حكم شك در سعى
مسأله 373 _ اگر كسى شك در عدد دفعات نمايد چنانچه شك در زيادى باشد مثل اين كه شك نمايد اين مرتبه كه تمام شده هفتمى است يا نهمى، سعى او محكومبه صحت است.
و چنان چه شك در نقيصه باشد مثل اين كه شك كند بين پنج و هفت يا در اثناء باشد شك كند اين مرتبه هفتم است يا نهم، سعى او محكوم به بطلان است چه آن كه شك او بعد از فراغ از عمل باشد يا قبل از فراغ بعد از تقصير باشديا قبل از آن در جميع صور بايد سعى را
اعاده نمايد.
تقصير
واجب پنجم از واجبات عمره تمتع تقصير است،معنى تقصير اين است كه مكلف قدرى از موى سر يا ريش يا سبيل خود را با مقراض يا غير آن ولو با دندان بگيرد.
مسأله 374 _ در محل شدن از عمره تمتع تقيرمتعين است، و تراشيدن موى سر كفايت نمى كند، بلكه بنابر احتياط وجوبى حرام است سر تراشيدن يك گوسفند قربانى كند ولى بنابراظهر واجب نيست.
مسأله 375 _ واجب است تقصير را بعد از فراغ از سعى به جا آورد و قبل از آن مشروع نيست بلكه تقديم تقصير بر آن موجب كفاره است وبايد يك گاو قربانى كند.
مسأله 376 _ اگر شخصى عمداً تقصير را ترك نمود تا آن كه با احرام حج محرم شد عمره تمتع او باطل است و حج او مبدل به اِفراد مى شود وبعد از آن لازم است عمره مفرده را بجا آورد واحوط آن است كه در سال آينده حج را اعاده نمايد.
مسأله 377 _ اگر شخصى از روى فراموشى تقصير را ترك نمود تا آن كه با احرام حج محرم شد عمره صحيح است وبنابر احتياط يك گوسفند قربانى كند.
مسأله 378 _ تمام چيزهائى كه به جهت احرام برمحرم حرام شده بود، پس از تقصير حلال مى شود حتى سر تراشيدن.
قسمت دوم حج تمتع
در گذشته بيان شد كه واجبات حج تمتع سيزده است كما اين كه شرائط آن در همان جا ذكر شد ونيز بيانكرديم كه كسى كه اعمال عمره تمتع را به جا آورد جائز نيست از مكه معظمه بدون احرام حج خارج شود مگر دو دسته رجوع شود به مبحث اقسام حج اول رساله.
احرام حج
واجب اول از واجبات حج تمتع احرام است، و واجبات وتروك آن به همان كيفيت است كه در احرام عمره ذكر شد، ونيت آن چنين است احرام مى بندم در حج تمتع براى اعمال حج به قصد فرمان الهى، ودر مبحث بيانكرديم حقيقت احرام ووجوب تلبيه ومحل گفتن آن و موضع قطع تلبيه را.
مسأله 379 _ در مبحث مواقيت گفتيم كه احرام حج بايد از مكه باشد ومكلف مخير است از هر جاى مكه كه بخواهد احرام ببندد بلى افضل مسجد است وافضل مواضع مسجد، مقام ابراهيم يا حجر اسماعيل است.
مسأله 380 _ وقت احرام حج پس از اعمال عمره است وافضل اوقات آن روز ترويه است يعنى هشتم ذى الحجه، وجائز است احرام حج را تا سه روز پيش از ترويه مقدم بدارد خصوصاً نسبت به پيرمرد ومريض كه ترس از ازدحام داشته باشند واز اين جهت پيش از مردمبيرون روند، ولى غير معذروين بنابر احتياط مقدم ندارد احرام را به روز ترويه، وجائز است تأخير آن از روز ترويه تا آن كه وقت وقوف به عرفات فوت نشود.
