احکام ميت
غسل مس ميت
مسأله 530 - اگر كسى بدن انسان مرده اى را كه سرد شده وغسلش نداده اند مس كند يعنى جايى از بدن خود را به آن برساند بايد غسل مس ميت نمايد ، چه در خواب مس كند چه در بيدارى با اختيار مس كند يا بى اختيار حتى اگر ناخن واستخوان او به ناخن واستخوان ميت برسد بايد غسل كند ، ولى اگر حيوان مرده اى را مس كند غسل بر او واجب نيست
مسأله 531 - براى مس مرده اى كه تمام بدن او سرد نشده ، غسل واجب نيست اگر چه جايى را كه سرد شده مس نمايد
مسأله 532 - اگر موى خود را به بدن ميت برساند يا بدن خود را به موى ميت يا موى خود را به موى ميت برساند بايد غسل كند مگر آنكه مس ، با سر موهاى بلند باشد
مسأله 533 - براى بچه مرده حتى بچه سقط شده اى كه چهار ماه او تمام شده غسل مس ميت واجب است
مسأله 534 - بچه اى كه بعد از مردن مادر وسرد شدن بدنش به دنيا بيايد چنانچه ظاهر بدن مادر را مس نمايد وقتى بالغ شد بايد غسل مس ميت كند
مسأله 535 - اگر انسان ، ميتى را كه سه غسل او كاملا تمام شده مس نمايد ، غسل بر او واجب نمى شود
مسأله 536 - اگر ديوانه يا بچه نابالغى ، ميت را مس كند ، بعد از آنكه آن ديوانه عاقل ، يا بچه بالغ شد ، بايد غسل مس ميت نمايد
مسأله 537 - اگر از بدن زنده يا مرده اى كه غسلش نداده اند ، قسمتى كه داراى استخوان است جدا شود وپيش از آنكه قسمت جدا شده را غسل دهند ، انسان آن را مس نمايد ، بايد غسل مس ميت كند ، ولى اگر قسمى كه جدا شده ، استخوان نداشته باشد ، براى مس آن غسل واجب نيست
مسأله 538 - براى مس استخوانى كه گوشت ندارد وآن را غسل نداده اند ، چه از مرده جدا شده باشد چه از زنده ، غسل كردن لازم نيست ، وهمچنين براى مس دندانى كه از زنده ويا مرده اى كه غسل نداده باشند جدا شده وگوشت ندارد ، يا گوشت آن خيلى كم است ، غسل واجب نيست
مسأله 539 - غسل مس ميت را بايد مثل غسل جنابت انجام دهند كسى كه غسل مس ميت كرده ، اگر بخواهد نماز بخواند ، لازم نيست وضوء بگيرد ، ولى وضوء گرفتن قبل از غسل مستحب است
مسأله 540 - اگر چند ميت را مس كند يا يك ميت را چند با مس نمايد ، يك غسل كافى است
مسأله 541 - براى كسى كه بعد از مس ميت غسل نكرده است ، توقف در مسجد وجماع وخواندن سوره هايى كه سجده واجب دارد ، مانعى ندارد ولى براى نماز و مانند آن بايد غسل كند
احكام محتضر
مسأله 542 - مسلمانى را كه محتضر است ، يعنى در حال جان دادن مى باشد ، مرد باشد يا زن ، بزرگ باشد يا كوچك ، بايد به پشت بخوابانند ، به طورى كه كف پاهايش به طرف قبله باشد ، واگر خواباندن او كاملا به اين طور ممكن نيست ، تا اندازه اى كه ممكن است بايد به اين دستور عمل كنند ، وچنانچه خواباندن او به هيچ قسم ممكن نباشد ، بايد او را رو به قبله بنشانند واگر آن هم نشود ، بايد او را به پهلوى راست يا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند
مسأله 543 - واجب است كه بعد از موت تا مدت مختصرى ، او را رو به قبله بخوابانند ، ولى بعد از آنكه غسلش تمام شد ، بهتر است او را مثل حالتى كه بر او نماز مى خوانند بخوابانند
مسأله 544 - رو به قبله كردن محتضر به هر مسلمان واجب است واجازه گرفتن از ولى او لازم نيست
مسأله 545 - مستحب است شهادتين واقرار به دوازده امام عليه السلام وساير عقائد حقه را ، به كسى كه در حال جان دادن است ، طورى تلقين كنند كه بفهمد ونيز مستحب است چيزهايى را كه گفته شد تا وقت مرگ تكرار كنند
مسأله 546 - مستحب است اين دعاها را طورى به محتضر تلقين كنند كه بفهمد : اللهم اغفر لى الكثير من معاصيك واقبل منى اليسير من طاعتك يا من يقبل اليسير ويعفو عن الكثير اقبل منى اليسير واعف عنى الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانك رحيم
مسأله 547 - مستحب است كسى را كه سخت جان مى دهد ، اگر ناراحت نمى شود ، به جايى كه نماز مى خوانده ببرند
مسأله 548 - مستحب است براى راحت شدن محتضر ، بر بالين او ، سوره مباره يس ووالصافات واحزاب وآية الكرسى وآيه پنجاه وچهارم از سوره اعراف وسه آيه آخر سوره بقره بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند
