تيمم
تيمم
در هفت مورد بجاى وضوء وغسل بايد تيمم كرد
اول از موارد تيمم
اول آنكه تهيه آب بقدر وضوء يا غسل ممكن نباشد
مسأله 657 - اگر انسان در آبادى باشد ، بايد براى تهيه آب وضوء وغسل بقدرى جستجو كند كه از پيدا شدن آن نا اميد شود ، واگر در بيابان باشد ، چنانچه زمين آن پست وبلند است ، بايد در هر يك از چهار طرف به اندازه پرتاب يك تير قديمى كه با كمان پرتاب مى كردند ( 1 ) در جستجوى آب برود واگر زمين آن پست وبلند نيست بايد در هر طرف به اندازه پرتاب دو تير جستجو نمايد
مسأله 658 - اگر بعضى از چهار طرف هموار وبعضى ديگر پست وبلند باشد ، بايد در طرفى كه هموار است به اندازه پرتاب دو تير ودر طرفى كه هموار نيست ، به اندازه يك تير جستجو كند ( 1 ) مجلسى قدس سره در كتاب شرح من لا يحضره الفقيه ، مقدار پرتاب تير را دويست گام معين فرموده است
مسأله 659 - در هر طرفى كه يقين دارد آب نيست ، در آن طرف جستجو لازم نيست
مسأله 660 - كسى كه وقت نماز او تنگ نيست وبراى تهيه آب وقت دارد ، اگر يقين دارد ، در محلى دورتر از مقدارى كه بايد جستجو كند آب هست ، بايد براى تهيه آب برود واگر گمان دارد آب هست رفتن به آن محل لازم نيست ولى اگر گمان او قوى باشد ، بنابر احتياط واجب بايد براى تهيه آب به آن محل برود
مسأله 661 - لازم نيست خود انسان در جستجوى آب برود ، بلكه مى تواند كسى را كه به گفته او اطمينان دارد بفرستد ودر اين صورت اگر يكنفر از طرف چند نفر برود كافى است
مسأله 662 - اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود ، يا در منزل يا در قافله آب هست بايد بقدرى جستجو نمايد كه به نبودن آب يقين كند ، يا از پيدا كردن آن نا اميد شود يا يكى از روافع تكليف مثل حرج محقق شود
مسأله 663 - اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد وآب پيدا نكند وتا وقت نماز همانجا بماند ، لازم نيست دوباره در جستجوى آب برود ولو احتمال دهد كه آب پيدا مى كند
مسأله 664 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند وآب پيدا نكند وتا وقت نماز ديگر در همانجا بماند ، لازم نيست كه دوباره در جستجوى آب برود ولو احتمال دهد آب پيدا شود
مسأله 665 - اگر وقت نماز تنگ باشد ، يا از دزد ودرنده بترسد ، يا جستجوى آب بقدرى سخت باشد كه نتواند تحمل كند ، جستجو لازم نيست
مسأله 666 - اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود خطا كرده ولى نمازش با تيمم صحيح است
مسأله 667 - كسى كه يقين دارد آب پيدا نمى كند ، چنانچه دنبال آب نرود وبا صفحة تيمم نماز بخواند وبعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو مى كرد آب پيدا مى شد نمازش باطل است
مسأله 668 - اگر بعد از جستجو آب پيدا نكند وبا تيمم نماز بخواند وبعد از نماز بفهمد ، در جايى كه جستجو كرده آب بوده نماز او صحيح است
مسأله 669 - كسى كه يقين دارد وقت نماز تنگ است ، اگر بدون جستجو با تيمم نماز بخواند وبعد از نماز بفهمد كه براى جستجو وقت داشته ، احتياط واجب آن است كه دوباره نمازش را بخواند واگر وقت گذشته قضاء نمايد مگر آنكه بداند اگر جستجو مى كرد آب پيدا نمى كرد كه در اين صورت نمازش صحيح است
مسأله 670 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز ، وضوء داشته باشد وبداند كه اگر وضوى خود را باطل كند تهيه آب براى او ممكن نيست ، يا نمى تواند وضوء بگيرد چنانچه بتواند وضوى خود را نگهدارد ، نبايد آن را باطل نمايد
مسأله 671 - اگر پيش از وقت نماز ، وضوء داشته باشد وبداند كه اگر وضوى خود را باطل كند ، تهيه آب براى او ممكن نيست ، لازم نيست وضوى خود را نگهدارد وباطل نكند
مسأله 672 - كسى كه فقط به مقدار وضوء يا به مقدار غسل آب دارد ومى داند كه اگر آن را بريزد آب پيدا نمى كند ، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ، ريختن آن حرام است ، ولى پيش از وقت نماز ريختن آن اشكال ندارد
مسأله 673 - كسى كه مى داند آب پيدا نمى كند ، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضوى خود را باطل كند ، يا آبى كه دارد بريزد معصيت كرده ولى نمازش با تيمم صحيح است
دوم از موارد تيمم