مسأله 381 _ اگر كسى از روى جهل يا فراموشى احرام حج را ترك نمود تا از مكه خارج شد در آن چندصورت است:
1 _ آن كه قبل از عرفات متذكر شود، در
اين صورت اگر تمكن دارد بايد برگردد واز مكه احرام ببندد واگر تمكنندارد به جهت ضيق وقت يا عذر ديگر از همان موضع تذكر احرام ببندد.
2 _ آن كه تذكر در عرفات يا مشعر يا بعد از افاضه ازمشعر باشد در اين صورت مى تواند از همان جا كه متذكر شده احرام ببندد وبرگشتن به مكه لازم نيست ولو تمكن داشتهباشد.
3 _ آن كه تذكر
بعد از تمام شدن اعمال حج باشددر اين صورت حج او صحيح است.
مسأله 382 _ اگر شخصى با علم وعمد احرام حج را ترك نمود چنانچه تا زمان وقوف به عرفات تدارك آن ممكن باشد بايد تدارك نمايد واگر تا زمان وقوف به عرفات ممكن نشد، حج او باطل است ولازم است در سال آينده قضاء نمايد.
وقوف به عرفات
واجب دوم از واجبات حج تمتع وقوف به عرفات است عرفات نام محل مخصوصى است كه در چهار فرسخى مكه است، ومراد وقوف بودن در آن جا است چه سواره، چه پياده، ساكن يا متحرك، ايستاده يا نشسته ياخوابيده در اين وقوف قصد قربت معتبر است.
مسأله 383 _ بايد وقوف از روى اختيار مكلف باشد پس اگر در مجموع مدت بيهوش بود وقوف او باطلاست، وهمچنين اگر خواب بود بدون آن كه قبلا نيت وقوف كرده باشد.
مسأله 384 _ براى شخص مختار زمان وقوف به عرفات از اول ظهر روز نهم ذى الحجه تا غروب شرعى است اگر چه مقدارى از اول وقت را اگر قبل از عرفات مشغول به مقدمات مستحبه از قبيل غسل ونماز باشد مانعى ندارد، بلكه تأخير تا يك ساعت بعد از ظهر تقريبا مطلقا جائز است، ووقوف در
اين مدت اگر چه واجب است ولى از اركان نيست يعنى اگر مكلف در بعضى از اين مدت ترك وقوف نمايد مرتكب حرام شده ولى حج او باطل نيست، بلى وقوف فى الجمله ما بين يك ساعت بعد از ظهرتقريبا وغروب شرعى از اركان است پس اگر در صورت اختيار در تمام اين مدت هيچ وقوف ننمايد حج او فاسد است.
مسأله 385 _ اگر مكلف در وقت مزبور كه وقت اختيارى است متمكن از وقوف نشد يا فراموش نمود يا جاهل غير مقصر بود، لازم است در شب عيد مقدارى از اول شب تا طلوع فجر وقوف نمايد واين وقت را وقت اضطرارى مى نامند.
وچنانچه وقوف نمود حج او صحيح است وچنان چه متمكن از وقوف در وقت اضطرارى بود وعمدا وقوف ننمود حج او باطل است.
مسأله 386 _ بر شخصى كه متمكن از وقوف اختيارى نبود واجب است وقوف اضطرارى در صورتى كه بداند كه اگر وقوف اضطرارى بنمايد درك وقوف اختيارىمشعر را مى نمايد والا واجب نيست.
مسأله 387 _ اگر كسى متمكن از وقوف اضطرارى نشد يا فراموش كرد تا طلوع فجر وقوف به مشعر مجزى است وحج او صحيح است.
مسأله 388 _ شخص مختار كه واجب است از اول ظهر تا يك ساعت بعد از ظهر تا در غروب در عرفات بماند اگر با علم وعمد پيش از غروب از آنجا كوچ كند حج اوصحيح است ولى معصيت كرده وبايد برگردد وواجب است در منى در روز عيد يك شتر در راه خدا نحر كند، واگراز اين كفاره متمكن نشد بايد هيجده روز روزه بگيرد در مكه يا در راه يا در
منزل خود پس از مراجعت ودر وجوب كفاره فرقى نيست بين آن كه برگردد قبل از غروب آفتاب به عرفات يا برنگردد در هر دو صورت كفاره واجب است.
