احكام وصيت
احكام وصيت
مسأله 2687 - وصيت آن است كه انسان سفارش كند بعد از مرگش براى او كارهايى انجام دهند ، يا بگويد بعد از مرگش چيزى از مال او ملك كسى باشد ، يا براى اولاد خود وكسانى كه اختيار آنان با اوست قيم وسرپرست معين كند . وكسى را كه به او وصيت مى كنند وصى مى گويند .
مسأله 2688 - كسى كه نمى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند ، براى هر كارى مى تواند وصيت كند بلكه كسى هم كه مى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره اى كه مقصودش را بفهماند وصيت كند صحيح است .
مسأله 2689 - اگر نوشته اى به امضاء يا مهر ميت ببينند ، چنانچه مقصود داورا بفهماند ومعلوم باشد كه باى وصيت كردن نوشته ، بايد مطابق آن عمل كنند وهمچنين اگر بدانند مقصودش وصيت كردن نبوده وچيزيهاى را نوشته است بعدا مطابق آن وصيت كند ووصيت كرده ، ولى اگر ندانند كه بعدا وصيت كرده يا نه عمل به آن لازم نيست .
مسأله 2690 - كسى كه وصيت مى كند بايد بالغ باشد ، بلى وصيت صبى دهساله اگر عاقل ودر وجوه معروف باشد صحيح است ، ونيز بايد وصيت كنند ه عاقل ، واز روى اختيار وصيت كند .
مسأله 2691 - كسى كه از روى عمد مثلا زخمى به خود زده يا سمى خورده است كه به واسطه آن ، يقين يا گمان به مردن او پيدا مى شود ، اگر وصيت كند كه مقدارى از مال او را به مصرفى برسانند صحيح نيست .
مسأله 2692 - اگر انسان وصيت كند كه چيزى به كسى بدهند ، در صورتى آن كسى آن چيز را مالك مى شود كه آنرا رد ننمايد ، وقبول لازم نيست .
مسأله 2693 - وقتى انسان نشانه هاى مرگ را در خود ديد ، بايد فورا امانتهاى مردم را به صاحبانشان بر گرداند واگر به مردم بدهكار است وموقع دادن آن بدهى رسيده بايد بدهد ، واگر خودش نمى تواند بدهد ، يا موقع دادن بدهى او نرسيده ، بايد وصيت كند وبر وصيت شاهد بگيرد ، ولى اگر بدهى او معلوم باشد ، وصيت كردن لازم نيست .
مسأله 2694 - كسى كه نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر خمس وزكوة ومظالم بدهكار است ، بايد فورا بدهد واگر نمى تواند بدهد چنانچه از خودش مال دارد ، يااحتمال مى دهد كسى آنها را اداء نمايد ، بايد وصيت كند . وهمچنين است اگر حج بر او واجب باشد .
مسأله 2695 - كسى كه نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر نماز وروزه قضاء دارد ، بايد وصيت كند كه از ما لخودش بارى آنها اجير بگيرند ، بلكه اگر مال نداشته باشد ولى احتمال بدهد كسى بدون انكه چيزى بگيرد آنها را انجام مى دهد ، باز هم واجب است وصيت نمايد ، واگر قضاى نماز روزه او به تفصيلى كه در صفحه 225 بيان شد ، ر پسر بزرگتر واجب باشد ، بايد به او اطلاع دهد ، يا وصيت كند كه براى او بجا آورند .
مسأله 2696 - كسى كه نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر مالى پيش كسى دارد يادر جايى پنهان كرده است كه ورثه نمى دانند چنانچه به واسطه ندانستن ، حقشان از بين بورد ، بايد به آنان اطلاع دهد ، ولازم نيست بارى بچه هاى صغير خود قيم وسر پرست معين كند ، ولى در صورتى كه بدون قيم مالشان از بين مى رود ، يا خودشان ضابع مى شوند ، بايد بارى آنان قيم امينى معين نمايد .
مسأله 2697 - وصى بايد مسلمان وعاقل باشد . ونيز بايد بالغ باشد در صورتى كه به تنهايى وصى قرار داده شود .
مسأله 2698 - اگر كسى چند وصى براى خود معين كند ، چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهايى به وصيت عمل كنند ، لازم نيست در انجام وصيت از يكديگر اجازه بگيرند ، واگر اجازه ناده باشد ، چه گفته باشد كه هر دو باهم به وصيت عمل كند ، يا نگفته باشد ، بايد با نظر يكديگر به وصيت عمل نمايند واگر حاضر نشوند كه با يكديگر به وصيت عمل كنند ، حاكم شرع آنها را مجبور مى كند واگر اطاعت نكنند ، به جاى آنان ديگران را معين مى نمايد .