مسأله 549 - تنها گذاشتن محتضر ، وبودن جنب وحائض نزد او ، وهمچنين حرف زدن زياد ، وگريه كردن ، وتنها گذاشتن زنها نزد او ، مكروه است
احكام بعد از مرگ
مسأله 550 - بعد از مرگ مستحب است ، چشمها ولبها وچانه ميت را ببندند ، ودست وپاى او را دراز كنند ، وپارچه اى روى او بيندازند ، واگر شب مرده است ، در جايى كه مرده ، چراغ روشن كنند ، وبراى تشييع جنازه او مؤمنين را خبر كنند ، ودر دفن او عجله نمايند ، ولى اگر يقين به مردن او ندارند ، بايد صبر كنند تا معلوم شود ونيز اگر ميت حامله باشد وبچه در شك او زنده باشد ، بايد به قدرى دفن را عقب بيندازند كه پهلوى چپ او را بشكافند وطفل را بيرون آورند وپهلو را بدوزند
احكام غسل وكفن ونماز ودفن ميت
مسأله 551 - غسل ، وكفن ، ونماز ، ودفن مسلمان اگر چه دوازده امامى نباشد ، بر هر مكلفى واجب است واگر بعضى انجام دهند ، از ديگران ساقط مى شود وچنانچه هيچكس انجام ندهد ، همه معصيت كرده اند
مسأله 552 - اگر كسى مشغول كارهاى ميت شود بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند ، ولى اگر او عمل را نيمه كاره بگذارد ، بايد ديگران تمام كنند
مسأله 553 - اگر انسان يقين كند كه ديگرى مشغول كارهاى ميت شده واجب نيست به كارهاى ميت اقدام كند ولى اگر شك يا گمان دارد بايد اقدام نمايد
مسأله 554 - اگر كسى بداند غسل يا كفن يا نماز يا دفن ميت را باطل انجام داده اند بايد دوباره انجام دهد ، ولى اگر گمان دارد كه باطل بوده ، يا شك دارد كه درست بوده يا نه لازم نيست اقدام نمايد
مسأله 555 - براى غسل ، كفن ونماز ودفن ميت بنابر احتياط واجب بايد از ولى او اجازه بگيرند
مسأله 556 - ولى زن شوهر اوست وبعد از او ، مردهايى كه از ميت ارث مى برند مقدم بر زنهاى ايشانند
مسأله 557 - اگر كسى بگويد من وصى ، يا ولى ميتم ، يا ولى ميت به من اجازه داده كه غسل وكفن ودفن ميت را انجام دهم ، چنانچه به حرف او اطمينان دارند وديگرى هم نمى گويد من ولى يا وصى ميتم يا ولى ميت به من اجازه داده است ، انجام كارهاى ميت با اوست واگر به حرف او اطمينان ندارند ، يا ديگرى مى گويد من ولى يا وصى ميتم يا ولى ميت به من اجازه داده است ، در صورتى كه يكنفر عادل به گفته اولى شهادت دهد ، بايد حرف او را قبول كرد
مسأله 558 - اگر ميت براى غسل وكفن ودفن ونماز خود غير از ولى ، كس ديگرى را معين كند وصيت وتعيين او نافذ نيست
احكام غسل ميت
مسأله 559 - واجب است ميت را سه غسل بدهند : اول - به آبى كه با سدر مخلوط باشد
دوم - به آبى كه با كافور مخلوط باشد
سوم - با آب خالص
مسأله 560 - سدر وكافور بايد به اندازه اى زياد نباشد ، كه آب را مضاف كند وبه اندازه اى هم كم نباشد ، كه نگويند با آب سدر وكافور غسل داده
مسأله 561 - اگر سدر وكافور به اندازه اى كه لازم است پيدا نشود ، لازم نيست مقدارى كه به آن دسترسى دارند در آب بريزند
مسأله 562 - كسى كه براى حج يا عمره احرام بسته است اگر پيش از تمام كردن طواف حج يا عمره بميرد نبايد او را با آب كافور غسل دهند وبجاى آن بايد با آب خالص غسلش بدهند
مسأله 563 - كسى كه ميت را غسل مى دهد ، بايد مسلمان دوازده امامى وبالغ وعاقل باشد ومسائل غسل را هم بداند
مسأله 564 - كسى كه ميت را غسل مى دهد بايد قصد قربت داشته باشد يعنى غسل رابراى انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد
مسأله 565 - غسل بچه مسلمان اگر چه از زنا باشد ، واجب است وغسل وكفن ودفن كافر واولاد او ، جايز نيست وكسى كه از بچگى ديوانه بوده وبحال ديوانگى بالغ شده ، چنانچه پدر ومادر او يا يكى از آنان مسلمان باشند ، بايد او را غسل داد واگر هيچكدام آنان مسلمان نباشند ، غسل دادن او جايز نيست
مسأله 566 - بچه سقط شده را اگر چهار ماه يا بيشتر دارد يا خلقت او كامل باشد بايد غسل بدهند واگر چهار ماه ندارد ، بايد در پارچه اى بپيچند وبدون غسل دفن كنند
مسأله 567 - حرام است مرد ، زن را وزن ، مرد را غسل بدهد ، ولى زن مى تواند شوهر خود را غسل دهد ، وشوهر هم مى تواند زن خود را غسل دهد
مسأله 568 - مرد مى تواند دختر بچه اى را كه سن او از سه سال بيشتر نيست ، غسل دهد زن هم مى تواند پسر بچه اى را كه سه سال بيشتر ندارد ، غسل دهد