مسأله 389 _ اگر مكلف از جهت فراموشى يا جهل به حكم پيش از غروب، از عرفات كوچ كند بايد پس از علم يا تذكر به عرفات برگردد وكفاره بر او واجب نيست ولو پس از علم وتذكر برنگردد به عرفات.
مسأله 390 _ اگر چه شبهه نيست در اين كه دعا وذكر در حال وقوف به عرفات از مستحبات اكيده است ولى فتواى بعضى از فقهاء به وجوب دعا و بعضى ديگر به وجوب صلوات بر پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) وذكر ضعيف است.
پس اگر در تمام مدت وقوف هيچ عمل عبادى انجام ندهد حج او صحيح است ومعصيت هم نكرده است.
مسأله 391 _ هرگاه اول ماه نزد قاضى اهل تسنن ثابت شد وبر طبق آن حكم نمود، در نزد شيعه ثابت نشد يا ثابت شد كه اول ماه نيست در آن جا چند صورت است:
1 _ راهى براى متابعت نكردن نباشد واگر بخواهد مخالفت نمايد ولو به اين كه روز بعد مقدارى از وقوف كهركن است به جا آورد خوف تلف نفس يا قطع عضوى ازاعضاء يا از بين رفتن آن بشود در اين صورت واجب است متابعت، ومخالفت آنان حرام است واگر وقوف آنان وقوف نمايد حج او صحيح و احتياج به اعاده ندارد و اگر مخالفت نمايد و در آن روز ننمايد روز بعد وقوف كند حج او باطل است.
2 _ راهى براى متابعت نكردن نباشد وبر مخالفت با آنان محذورى كه گذشت مترتب
نشود ولى ممكن است ضررى به او برسانند يا در مشقت و زحمت بيافتد در اينصورت اگر تبعيّت نمايد حج او صحيح واحتياج به اعاده نيست واگر مخالفت هم نمايد حجش صحيح است.
3 _ راهى براى متابعت كردن دارد و چنانچه مخالفت نمايد هيچگونه ضرر واذيّتى متوجه خودش و بقيه شيعه نمى شود، در اين صورت جائز نيست متابعت نمايد و اگر تبعيّت نمود واحتياط نكرد حجش باطل است
4 _ نتواند مخالفت نمايد و به درك وقوف اختيارى عرفه ولى از وقوف اضطرارى آن مانعى نباشد در اين صورت اگر تبعيت نمايد حجش صحيح است.
وقوف در مزدلفه
واجب سوم از واجبات حج تمتع از وقوف در مزدلفهاست (ومزدلفه نام جائى است كه مشعر الحرام هم مى نامند) وزمان وقوف كه مراد بودن در آن محل است به اختلاف مكلفين مختلف است، براى مرد مختار زمان وقوف روز عيد قربان از طلوع فجر تا طلوع خورشيد است، بلكه اگر اواخر وقت هم به مزدلفه برود واجب را به جا آورده است ولى زودتر از طلوع شمس نبايد از وادى محسر كه حدود مزدلفه است كوچ بنمايد پس مكلف مى تواند ديرتر ازطلوع فجر برود به مزدلفه ولى نمى تواند زودتر از طلوع شمس از آن حدود خارج شود.
و زمان وقوف براى زنان وصاحبان عذر وضعفاء از مردان وكسانى كه كار ضرورى داشته باشند شب عيد قربان تا طلوع شمس است ولازم نيست تمام شب را بمانند بلكه مقدارى از آن را اگر وقوف نمايند كافى است.
وزمان وقوف براى كسانى كه وظيفه شان وقوف دريكى از دو وقت گذشته است ولى به واسطه ضرورت وقوف ننمودند از اول طلوع
آفتاب تا ظهر روز عيد است همين قدر كه مقدارى از اين وقت را وقوف نمايند واجب را به جا آورده اند.
