احكام تقليد
" مسأله 1 - عقيده مسلمان به اصول دين بايد از روى دليل باشد ، ونمى تواند در اصول دين تقليد نمايد ، يعنى بدون دليل گفته كسى را قبول كند ، ولى در احكام دين بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روى دليل بدست آورد ، يا از مجتهد تقليد كند ، يعنى به دستور او رفتار نمايد ، يا از راه احتياط طورى به وظيفه خود عمل نمايد ، كه يقين كند ، تكليف خود را انجام داده است ، مثلا اگر عده اى از مجتهدين عملى را حرام مى دانند وعده ديگر مى گويند حرام نيست ، آن عمل را انجام ندهند واگر عملى را بعضى واجب وبعضى مستحب مى دانند آن را بجا آورد پس كسانى كه مجتهد نيستند ونمى توانند به احتياط عمل كنند واجب است از مجتهد تقليد نمايند
مسأله 2 - تقليد در احكام عمل كردن به دستور مجتهد است واز مجتهدى بايد تقليد كرد كه مرد ، وبالغ ، وعاقل ، وشيعه دوازده امامى ، وحلال زاده ، وزنده ، وعادل باشد وعادل كسى است كه كارهايى كه بر او واجب است بجا آورد وكارهايى كه بر او حرام است ترك كند ، به عبارت ديگر عادل كسى است كه در جاده شرع مستقيم است وعملا از آن منحرف نمى شود ، ونيز مجتهدى كه انسان از او تقليد مى كند بايد اعلم باشد ، يعنى در فهميدن حكم خدا از تمام مجتهدهاى زمان خود استادتر باشد
مسأله 3 - مجتهد واعلم را از سه راه مى توان شناخت : اول آنكه خود انسان يقين كند ، مثل آنكه از اهل علم باشد وبتواند مجتهد واعلم را بشناسد
دوم آنكه يك نفر عالم عادل بلكه موثق كه مى تواند مجتهد وعلم را تشخيص دهد ، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كند ، به شرط آنكه عالم ثقه ديگر با گفته او مخالفت ننمايد
سوم آنكه عده اى از اهل علم كه مى توانند مجتهد واعلم را تشخيص دهند ، واز گفته آنان اطمينان پيدا مى شود مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند
مسأله 4 - اگر شناختن اعلم مشكل باشد ، بايد از كسى تقليد كند كه گمان به اعلم بودن او دارد ، بلكه اگر احتمال ضعيفى هم بدهد كه كسى اعلم است وبداند ديگرى از او اعلم نيست ، بايد از او تقليد نمايد ، واگر چند نفر در نظر او اعلم از ديگران وبا يكديگر مساوى باشند ، بايد از يكى از آنان تقليد كند ولى چنانچه يكى از آنان پرهيزكارتر در فتوى باشد بايد از او تقليد نمايد
مسأله 5 - بدست آوردن فتوى يعنى دستور مجتهد چهار راه دارد : اول شنيدن از خود مجتهد دون شنيدن از يك نفر عادل بلكه موثق كه فتواى مجتهد را نقل كند
سوم شنيدن از كسى كه انسان به گفته او اطمينان دار چهارم ديدن در رساله مجتهد ، در صورتى كه انسان به درستى آن رساله اطمينان داشته باشد
مسأله 6 - تا انسان يقين نكند كه فتواى مجتهد عوض شده است ، مى تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نمايد ، واگر احتمال دهد كه فتواى او عوض شده ، جستجو لازم نيست
مسأله 7 - اگر مجتهد اعلم در مسأله اى فتوى دهد مقلد آن مجتهد يعنى كسى كه از او تقليد مى كند نمى تواند در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر عمل كند ، ولى اگر فتوى ندهد وبفرمايد احتياط آن است كه فلان طور عمل شود ، مثلا بفرمايد احتياط آن است كه در ركعت سوم وچهارم نمار سه مرتبه تسبيحات اربعه يعنى سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله والله اكبر بگويد ، مقلد بايد يا به اين احتياط ، كه احتياط واجبش مى گويند عمل كند وسه مرتبه بگويد ، ويا به فتواى مجتهدى كه علم او از مجتهد اعلم كمتر واز مجتهدهاى ديگر بيشتر است عمل نمايد ، پس اگر او يكمرتبه گفتن را كافى بداند مى تواند يا مرتبه بگويد ، وهمچنين است كه اگر مجتهد اعلم بفرمايد مسأله محل تأمل يا محل اشكال است
مسأله 8 - اگر مجتهد اعلم بعد از آنكه در مسأله اى فتوى داده احتياط كند ، مثلا بفرمايد ظرف نجس را كه يك مرتبه در آب كر بشويند پاك مى شود ، اگر چه احتياط آن است كه سه مرتبه بشويند ، مقلد او نمى تواند در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر رفتار كند ، بلكه بايد يا به فتواى او عمل كند ، يا به احتياط بعد از فتوى كه آن را احتياط مستحب مى گويند عمل نمايد
مسأله 9 - اگر مجتهدى كه انسان از او تقليد مى كند ، از دنيا برود بايد از مجتهد زنده تقليد كرد ، ومتقليد از ميت حتى در مسائلى كه به فتواى او عمل كرده جائز نيست ، به عبارت ديگر بقاء بر تقليد ميت مانند تقليد ابتدايى از او است مطلقا جائز نيست
مسأله 10 - مسائلى را كه انسان غالبا به آنها احتياج دارد واجب است ياد بگيرد
مسأله 11 - اگر براى انسان مسأله اى پيش آيد كه حكم آن را نمى داند ، چنانچه ممكن است ، بايد صبر كند تا فتوى مجتهد اعلم را به دست آورد يا احتياط كند واگر هيچ كدام ممكن نيست بايد به فتواى مجتهدى كه علم او كمتر از مجتهد اعلم وبيشتر از مجتهدهاى ديگر است عمل كند
مسأله 12 - اگر كسى فتواى مجتهدى را به ديگرى بگويد ، چنانچه فتواى آن مجتهد عوض شود لازم نيست به او خبر دهد كه فتوى عوض شده ولى اگر بعد از گفتن فتوى بفهمد اشتباه كرده ، در صورتى كه ممكن باشد بايد اشتباه را بر طرف كند
مسأله 13 - اگر مكلف مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام دهد ، در صورتى اعمال او صحيح است كه با فتواى مجتهدى كه فعلا بايد از او تقليد كند مطابق باشد ، يا از راه ديگرى بفهمد كه به وظيفه واقعى خود رفتار كرده است ، يا احتمال بدهد كه حين عمل رعايت وظيفه اش را ولو به احتياط نموده