مسأله 569 - اگر براى غسل دادن ميتى كه مرد است مرد پيدا نشود ، زنانى كه با او نسبت دارد ومحرمند ، مثل مادر وخواهر وعمه وخاله ، يا به واسطه شير خوردن با او محرم شده اند ، مى توانند ، غسلش بدهند ونيز اگر براى غسل ميت زن ، زن ديگرى نباشد ، مردهايى كه با او نسبت دارند ومحرمند ، يا به واسطه شير خوردن با او محرم شده اند ، مى توانند او را غسل دهند
مسأله 570 - اگر ميت وكسى كه او را غسل مى دهد هر دو مرد يا هر دو زن باشند ، بهتر آن است كه غير از عورت ، جاهاى ديگر ميت برهنه باشد
مسأله 571 - نگاه كردن به عورت ميت حرام است وكسى كه او را غسل مى دهد اگر نگاه كند معصيت كرده ، ولى غسل باطل نمى شود
مسأله 572 - اگر جايى ازبدن ميت نجس باشد ، بايد پيش از آنكه آنجا را غسل بدهند ، آب بكشند ولازم نيست كه تمام بدن ميت ، پيش از شروع به غسل پاك باشد
مسأله 573 - غسل ميت مثل غسل جنابت است ، وبايد تا غسل ترتيبى ممكن است ، ميت را غسل ارتماسى ندهند ودر غسل ترتيبى مخيرند بين آنكه هر يك از سه قسمت بدن را در آب فرو برند يا آب روى آن بريزند
مسأله 574 - كسى را كه در حال حيض يا در حال جنابت مرده لازم نيست غسل حيض يا غسل جنابت بدهند ، بلكه همان غسل ميت براى او كافى است
مسأله 575 - بنابر احتياط مزد گرفته نشود براى غسل دادن ميت ، ولى مزد گرفتن براى كارهاى مقدماتى غسل حرام نيست
مسأله 576 - اگر آب پيدا نشود ، يا استعمال آن مانعى داشته باشد ، بايد عوض هر سه غسل ميت را يك تيمم بدهند ، وبهتر است عوض هر غسل يك تيمم بدهند ويك تيمم ديگر هم عوض هر سه غسل بدهند ، واگر كسى كه تيمم مى دهد ، در تيمم سوم قصد مافى الذمه نمايد يعنى نيت كند كه اين تيمم را براى آنكه به تكليف عمل شده باشد ، انجام مى دهم ، تيمم چهارم مستحب نيست
مسأله 577 - كسى كه ميت را تيمم مى دهد ، بايد دست ميت را به زمين بزند وبه صورت وپشت دستهاى او بكشد واگر ممكن نباشد ، دست خود را به زمين بزند وبه صورت وپشت دستهاى ميت بكشد
احكام كفن ميت
مسأله 578 - ميت مسلمان را بايد با سه پارچه كه آنها را ، لنگ ، وپيراهن ، وسرتاسرى مى گويند كفن نمايند
مسأله 579 - لنگ بايد از ناف تا زانو ، اطراف بدن را بپوشاند ، وبهتر آن است كه از سينه تا روى پا برسد وپيراهن بايد ، از سر شانه تا نصف ساق پا ، تمام بدن را بپوشاند وبهتر آن است كه تا روى پا برسد ، وبنابر احتياط واجب درازى سرتاسرى بايد به قدرى باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد وپهناى آن بايد به اندازه اى باشد كه يك طرف آن روى ديگر بيايد
مسأله 580 - مقدارى از لنگ ، كه از ناف تا زانو را مى پوشاند ومقدارى از پيراهن كه از شانه تا نصف ساق را مى پوشاند ، مقدار واجب كفن است وآنچه بيشتر از اين مقدار در مسأله قبل گفته شد ، مقدار مستحب كفن مى باشد
مسأله 581 - اگر ورثه بالغ باشند واجازه دهند كه بيشتر از مقدار واجب كفن را ، كه در مسأله قبل گفته شد از سهم آنان بردارند ، اشكال ندارد واحتياط واجب آن است كه بيشتر از مقدار واجب كفن را از سهم وارثى كه بالغ نشده بر ندارند
مسأله 582 - اگر كسى وصيت كرده باشد كه مقدار مستحب كفن را كه در دو مسأله قبل گفته شد ، از ثلث مال او بردارند ، يا وصيت كرده باشد ثلث مال را به مصرف خود او برسانند ولى مصرف آن را معين نكرده باشد ، يا فقط مصرف مقدارى از آن را معين كرده باشد ، مى توانند مقدار مستحب كفن را از ثلث مال او بردارند
مسأله 583 - اگر ميت وصيت نكرده باشد كه كفن را از ثلث مال او بردارند وبخواهند از اصل مال بردارند ، احتياط واجب آن است كه مقدار واجب كفن را به ارزانترين قيمتى كه ممكن است تهيه نمايند ولى اگر كسانى از ورثه كه بالغ هستند اجازه بدهند كه از سهم آنان بردارند ، مقدارى را كه اجازه داده اند ، از سهم آنان مى شود برداشت
مسأله 584 - كفن زن بر شوهر است ، اگر چه زن خود مال داشته باشد وهمچنين اگر زن را به شرحى كه در كتاب طلاق گفته مى شود ، طلاق رجعى بدهند وپيش از تمام شدن عده بميرد شوهرش بايد كفن او را بدهد وچنانچه شوهر بالغ نباشد يا ديوانه باشد ولى شوهر بايد از مال او كفن زن را بدهد