مسأله 392 _ كسى كه عالماً عامداً مختارا وقوف به مزدلفه را ترك نمايد حج او باطل است ولو وقوف به عرفه نموده باشد ويك شتر كفاره هم بر او واجب مى شود.
مسأله 393 _ اگر مكلف از عرفات كوچ كرد وبه مزدلفه آمد واجب نيست ماندن شب در مزدلفه ولو تمكن از ماندن داشته باشد.
مسأله 394 _ معتبر است در وقوف به مزدلفه كه وقوف را به قصد امتثال فرمان خداوند به جا آورد و لازم نيست قصد نمايد وقوف براى حجة الاسلام است يا غير آن همين قدر كه قصد نمايد وقوفى كه امر به او شده است كفايت مى كند.
مسأله 395 _ شخصى كه وظيفه اش وقوف در بين الطلوعين است اگر شب را در مزدلفه وقوف نموده وقبل از طلوع فجر از آنجا كوچ كند چنان چه از روى علم وعمد باشد حج او باطل ويك گوسفند كفاره بايد بدهد وچنان چه از روى جهل باشد حجش صحيح است ولى يك گوسفند كفاره بر او واجب است.
اختلاف حال مكلف از جهت ادراكوقوفين
از مطالب گذشته معلوم شد كه براى عرفات دو وقوف است اختيارى واضطرارى، وبراى مزدلفه سه وقوف است دو اضطرارى، شب عيد، وروز عيد، يك اختيارىبين الطلوعين روز عيد، ووظيفه محرم بر حسب درك وقوفين يا يكى از آنها اختلاف دارد زيرا در آن چند صورت است:
صورت اول آن كه مكلف اختيارى عرفه را درك نمايد و وقوف به مزدلفه را مطلقا ترك كند در اين صورت چنان چه ترك وقوف به مزدلفه
از روى علم وعمد باشد حج او باطلوسال آينده بايد حج نمايد، در صورتى كه حج بر او واجبباشد ويك شتر كفاره بر او واجب است، وچنان چه ترك وقوف از روى جهل باشد حج او صحيح وظاهرا يك گوسفند كفاره واجب است، وچنان چه از روى نسيان واضطرار باشد حجش صحيح است وچيزى بر او نيست.
مسأله 396 _
شخصى كه عن علم وعمد وقوف راترك كند بقيه اعمال حج را لازم نيست بجا آورد بلكه بايد عدول كند به عمره مفرده و با همان احرام كه بسته است براى حج عمره مفرده به جا آورد وبعد از آن از احرام خارج شود.
صورت دوم فقط اضطرارى عرفه را درك نمايد چنين شخصى حج او باطل و بايد به همان احرام كه براى حج بسته بوده عمره مفرده به جا آورد وبعد از آن از احرام خارجشود، ودرصورتى كه حج واجب بوده وترك وقوف به مزدلفه عمدى باشد سال آينده واجب است حج به جا آورد و اگر عمدى نبوده وجوب حج در سال آينده منوط است بهبقاء شرط وجوب.
صورت سوم آن كه اختيارى مشعر را كه بين الطلوعين است درك نمايد، در اين صورت اگر ترك وقوف به عرفه عمدى باشد حجش باطل وبايد عدول كند عمره مفرده به نحوى كه گذشت واگر غير عمدى باشد حج او صحيح است.
صورت چهارم شب عيد مزدلفه را فقط درك نمايددر اين صورت اگر محرم زن باشد يا مرد معذور ومريضحجش صحيح است واگر مرد مختار غير معذور باشدحجش باطل است وبايد عدول كند با همان احرم به عمره مفرده.
صورت ششم آن كه درك نمايد وقوف اختيارى هر كدام
از عرفات و مزدلفه را در اين صورت حج صحيح است وچيزى بر او نيست.