مسأله 2699 - اگر انسان از وصيت خود بر گردد مثلا بگويد ثلث مالش را به كسى بدهند ، بعد بگويد به او ندهند وصيت باطل مى شود . واگر وصيت خود را تغيير دهد ، مثل آنكه قيمى براى بچه هاى خود معين كند ، بعد ديگرى را بجاى او قيم نمايد ، وصيت اولش باطل مى شود بايد به وصيت دوم او عمل نمايند .
مسأله 2700 - اگر كارى كند كه معلوم شود از وصيت خود بر گشته مثلا خانه اى را كه وصيت كرده به كسى بدهند بفروشد ، يا ديگرى را براى فروش آن وكيل نمايد ، وصيت باطل مى شود .
مسأله 2701 - اگر وصيت كند چيزى معينى را به كسى بدهند ، بعد وصيت كند كه نصف همان را به ديگرى بدهند بايد آن چيز را دو قسمت كنند وبه هر كدام از آن دو نفر يك قسمت آن را بدهند .
مسأله 2702 - اگر كسى در مرض كه به آن مرضى مى ميرد ، مقدارى از مالش را به كسى ببخشد ووصيت كند كه بعد از مردن او هم مقدارى به كس ديگر بدهند ، بايد مالى را بخشيده از اصل تركه خارج كنند ، چنانچه مالى كه وصيت كرده بيشتر از ثلث باقيمانده نباشد ، يا اگر بيشتر است ورثه اجازه بدهند كه گفته او عملى شود ، بايد به آنجه گفته عمل كنند ، واگر بيشتر از ثلث باشد ، ورثه هم اجازه ندهند ، بايد مالى را كه پيش از مرگ بخشيده بدهند وثلث باقيمانده مال دومى است .
مسأله 2703 - اگر وصيت كند كه ثلث مال او را نفروشند وعايدى آن را به مصرفى برسانند ، بايد مطابق گفته او عمل نمايند .
مسأله 2704 - اگر در مرضى كه به آن مرض مى ميرد ، بگويد مقدارى به كسى بدهكار است ، چنانچه متهم باشد كه براى ضرر زدن به ورثه گفته است ، بايد مقدارى را كه معين كرده از ثلث او بدهند واگر متهم نباشد وكسى هم منكر گفته او نشود ، بايد از اصل مالش بدهند .
مسأله 2705 - اگر وصيت كند به بچه اى كه ممكن است فلان زن حامله شود چيزى بدهند به نحو وصيت به فعل ، چنانچه آن بچه بعد از مرگ موصى بدنيا آمد آن چيز را به او مى دهند ، والا در خيرات مصرف مى شود ، واگر وصيت كند كه مقدارى از مالش مال بچه باشد كه در شكم مادر است بنحو وصيت به نتيجه اگر چه هنوز روح نداشته باشد ، وصيت صحيح است ، پس اگر زنده بدنيا امد ، بايد آنچه را كه وصيت كرده به او بدهند ، واگر مرده بدنيا امد ، وصيت باطل مى شود وآنچه را كه براى او وصيت كرده ، ورثه ميان خودشان قسمت مى كنند .
مسأله 2706 - اگر انسان بفهمد كسى او را وصى كرده ، چنانچه به اطلاع وصيت كنند برساند كه باى انجام وصيت او حاضر نيست ، لازم نيست بعد از مردن او به وصيت عمل كند ، ولى اگر پيش از مردن او بفهمد كه او را وصى كرده ، يا بفهمد وبه اطلاع ندهد كه براى عمل كردن به وصيت حاضر نيست ، در صورتى كه مشقت نداشته باشد ، بايد وصيت او را انجام دهد ، ونيز اگر وصى پيش از مرگ ، موقعى ملتفت شود كه مريض به واسطه شدت مرض نتواند به ديگرى وصيت كند ، بايد وصيت را قبول نمايد .
مسأله 2607 - اگر كسى كه وصيت كرده بميرد ، وصى نمى تواند ديگرى را براى انجام كارهاى ميت معين كند وخود از كار كناره نمايد ، ولى اگر بداند مقصود ميت اين نبوده كه خود وصى آن كار را انجام دهد ، بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده ، مى تواند ديگرى را از طرف خود وكيل نمايد .
مسأله 2708 - اگر كسى دو نفر را وصى كند ، چنانچه يكى از آن دو بميرد ، يا ديوانه يا كافر شود لازم نيست حاكم شرع يك نف ديگر را بجاى او معين كند ، مگر آنكه شرط اجتماع در عمل نموده باشد ، واگر هر دو بميرند يا ديوانه ، يا كافر شوند حاكم شرع دو نفر ديگر را معين مى كند ولى اگر يك نفر بتواند وصيت را عملى كند ، معين كردن دونفر لازم نيست .
مسأله 2709 - اگر وصى نتواند به تنهايى كارهاى ميت را انجام دهد ، حاكم شرع براى كمك او يك نفر ديگر را معين مى كند .