مسأله 585 - كفن ميت بر خويشان او واجب نيست ، اگر چه مخارج او در حال زندگى بر آنان واجب باشد
مسأله 586 - لازم نيست كه هر يك از سه پارچه كفن ضخيم باشد كه بدن ميت از زير آن پيدا نباشد ، بلى واجب است مستور شدن ميت ولو به مجموع سه پارچه
مسأله 587 - كفن كردن با پوست مردار ، وچيز غصبى ، اگر چه ديگرى هم پيدا نشود ، جايز نيست ، وچنانچه كفن ميت غصبى باشد وصاحب آن راضى نباشد ، بايد از تنش بيرون آورند ، اگر چه او را دفن كرده باشند
مسأله 588 - كفن كردن ميت با چيز نجس ، ويا پارچه ابريشمى خالص ، يا پارچه اى كه با طلا بافته شده جايز نيست ، ولى در حال ناچارى اشكال ندارد
مسأله 589 - كفن كردن با پارچه اى كه از پشم يا موى حيوان حرام گوشت تهيه شده ، در حال اختيار بنابر احتياط واجب جايز نيست ، وجايز نيست با پوست حيوان حلال گوشتى هم كه به دستور شرع كشته شده ، ميت را كفن بكنند ولى اگر كفن از مو وپشم وحيوان حلال گوشت باشد اشكال ندارد
مسأله 590 - اگر كفن ميت به نجاست خود او يا به نجاست ديگرى نجس شود ، چنانچه كفن ضايع نمى شود ، بايد مقدار نجس را بشويند يا ببرند ، اگر چه بعد از گذاشتن در قبر باشد واگر شستن يا بريدن آن ممكن نيست ، در صورتى كه عوض كردن آن ممكن باشد ، بايد عوض نمايند
مسأله 591 - كسى كه براى حج يا عمره احرام بسته اگر بميرد ، بايد مثل ديگران كفن شود وپوشاندن سر وصورتش اشكال ندارد
مسأله 592 - مستحب است انسان در حال سلامتى ، كفن وسدر وكافور خود را تهيه كند
احكام حنوط
مسأله 593 - بعد از غسل واجب است ميت را حنوط كنند ، يعنى به پيشانى وكف دستها وسر زانوها وسر دو انگشت بزرگ پاهاى او كافور بمالند ومستحب است به سر بينى ميت هم كافور بمالند وبايد كافور ، سائيده وتازه باشد واگر به واسطه كهنه بودن ، عطر او از بين رفته باشد كافى نيست
مسأله 594 - در ماليدن كافور به مواضع ذكر شده ترتيب لازم نيست
مسأله 595 - بهتر آن است كه ميت را پيش از كفن كردن ، حنوط نمايند اگر چه در بين كفن كردن وبعد از آن هم مانعى ندارد
مسأله 596 - كسى كه براى حج يا عمره احرام بسته است ، اگر پيش از تمام كردن طواف بميرد ، حنوط كردن او جايز نيست
مسأله 597 - زنى كه شوهر او مرده وهنوز عده اش تمام نشده ، اگر چه حرام است خود را خوشبو كند ولى چنانچه بميرد حنوط او واجب است
مسأله 598 - مكروه است ميت را با مشك وعنبر وعود وعطرهاى ديگر خوشبو بكنند واينها را با كافور مخلوط بنمايند
مسأله 599 - مستحب است ، قدرى ترتب حضرت سيد الشهداء عليه السلام با كافور مخلوط كنند ، ولى بايد از آن كافور به جاهايى كه بى احترامى مى شود نرسانند ، ونيز بايد تربت به قدرى زياد نباشد ، كه وقتى با كافور مخلوط شد ، آن را كافور نگويند
مسأله 600 - اگر كافور پيدا نشود ، يا فقط به اندازه غسل باشد ، حنوط لازم نيست ، واگر به قدر غسل يا حنوط باشد مخير است بين آن دو ، وچنانچه از غسل زياد بيايد ولى به همه هفت عضو نرسد مخير است به هر عضو بخواهد بمالد
مسأله 601 - مستحب است دو چوب تر وتازه در قبر همراه ميت بگذارند
احكام نماز ميت
مسأله 602 - نماز خواندن بر ميت مسلمان ، اگر چه بچه باشد واجب است ولى بايد پدر ومادر آن بچه يا يكى از آنان مسلمان باشند وشش سال بچه تمام شده باشد
مسأله 603 - نماز خواندن بر بچه اى كه شش سال او تمام نشده ، مستحب است ولى نماز خواندن بر بچه اى كه مرده بدنيا آمده مستحب نيست
مسأله 604 - نماز ميت بايد بعد از غسل وحنوط وكفن كردن او خوانده شود ، واگر پيش از اينها ، يا در بين اينها بخوانند ، اگر چه از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد كافى نيست
مسأله 605 - كسى كه مى خواهد نماز ميت بخواند ، لازم نيست با وضوء يا غسل يا تيمم باشد وبدن ولباسش پاك باشد واگر لباس او غصبى هم باشد اشكال ندارد
مسأله 606 - كسى كه به ميت نماز مى خواند ، بايد رو به قبله باشد ونيز واجب است ميت را مقابل او به پشت بخوابانند بطورى كه سر او بطرف راست نماز گزار وپاى او بطرف چپ نمازگزار باشد
مسأله 607 - مكان نمازگزار بايد از جاى ميت پست تر يا بلندتر نباشد ، ولى پستى وبلندى مختصر اشكال ندارد