صورت هفتم آن كه درك نمايد اختيارى عرفه با وقوف شب مزدلفه را در اين صورت چنانچه محرم زن يا مرد معذور باشد حجش صحيح است بلا اشكال، واگر مرد غير معذور باشد گر چه حجش صحيح است، ولى يك گوسفند كفاره بر او ثابت است.
صورت هشتم آن كه درك كند وقوف اختيارى عرفه را با وقوف روز عيد مزدلفه در اين صورت، چنان چه ترك اختيارى مزدلفه از روى علم وعمد باشد حجش باطلوبايد عدول نمايد به عمره مفرده، وچنان چه ترك اختيارى مزدلفه از روى اضطرار باشد حجش صحيح است و چيزى بر او نيست.
صورت نهم آن كه وقوف اضطرارى عرفه را درك نمايد با وقوف در شب در مزدلفه در اين صورت اگر ترك وقوف اختيارى عرفه عمدى و اختيارى باشد حجش باطلوالا حجش صحيح است، و در صورت بطلان حج بايد عدول نمايد به عمره مفرده.
صورت دهم آن كه موقوف اضطرارى عرفه وموقف اختيارى مزدلفه كه بين الطلوعين است، درك نمايد در اين صورت نيز اگر ترك وقوف اختيارى عرفه عمدى باشد حج باطل وبايد عدول كند به عمره مفرده، واگر عمدى نباشد،حجش صحيح است.
صورت يازدهم آن كه درك كند موقوف اضطرارى عرفات وموقف اضطرارى مزدلفه در اين صورت اگر ترك وقوف اختيارى عرفه يا ترك وقوف در مزدلفه عمدى باشد حج او باطل و بايد عدول نمايد با همان احرام به عمره مفرده ودر سال آينده حج به جا آورد اگر حجش حجة الاسلام باشد، واگر ترك هر دو اضطرارى باشد حج او صحيح است. واجبات
منى بعد از آن كه مكلف از مزدلفه كوچ كرد واجب است به سوى منى برگشته وواجبات آنجا را چنان چه تفصيلا بيان خواهد شد انجام دهد.
رمى جمره عقبه
واجب چهارم ار واجبات حج رمى جمره عقبه است و معناى آن اين است كه مكلف به محلى كه نام آن جمره عقبه است، سنگ ريزه بياندازد ودر آن چند چيز معتبراست.
1 _ آن كه رمى نمودن در روز عيد قربان پس از طلوع آفتاب تا غروب باشد وتأخير آن جائز نيست كما اين كه تقديم جائز نيست، مگر براى زنان ومردان معذور ومريض كه مى تواند در شب عيد رمى نمايد.
2 _ آن كه عدد ريگها هفت باشد وكمتر از آن مجزى نيست.
3 _ آن كه سنگ ريزه ها را از حرم بردارد پس اگر از غيرحرم برداشت مجزى نيست، ومواضع مختلفه حرم فرقى ندارد اگر چه برداشتن از مشعر مستحب است.
4 _ آن كه سنگ ها را از مسجد الحرام ومسجد الخيف برندارد اگر از آنجا برداشت، مجزى نيست.
5 _ آن كه سنگ ريزه ها بكر باشند يعنى كسى قبلا آنها را نينداخته باشد.
6 _ نيّت قربت نمايد به اين نحو (كه هفت سنگ بهجمره عقبه مى اندازم در حج قربةً الى الله تعالى).
7 _ آن كه سنگ ريزه ها به جمره بخورد.
8 _ آن كه خوردن سنگ به جمره به وسيله پرتاب كردن باشد، پس اگر آن را روى جمره بگذارد به نحوى كهپرتاب كردن صدق ننمايد كافى نيست، ودر صورتى كهمكلف سنگ ريزه را پرتاب كند وآن به جاى ديگر برسد و از آنجا به جمره بخورد بنابر اظهر كفايت مى كند، مگر آن
كه آنچيز حيوان يا انسان باشد و بداند يا احتمال دهد كه حركت او مؤثر در خوردن به جمره است در اين صورت اظهر آن است كه كافى نيست.
