر او، پس او رهاست»، و اگر دیگری را وکیل کند، وکیل باید بگوید: «بارَأْتُ زَوْجَهَ مُوَکِّلی فاطِمَهَ عَلی مَهرِها فَهِیَ طالِق».
«2061» صیغه طلاق خلع و مبارات باید به عربی صحیح خوانده شود، ولی اگر زن برای آن که مال خود را به شوهر ببخشد، مثلًا به فارسی بگوید: برای طلاق، فلان مال را به تو بخشیدم، اشکال ندارد.
«2062» اگر زن در بین عدّه طلاق خلع یا مبارات، از بخشش خود برگردد، شوهر می تواند رجوع کند و بدون عقد دوباره او را زن خود قرار دهد.
«2063» مالی را که شوهر برای طلاق مبارات می گیرد، باید بیشتر از مهر نباشد ولی در طلاق خلع اگر بیشتر باشد اشکال ندارد.
«2064» شرایطی که در طلاق خُلع نسبت به زن و شوهر معتبر است و در کتب
مفصّل آمده، در طلاق مُبارات نیز معتبر است و شرایطی که در اصل طلاق معتبر بود، در هریک از طلاق خلع و مبارات نیز معتبر است.
مسائل متفرقه طلاق
«2065» اگر با زن نامحرمی به گمان اینکه همسر خود اوست نزدیکی کند، چه زن بداند که او شوهرش نیست، یا گمان کند شوهرش می باشد، باید عدّه نگاه دارد.
«2066» زنی که به عقد دائم درآمده و شوهرش گم شده، اگر بخواهد به دیگری شوهر کند، باید نزد مجتهد عادل
برود و به دستور او عمل نماید.
«2067» پدر و جد پدری دیوانه در صورتی که مفسده و ضرری در کار نباشد، می توانند زن او را طلاق بدهند.
«2068» اگر شوهر از روی علاماتی که در شرع معین شده، دو نفر را عادل بداند و زن خود را در حضور آنان طلاق دهد، دیگری که آن دو را فاسق می داند بنا بر اظهر نباید آن زن را برای خود یا برای شخص دیگر عقد کند، و در صورت جهل اگر احتمال بدهد آن دو نفر پیش کسی که طلاق می دهد عادل هستند، بنا بر اظهر کافی است.