مسأله 608 - نمازگزار بايد از ميت دور نباشد ، ولى كسى كه نماز ميت را به جماعت مى خواند ، اگر از ميت دور باشد ، چنانچه صفها به يكديگر متصل باشند اشكال ندارد
مسأله 609 - نمازگزار بايد مقابل ميت بايستد ، ولى اگر نماز به جماعت خوانده شود وصف جماعت از دو طرف ميت بگذرد ، نماز كسانى كه مقابل ميت نيستند اشكال ندارد
مسأله 610 - بين ميت ونمازگزار ، بايد پرده وديوار يا چيزى مانند اينها نباشد ولى اگر ميت در تابوت ومانند آن باشد اشكال ندارد
مسأله 611 - در وقت خواندن نماز ، بايد عورت ميت پوشيده باشد واگر كفن كردن او ممكن نيست بايد عورتش را اگر چه با تخته وآجر ومانند اينها باشد بپوشانند
مسأله 612 - نماز ميت را بايد ايستاده وبا قصد قربت بخواند ، ودر موقع نيت ميت را معين كند مثلا نيت كند نماز مى خوانم بر اين ميت قربة الى الله
مسأله 613 - اگر كسى نباشد كه بتواند نماز ميت را ايستاده بخواند ، مى شود نشسته بر او نماز خواند
مسأله 614 - اگر ميت وصيت كرده باشد كه شخص معينى بر او نماز بخواند بايد آن شخص از ولى ميت اجازه بگيرد وبدون اذن او نمى تواند نماز بخواند
مسأله 615 - مكروه است بر ميت چند مرتبه نماز بخوانند ، ولى اگر ميت اهل علم وتقوى باشد مكروه نيست
مسأله 616 - اگر ميت را عمدا يا از روى فراموشى يا به جهت عذرى بدون نماز دفن كنند ، يا بعد از دفن معلوم شود نمازى كه بر او خوانده شده باطل بوده است تا وقتى جسد او از هم نپاشيده واجب است با شرطهايى كه براى نماز ميت گفته شد به قبرش نماز بخوانند
دستور نماز ميت
مسأله 617 - نماز ميت پنج تكبير دارد واگر نمازگزار پنج تكبير به اين ترتيب بگويد كافى است : بعد از نيت وگفتن تكبير اول بگويد : اشهد ان لا الله الا الله وان محمدا رسول الله وبعد از تكبير دوم بگويد : اللهم صل على محمد وآل محمد وبعد از تكبير سوم بگويد : اللهم اغفر للمؤمنين والمؤمنات وبعد از تكبير چهارم اگر ميت مرد است بگويد : اللهم اغفر لهذا الميت واگر زن است بگويد اللهم اغفر لهذه الميت وبعد تكبير پنجم را بگويد ، وبهتر است بعد از تكبير اول بگويد اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له واشهد ان محمدا عبده ورسوله ارسله بالحق بشيرا ونذيرا بين يدى الساعة وبعد از تكبير دوم بگويد : اللهم صل على محمد وآل محمد وبارك على محمد وآل محمد وارحم محمدا وآل محمد كافضل ما صليت وباركت وترحمت على ابراهيم وآل ابراهيم انك حميد مجيد وصل على جميع الانبياء والمرسلين والشهداء والصديقين وجميع عباد الله الصالحين وبعد از تكبير سوم بگويد : اللهم اغفر للمؤمنين والمؤمنات والمسلمين والمسلمات الاحياء منهم والاموات تابع بيننا وبينهم بالخيرات انك مجيب الدعوات انك على كل شئ قدير وبعد از تكبير چهارم اگر ميت مرد است بگويد : اللهم ان هذا عبدك وابن عبدك وابن امتك نزل بك و انت خير منزول به اللهم انا لا نعلم منه الا خيرا وانت اعلم به منا اللهم ان كان محسنا فزد في احسانه وان كان مسيئا فتجاوز عنه واغفر له اللهم اجعله عندك في اعلى عليين واخلف على اهله في الغابرين وارحمه برحمتك يا ارحم الراحمين وبعد تكبير پنجم را بگويد واگر ميت زن است بعد از تكبير چهارم بگويد : اللهم ان هذه امتك وابنة عبدك وابنة امتك نزلت بك وانت خير منزول به اللهم انا لا نعلم منها الا خيرا وانت اعلم بها منا اللهم ان كانت محسنة فزد في احسانها وان كانت مسيئة فتجاوز عنها واغفر لها اللهم اجعلها عندك في اعلى عليين واخلف على اهلها في الغابرين وارحمها وبرحمتك يا ارحم الراحمين
مسأله 618 - بايد تكبيرها ودعاها را طورى پشت سر هم بخواند ، كه نماز از صورت خود خارج نشود
مسأله 619 - كسى كه نماز ميت را به جماعت مى خواند بايد تكبيرها ودعاهاى آن را بخواند
مستحبات نماز ميت
مسأله 620 - چند چيز در نماز ميت مستحب است : اول كسى كه نماز ميت مى خواند با وضوء يا غسل يا تيمم باشد
دوم اگر ميت مرد است ، امام جماعت يا كسى كه فرادى به او نماز مى خواند ، مقابل وسط قامت او بايستد ، واگر ميت زن است مقابل سينه اش بايستد سوم پابرهنه نماز بخواند چهارم در هر تكبير دستها را بلند كند
پنجم فاصله او با ميت به قدرى كم باشد ، كه اگر باد لباسش را حركت دهد به جنازه برسد