9 _ آن كه پرتاب كردن با دست باشد بنابر احتياطوجوبى، پس اگر آن با پا پرتاب كند مجزى نيست بنابر احتياط.
10 _ آن كه سنگ ريزه ها را يكى يكى پرتاب كند پساگر چند عدد را يك مرتبه پرتاب نمايد ولو دو تا باشد مجزى نيست، وبنابر احتياط واجب مراعات كند كه ولو دو تاى از آنها يك دفعه به جمره نخورد بلكه پياپى باشد.
11 _ آن كه سنگ باشد وريزه البته خيلى هم ريزه نباشد.
مسأله 397 _ لازم نيست رمى جمره قبل از ذبح كه واجب پنجم است باشد، بلى مستحب است.
مسأله 398 _ معذروين وبچه ها نائب مى گيرند دررمى ورمى نائب كفايت مى كند، مگر آن كه رفع عذر قبل از گذشتن وقت بشود در اين صورت واجب است خودش اعاده نمايد، ودر خصوص مريض لازم است در صورت امكان خودش را در محل رمى ببرند واز طرف او رمى نمايند.
مسأله 399 _ اگر رمى جمره را از روى فراموشى يا جهل به حكم ترك نمود وبعد از طواف زيارت عالم يا متذكر شد، لازم است برگشته ورمى را تدارك نمايد، وظاهر اين است كه اعاده طواف هم لازم است، وهمچنيندر صورتى كه از روى علم وعمد ترك كرده باشد، وظاهراً كفاره بر او واجب نيست.
مسأله 400 _ اگر شخصى از روى جهل يا فراموشى بلكه با عمد وعلم رمى در روز عيد را ترك نمود، لازم است تا روز سيزدهم هر وقت
كه متذكر شد در روز آن را به جا آورد پس اگر شب يازدهم يا دوازدهم يا سيزدهم عالم يا متذكرشد لازم است روز بعد آن را انجام دهد، وچنان چه به مكه رفته باشد واجب است برگردد ورمى نمايد اگر روز سيزدهمنگذشته باشد.
مسأله 401 _ اگر از روى جهل يا فراموشى رمى را ترك نمود وبعد از روز سيزدهم عالم يا متذكر شد، لازم است در سال آينده خود يا نائب او رمى نمايد وواجب نيست برگشتن به منى ورمى نمودن وفقهاء فرموده اند كه اگر عالماً عامداً هم ترك نمود، همين حكم جارى است.
وهمچنين است حكم اگر بعد از بيرون رفتن از مكه عالم يا متذكر شود كه رمى را ترك نموده.
قربانى
واجب پنجم از واجبات حج تمتع قربانى كردن است و بر هر مكلف كه حج تمتع بنمايد قربانى كردن واجب است چه آن كه حج واجب باشد يا مستحب، ودر غير حج تمتعقربانى واجب نيست مگر در حج قِران كه ذبح همان حيوانى كه قارن همراه دارد واجب است.
وواجب است در ذبح امورى:
1 _ قصد قربت بنمايد به اين نحو كه قصد كند قربانى را براى انجام امر الهى ذبح مى نمايم.
2 _ آن كه ذبح در منى يا مكه ويا بين اين دو باشد و لازم نيست كه در منى باشد، خصوصا در مثل زمان ما كه حكومت تغيير داده است محل ذبح را از منى ودر وادى محسر قرار داده است، بلى در صورت امكان بهتر است كه در منى باشد.
3 _ آن كه بر روز عيد مقدم ندارد ذبح را وتأخير از روز سيزدهم جائز نيست مگر براى معذور
كه تأخير تا آخر ذيحجه جائز است وشخص مختار اگر از روز سيزدهم تأخير بياندازد معصيت كرده ولى تا آخر ذيحجه وقت قربانى باقى است.