مسأله 2710 - اگر مقدارى از مال ميت در دست وصى تلف شود ، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى كرده ويا تعدى نموده ، مثلا ميت وصيت كرده است كه فلان مقدار به فقراى شهر بده واو مال را به شهر ديگر برده ودر را از بين رفته ضامن است واگر كوتاهى نكرده وتعدى هم ننموده ضامن نيست .
مسأله 2711 - هر گاه انسان كسى را وصى كند وبگويد كه اگر ان كس بميرد فلانى وصى باشد ، بعد از آنكه وصى اول مرد ، وصى دوم بايد كارهاى ميت را انجام دهد .
مسأله 2712 - حجى كه بر ميت واجب است وبدهكارى وحقوقى راكه مثل خمس وزكوة ومظالم ، اداء كردن آنها واجب است ، بايد از اصل مال ميت بدهند ، واگر چه ميت براى آنها وصيت نكرده باشد .
مسأله 2713 - اگر مال ميت از بدهى وحج واجب وحقوقى كه مثل خمس وزكوة ومظالم بر او واجب است زياد بيايد ، چنانچ وصيت كرده باشد كه ثلث يا مقدارى از ثلث را به مصرفى برسانند ، بايد به وصيت او عمل كنند واگر وصيت نكرده باشد ، آنچه مى ماند مال ورثه است .
مسأله 2714 - اگر مصرفى را كه ميت معين كرده ، از ثلث مال او بيشتر باشد وصيت او در بيشتر از ثلث در صورتى صحيح است كه ورثه حرفى بزنند ، يا كارى كنند كه معلوم شود عملى شدن وصيت را اجازه داده اند ، وتنها راضى بودن آنان كافى نيست . واگر مدتى بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحيح است .
مسأله 2715 - اگر مصرفى را كه ميت معين كرده ، از ثلث مال او بيشتر باشد ، وپيش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصيت او عملى شود ، بعد از مردن او نمى توانند از اجازه خود بر گردند .
مسأله 2716 - اگر وصيت كند كه از ثلث او خمس وزكوة يا بدهى ديگر اورا بدهند وبراى نماز وروزه او اجير بگيردن وكار مستحبى هم مثل اطعام به فقراء انجام دهند ، بايد اول بدهى او را از ثلث بدهند واگر چيزى زياد آمد براى نماز وروزه او اجير بگيرند واگر از آن هم زياد آمد به مصرف كار مستحبى كه معين كرده برسانند ، وچنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهى او باشد ، ورثه هم اجازه ندهند كه بيشتر از ثلث مال مصرف شود ، وصيت براى نماز وروزه وكارهاى مستحبى باطل است ولى بايد نماز وروزه او را از اصل مال بدهند
مسأله 2717 - اگر وصيت كند كه بدهى او را بدهند وبراى نماز وروزه مستحبى ااو اجير بگيريد وكار مستحبى ديگر هم انجام دهند ، چنانچه وصيت نكرده باشد كه اينها را از ثلث بدهند ، بايد بدهى او را از اصل مال بدهند واگر چيزى زياد آمد ، ثلث آن را به مصرف نماز وروزه وكارهاى مستحبى كه معين كرده برسانند ودر صورتى كه ثلث كافى نباشد ، ووصيت هم به ترتيب ذكر شده باشد ، پس اگر ورثه اجازه بدهند ، بايد وصيت او عملى شود واگر اجازه ندهند ، بايد نماز وروزه را از ثلث دهند واگر چيزى زياد آمد به مصرف كار مستحبى كه معين كرده برسانند .
مسأله 2718 - اگر كسى بگويد كه ميت وصيت كرده فلان مبلغ به من بدهند ، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصديق كنند ، يا قسم بخورد ويك مرد عادل هم گفته او را تصديق نمايد . يا يك مرد عادل ودو زن عادله ، يا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند ، بايد مقدارى را كه مى گويد به او بدهند . واگر دو زن عادله شهادت دهند ، نصف آن را واگر سه زن عادله شهادت دهند ، بايد سه چهارم آن را به او بدهند . ونيزى اگر دو مرد كافر ذمى كه در دين خود عادل باشند گفته او را تصديق كنند ، در صورتى كه ميت ناچار بوده است كه وصيت كند ومرد وزن عادلى هم در موقع وصيت نبوده ، وصيت در سفر باشد بايد چيزى را كه مطالبه مى كند به او بدهند .
مسأله 2719 - اگر كسى بگويد من وصى ميتم كه مال اور ا به مصرفى برسانم ، يا ميت مرا قيم بچه هاى خود قرار داده ، در صورتى بايد حرف او را قبول كرد كه دو مرد عادل گفته او را تصديق نمايند .
مسأله 2720 - اگر وصيت كند چيزى به كسى بدهند وآن كس پيش از آنكه قبول كند يا رد نمايد بميرد ، تا وقتى ورثه او وصيت را رد نكرده اند ، مى توانند آن چيز را قبلو نمايند ولى اين در صورتى است كه وصيت كنند ه از وصيت خود بر نگردد وگرنه حقى به آن چيز ندارند .