ششم نماز ميت را به جماعت بخواند
هفتم امام جماعت تكبير ودعاها را بلند بخواند وكسانى كه با او نماز مى خوانند ، آهسته بخوانند هشتم در جماعت اگر چه مأموم يك نفر باشد ، عقب امام بايستد
نهم نمازگزار به ميت ومؤمنين زياد دعا كند
دهم پيش از نماز سه مرتبه بگويد : الصلوة يازدهم نماز را در جايى بخوانند كه مردم براى نماز ميت بيشتر به آنجا مى روند دوازدهم زن حائض اگر نماز ميت را به جماعت مى خواند ، در صفى تنها بايستد
مسأله 621 - خواندن نماز ميت در مساجد مكروه است ولى در مسجد الحرام مكروه نيست
احكام دفن
مسأله 622 - واجب است ميت را طورى در زمين دفن كنند كه بوى او بيرون نيايد ، ودرندگان هم نتوانند بدنش را بيرون آورند ، واگر ترس آن باشد كه جانور بدن او را بيرون آورد ، بايد قبر را با آجر ومانند آن محكم كنند
مسأله 623 - اگر دفن ميت در زمين ممكن نباشد ، مى توانند به جاى دفن ، او را در بنا يا تابوت بگذارند
مسأله 624 - ميت را بايد در قبر به پهلوى راست طورى بخوابانند كه جلوى بدن او رو بقبله باشد
مسأله 625 - اگر كسى در كشتى بميرد ، چنانچه جسد او فاسد نمى شود وبودن او در كشتى مانعى ندارد ، بايد صبر كنند تا به خشكى برسند واو را در زمين دفن كنند ، وگرنه بايد در كشتى غسلش بدهند وحنوط وكفن كنند وپس از خواندن نماز ميت چيز سنگينى به پايش ببندند ، وبه دريا بيندازند ، يا او را در خمره بگذارند ودرش را ببندند وبه دريا بيندازند واگر ممكن است بايد او را در جايى بيندازند كه فورا طعمه حيوانات نشود
مسأله 626 - اگر بترسند كه دشمن قبر ميت را بشكافد وبدن او را بيرون آورد وگوش يا بينى يا اعضاى ديگر او را ببرد ، چنانچه ممكن باشد بايد بطورى كه در مسأله پيش گفته شد او را به دريا بيندازند
مسأله 627 - مخارج انداختن در دريا ومخارج محكم كردن قبر ميت را در صورتى كه لازم باشد ، بايد از اصل مال ميت بردارند
مسأله 628- اگر زن كافره بميرد وبچه در شكم او مرده باشد ، يا هنوز روح به بدن او داخل نشده باشد چنانچه پدر بچه مسلمان باشد ، بايد زن را در قبر به پهلوى چپ پشت به قبله بخوابانند كه روى بچه به طرف قبله باشد
مسأله 629 - دفن مسلمان ، در قبرستان كفار ودفن كافر ، در قبرستان مسلمانان جايز نيست
مسأله 630 - دفن مسلمان در جايى كه بى احترامى به او باشد ، مانند جايى كه خاكروبه وكثافت مى ريزند ، جايز نيست
مسأله 631 - دفن ميت در جاى غصبى ودر زمينى كه مثل مسجد براى غير دفن كردن وقف شده ، جايز نيست
مسأله 632 - دفن ميت در قبر مرده ديگر جايز نيست ، مگر آنكه قبر ، كهنه شده وميت اولى از بين رفته باشد
مسأله 633 - چيزى كه ازميت جدا مى شود ، بايد با او دفن شود وبنابر احتياط مو وناخن ودندان هم با او دفن شود ، ودفن ناخن ودندانى كه در حال زندگى از انسان جدا مى شود ، مستحب است
مسأله 634 - اگر كسى در چاه بميرد وبيرون آوردنش ممكن نباشد ، بايد در چاه را ببندند وهمان چاه را قبر او قرار دهند
مسأله 635 - اگر بچه در رحم مادر بميرد وماندنش در رحم براى مادر خطر داشته باشد ، بايد به آسانترين راه او را بيرون آورند ، وچنانچه ناچار شوند كه او را قطعه قطعه كنند اشكال ندارد ، ولى بايد به وسيله شوهرش اگر اهل فن است ، يا زنى كه اهل فن باشد ، او را بيرون بياورند واگر ممكن نيست ، مرد محرمى كه اهل فن باشد واگر آنهم ممكن نباشد ، مرد نا محرمى كه اهل فن باشد پچه را بيرون بياورد ودر صورتى كه آنهم پيدا نشود كسى كه اهل فن نباشد مى تواند بچه را بيرون آورد
مسأله 636 - هر گاه مادر بميرد وبچه در شكمش زنده باشد اگر چه اميد زنده ماندن طفل را نداشته باشند ، بايد به وسيله كسانى كه در مسأله پيش گفته شد ، پهلوى چپ او را بشكافند وبچه را بيرون آورند ودوباره بدوزند
مستحبات دفن