4 _ بنابر احتياط واجب ذبح در روز باشد مگر شخص خائف كه در شب هم مى تواند قربانى كند.
5 _ هر مكلف قربانى مختص به خود ذبح كندپس اگر دو نفر با هم يك گوسفند قربانى نمايند، كافى نيست و چنان چه نتواند مكلف قربانى مخصوص به خودتهيه نمايد تكليف منتقل به بدل كه بعداً بيان خواهد شد،مى گردد.
مسأله 402 _ واجب نيست قربانى بعد از رمىباشد بلكه مى توان قبل از رمى قربانى نمود ولى احتياط غير لزومى آن است كه مقدم بر رمى نباشد.
جنس قربانى.
مسأله 403 _ لازم است قربانى از جنس شتر يا گاو يا گوسفند باشد.
و در شتر معتبر است كه پنج سال داشته ودر سال ششم داخل باشد.
و در گاو معتبر است بنابر احتياط دو سال داشته و در سال سوم داخل باشد.
و در گوسفند اگر بُز باشد بنابر احتياط معتبر است دو سال داشته ودر سال سوم داخل باشد واگر ميش يا برّه باشد، معتبر است بنابر احتياط يك سال را تمام كرده باشد.
امورى كه در قربانى معتبر است.
مسأله 404 _ در قربانى چند امر معتبر است:
1 _ آن كه سالم باشد پس حيوان مريض كفايتكند.
2 _ آن كه تام الاجزاء باشد پس حيوان ناقص مانندكور، لنگ، گوش بريده، حيوانى كه از شاخ اندرونى او چيزى ناقص باشد، كفايت نمى كند.
بلى حيوانى كه شاخ بيرون او شكسته يا بريده باشد و يا گوش او پاره شده ولى قطع نشده باشد، ويا دم او بريده
باشد، كافى است.
واما حيوانى كه از اصل خلقت گوش يا شاخ يا دم نداشته باشد پس كفايت آن در قربانى مشكل است و بنابر احتياط اكتفاء به آنها ننمايد.
3 _ آن كه حيوان خصى يعنى اخته شده نباشد مگر در صورتى كه تمكن از غير آن نداشته باشد، واما حيوان موجوء يعنى حيوانى كه رگهاى خصيتين او را ماليده باشند تا فاسد شده باشد، و مرضوض يعنى حيوانى كه تخمهاى او را ماليده باشند پس ظاهراً كفايت مى كند.
مسأله 405 _ اگر حيوانى را به گمان سالم بودن خريد وپس از پرداخت پول معيوت بودن او ظاهر شد ظاهر آن است كه در قربانى كفايت مى كند اگر چه احوط عدم كفايت آن است، وهمچنين اگر بعد از ذبح معلوم شودكه معيوب بوده.
مسأله 406 _ اگر حيوانى را به گمان آن كه چاق است خريد وبعد از آن معلوم شد لاغرى آن چه قبل از ذبح معلوم شود وچه بعد از آن در قربانى كفايت مى كند.
مسأله 407 _ اگر حيوانى را كه مكلف چاق بودن آن را نمى دانست يا خيال مى كرد لاغر است خريد وذبح نمود بعد معلوم شد چاق است در صورتى كه احتمال چاقى مى داده وبه جهت موافقت امر الهى به اميد چاق بودن، آن را ذبح كرده يا آن كه اگر احتمال نمى داده جاهل به حكم يا ناسى بوده وبه جهت اطاعت فرمان الهى ذبح كرده درقربانى كفايت مى كند، واگر احتمال چاقى نمى داده و از روى بى مبالاتى آن را ذبح نموده كفايت نمى كند.
مسأله 408 _ اگر حيوان واجد شرائط پيدا نكردمثل آن كه
حيوان موجود لاغر باشد يا خصى يا لنگ ظاهر ياكور ظاهر يا مريض ظاهر المرض يا شاخ داخل آن بريده باشد. ويا عيب ديگرى دارد ظاهراً در قربانى كفايت مى كند.