مسأله 637 - مستحب است قبر را به اندازه قد انسان متوسط يا گلوى او گود كنند ، وميت را در نزديكترين قبرستان دفن نمايند ، مگر آنكه قبرستان دورتر از جهتى بهتر باشد ، مثل آنكه مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند ، يا مردم براى فاتحه اهل قبور بيشتر به آنجا مى روند ونيز مستحب است جنازه را در چند ذرعى قبر ، زمين بگذارند وتا سه مرتبه كم كم نزديك ببرند ، ودر هر مرتبه زمين بگذارند وبردارند ودر نوبت چهارم وارد قبر كنند ، واگر ميت مرد است در دفعه سوم طورى زمين بگذارند كه سر او طرف پائين قبر باشد ، ودر دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمايند واگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند وبه پهنا وارد قبر كنند ودر موقع وارد كردن ، پارچه اى روى قبر بگيرند ، ونيز مستحب است جنازه را به آرامى از تابوت بگيرند ووارد قبر كنند ودعاهايى كه دستور داده شده ، پيش از دفن وموقع دفن بخوانند وبعد از آنكه ميت را در لحد گذاشتند ، گره هاى كفن را باز كنند وصورت ميت را روى خاك بگذارند وبالشى از خاك زير سر اوبسازند وپشت ميت خشت خام يا كلوخى بگذارند كه به پشت نگردد وپيش از آنكه لحد را بپوشانند ، دست راست را به شانه راست ميت بزنند ودست چپ را به قوت بر شانه چپ ميت بگذارند ودهان را نزديك گوش او ببرند وبه شدت حركتش دهند وسه مرتبه بگويند : اسمع افهم يا فلان بن فلان وبجاى فلان بن فلان اسم ميت وپدرش را بگويند مثلا اگر اسم او محمد واسم پدرش على است سه مرتبه بگويند : اسمع افهم يا محمد بن على پس از آن بگويند : هل انت على العهد الذى فارقتنا عليه من شهادة ان لا اله الا الله وحده لا شريك له وان محمدا صلى الله عليه وآله عبده ورسوله وسيد النبيين وخاتم المرسلين وان عليا امير المؤمنين وسيد الوصيين وامام افترض الله طاعته على العالمين وان الحسن والحسين وعلي بن الحسين ومحمد بن على وجعفر بن محمد وموسى به جعفر وعلى بن موسى ومحمد بن على وعلى بن محمد والحسن بن على والقائم الحجة المهدى صلوات الله عليهم ائمة المؤمنين وحجج الله على الخلق اجمعين وائمتك ائمة هدى بك ابراريا فلان بن فلان بجاى فلان بن فلان است ميت وپدرش را بگويند وبعد بگويد : اذا اتاك الملكان المقربان رسولين من عند الله تبارك وتعالى وسئلاك عن ربك وعن نبيك وعن دينك وعن كتابك وعن قبلتك وعن ائمتك فلا تخف ولا تحزن وقل في جوابهما الله جل جلاله ربى ومحمد صلى الله عليه وآله نبيى والاسلام دينى والقرآن كتابى والكعبة قبلتى وامير المؤمنين على بن ابيطالب امامى والحسن بن على المجتبى امامى والحسين بن على الشهيد به كربلا امامى وعلى زين العابدين امامى ومحمد الباقر امامى وجعفر الصادق امامى وموسى الكاظم امامى وعلى الرضا امامى ومحمد الجواد امامى و على الهادى امامى والحسن العسكرى امامى والحجة المنتظر امامى هؤلاء صلوات الله عليهم اجمعين ائمتى وسادتى وقادتى وشفعائى بهم اتولى ومن اعدائهم اتبرء في الدنيا والاخرة ثم اعلم يا فلان بن فلان بجاى فلان بن فلان اسم ميت وپدرش را بگويد وبعد بگويد : ان الله تبارك وتعالى نعم الرب وان محمدا صلى الله عليه وآله نعم الرسول وان على بن ابيطالب واولاده المعصومين الائمة الاثنى عشر نعم الائمة وان ما جاء به محمد صلى الله عليه وآله حق وان الموت حق وسؤال منكر ونكير في القبر حق والبعث حق والنشور حق والصراط حق والميزان حق وتطاير الكتب حق وان الجنة حق والنار حق وان الساعة آتية لا ريب فيها وان الله يبعث من في القبور پس بگويد : افهمت يا فلان وبجاى فلان اسم ميت را بگويد پس از آن بگويد ثبتك الله بالقول الثابت وهداك الله الى صراط مستقيم عرف الله بينك وبين اوليائك في مستقر من رحمة پس بگويد اللهم جاف الارض عن جنبيه واصعد بروحه اليك ولقه منك برهانا اللهم عفوك عفوك
مسأله 638 - مستحب است كسى كه ميت را در قبر مى گذارد ، با طهارت وسر برهنه وپا برهنه باشد واز طرف پاى ميت از قبر بيرون بيايد وغير از خويشان ميت كسانى كه حاضرند ، با پشت دست خاك بر قبر بريزند وبگويند : انا لله وانا اليه راجعون اگر ميت زن است كسى كه با او محرم مى باشد او را در قبر بگذارد واگر محرمى نباشد خويشانش او را در قبر بگذارند
مسأله 639 - مستحب است قبر را مربع يا مربع مستطيل بسازند وبه اندازه چهار انگشت از زمين بلند كنند ونشانه اى روى آن بگذارند كه اشتباه نشود وروى قبر آب بپاشند وبعد از پاشيدن آب كسانى كه حاضرند ، دستها را بر قبر بگذارند وانگشتها را باز كرده در خاك فرو برند وهفت مرتبه سوره مباركه انا انزلناه بخوانند وبراى ميت طلب آمرزش كنند واين دعا را بخوانند : اللهم جاف الارض عن جنبيه واصعد اليك روحه ولقه منك رضوانا واسكن قبره من رحمتك ما تغنيه به عن رحمة من سواك
مسأله 640 - پس از رفتن كسانى كه تشييع جنازه كرده اند ، مستحب است ولى ميت يا كسى كه از طرف ولى اجازه دارد ، دعايى را كه دستور داده شده ، به ميت تلقين كند
مسأله 641 - بعد از دفن ، مستحب است صاحبان عزا را سر سلامتى دهند ولى اگر مدتى گذشته است كه به واسطه سر سلامتى دادن ، مصيب يادشان مى آيد ، ترك آن بهتر است ، ونيز مستحب است تا سه روز براى اهل خانه ميت غذا بفرستند وغذا خوردن نزد آنان ودر منزلشان مكروه است
مسأله 642 - مستحب است انسان در مرگ خويشان ، مخصوصا در مرگ فرزند صبر كند وهر وقت ميت را ياد مى كند ، انا لله وانا اليه راجعون بگويد وبراى ميت قرآن بخواند وسر قبر پدر ومادر از خداوند حاجت بخواهد وقبر را محكم بسازد كه زود خراب نشود
مسأله 643 - جايز نيست ، انسان در مرگ كسى صورت وبدن را بخراشد وبه خود لطمه بزند
مسأله 644 - پاره كردن گريبان در مرگ غير پدر وبرادر جايز نيست
مسأله 645 - اگر زن در عزاى ميت صورت خود را بخراشد ، يا موى خود را بكند ، بايد يك بنده آزاد كند ، يا ده فقير را طعام دهد ، ويا آنها را بپوشاند واگر عاجز بود سه روز پياپى روزه بگيرد وهمچنين است اگر مرد در مرگ زن يا فرزند يقه لباس خود را پاره كند
مسأله 646 - احتياط واجب آن است كه در گريه بر ميت صدا را خيلى بلند نكنند
نماز وحشت
مسأله 647 - مستحب است در شب اول قبر ، دو ركعت نماز وحشت براى ميت بخوانند ودستور آن اين است كه : در ركعت اول بعد از حمد يك مرتبه آية الكرسى ودر ركعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انا انزلناه بخوانند وبعد از سلام نماز بگويند اللهم صل على محمد وآل محمد وابعث ثوابها الى قبر فلان وبجاى كلمه فلان اسم ميت را بگويند ويا آنكه در ركعت اول بعد از حمد دو مرتبه سوره توحيد ودر ركعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره تكاثر را بخوانند واگر هر دو را بخوانند بهتر است
مسأله 648 - نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر مى شود خواند ، ولى بهتر است در اول شب ، بعد از نماز عشاء خوانده شود
مسأله 649 - اگر بخواهند ميت را به شهر دورى ببرند ، يا به جهت ديگر دفن او تأخير بيفتد بايد نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخير بيندازند
نبش قبر
مسأله 650 - نبش قبر مسلمان ، يعنى شكافتن قبر او اگر چه طفل يا ديوانه باشد حرام است ولى اگر بدنش از بين رفته وخاك شده باشد اشكال ندارد
مسأله 651 - نبش قبر امامزاده ها وشهداء وعلماء وصلحاء اگر چه سالها بر آن گذشته باشد حرام است
مسأله 652 - شكافتن قبر در چند مورد حرام نيست : اول آنكه ميت در زمين غصبى دفن شده باشد ومالك زمين راضى نشود كه در آنجا بماند
دوم آنكه كفن يا چيز ديگرى كه با ميت دفن شده غصبى باشد وصاحب آن راضى نشود كه در قبر بماند ، وهمچنين است اگر چيزى ازمال خود ميت كه به ورثه او رسيده با او دفن شده باشد وورثه راضى نشوند كه آن چيز در قبر بماند ولى اگر وصيت كرده باشد كه دعا يا قرآن يا انگشترى را با او دفن كنند براى بيرون آوردن اينها نمى توانند قبر را بشكافند مگر آنكه زائد بر ثلث باشد وورثه راضى نشوند به ماندن آن در قبر سوم آنكه ميت بى غسل يا بى كفن دفن شده باشد يا بفهمد غسلش باطل بوده يا به غير دستور شرع كفن شده يا در قبر او را رو به قبله نگذاشته اند
چهارم آنكه براى ثابت شدن حقى بخواهند بدن ميت را ببينند
پنجم آنكه ميت را در جايى كه جايز نيست يا بى احترامى به اوست مثل قبرستان كفار يا جايى كه كثافت وخاكروبه مى ريزند دفن كرده باشند
ششم آنكه براى يك مطلب شرعى كه اهميت آن از شكافتن قبر بيشتر است قبر را بشكافند مثلا بخواهند بچه زنده را از شكم زن حامله اى كه دفنش كرده اند بيرون آورند
هفتم آنكه بترسند درنده اى بدن ميت را پاره كند يا سيل او را ببرد يا دشمن بيرون آورد هشتم آنكه قسمتى از بدن ميت را كه با او دفن نشده بخواهند دفن كنند ولى احتياط واجب آن است كه آن قسمت از بدن را طورى در قبر بگذارند كه بدن ميت ديده نشود