مسأله 674 - اگر به واسطه پيرى يا ترس از دزد وجانور ومانند اينها ، يا نداشتن وسيله اى كه آب از چاه بكشد ، دسترسى به آب نداشته باشد ، بايد تيمم كند ، وهمچنين است اگر تهيه كردن آب يا استعمال آن بقدرى مشقت داشته باشد كه مردم تحمل آن را نكنند
مسأله 675 - اگر براى كشيدن آب از چاه ، دلو وريسمان ومانند اينها لازم دارد ومجبور است بخرد يا كرايه نمايد ، اگر چه قيمت آن چند برابر معمول باشد بايد تهيه كند ، وهمچنين است اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند ، در صورتى كه قيمت آب در آن زمان ومكان همان باشد ، واگر كمتر از آن باشد احتياط واجب آن است كه تهيه كند ، ولى اگر تهيه آن بقدرى پول مى خواهد كه نسبت بحال او آن مقدار ضرر دارد ، واجب نيست تهيه نمايد
مسأله 676 - اگر ناچار شود كه براى تهيه آب قرض كند ، بايد قرض نمايد ولى كسى كه مى داند يا گمان دارد كه نمى تواند قرض خود را بدهد ، واجب نيست قرض كند
مسأله 677 - اگر كندن چاه مشقت ندارد ، بايد براى تهيه آب چاه بكند
مسأله 678 - اگر كسى مقدارى آب بى منت به او ببخشد بايد قبول كند
سوم از موارد تيمم
مسأله 679 - اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد ، يا بترسد كه به واسطه استعمال آن مرض يا عيبى در او پيدا شود ، يا مرضش طول بكشد ، يا شدت كند ، يا به سختى معالجه شود ، بايد تيمم نمايد ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد ، بايد با آب گرم وضوء بگيرد يا غسل كند
مسأله 680 - لازم نيست يقين كند كه آب براى او ضرر دارد ، بلكه اگر احتمال ضرر بدهد ، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد واز آن احتمال ، ترسى براى او پيدا شود ، بايد تيمم كند
مسأله 681 - كسى كه مبتلا به درد چشم است وآب براى او ضرر دارد ، بايد تيمم نمايد
مسأله 682 - اگر به واسطه يقين يا ترس ضرر ، تيمم كند وپيش از نماز بفهمد كه آب برايش ضرر ندارد ، تيمم او باطل است واگر بعد از نماز بفهمد ، نمازش صحيح است ولى براى نمازهاى بعد بايد وضوء بگيرد يا غسل كند
مسأله 683 - كسى كه مى داند آب برايش ضرر ندارد ، چنانچه غسل كند يا وضوء بگيرد وبعد بفهمد كه آب براى او ضرر داشته ، وضوء وغسل او صحيح است
چهارم از موارد تيمم
مسأله 684 - هر گاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضوء يا غسل برساند ، خود او يا عيال واولاد او ، يا رفيقش وكسانى كه با او مربوطند مانند نوكر وكلفت از تشنگى بميرند ، يا مريض شوند ، يا بقدرى تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد ، بايد بجاى وضوء وغسل تيمم نمايد ، ونيز اگر بترسد حيوانى كه مال خود اوست از تشنگى تلف شود ، بايد آب را به آن بدهد وتيمم نمايد ، وهمچنين است اگر كسى كه حفظ جان او واجب است بطورى تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود
مسأله 685 - اگر غير از آب پاكى كه براى وضوء يا غسل دارد آب نجسى هم به مقدار آشاميدن خود وكسانى كه با او مربوطند داشته باشد ، بايد آب پاك را براى آشاميدن بگذارد وبا تيمم نماز بخواند ، ولى چنانچه آب را براى حيوانش بخواهد بايد آب نجس را به آن بدهد وبا آب پاك وضوء وغسل انجام دهد
پنجم از موارد تيمم
مسأله 686 - كسى كه بدن يا لباسش نجس است وكمى آب دارد كه اگر با آن وضوء بگيرد يا غسل كند ، براى آب كشيدن بدن يا لباس او نمى ماند ، بايد بدن يا لباس را آب بكشد وبا تيمم نماز بخواند ، ولى اگر چيزى نداشته باشد كه بر آن تيمم كند ، بايد آب را به مصرف وضوء يا غسل برساند وبا بدن يا لباس نجس نماز بخواند
ششم از موارد تيمم
مسأله 687 - اگر غير از آب يا ظرفى كه استعمال آن حرام است آب يا ظرف ديگرى ندارد ، مثلا آب يا ظرفش غصبى است وغير از آن ، آب وظرف ديگرى ندارد ، بايد بجاى وضوء وغسل تيمم كند
هفتم از مواردتيمم
مسأله 688 - هر گاه وقت به قدرى تنگ باشد كه اگر وضوء بگيرد ، يا غسل كند تمام نماز ، يا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مى شود جايز است تيمم كند ومى تواند وضوء بگيرد ونماز را در خارج وقت بخواند
مسأله 689 - اگر عمدا نماز را به قدرى تأخير بيندازد كه وقت وضوء يا غسل نداشته باشد معصيت كرده ولى نماز او با تيمم صحيح است
مسأله 690 - كسى كه شك دارد كه اگر وضوء بگيرد ، يا غسل كند وقت براى نماز او مى ماند يا نه ، بايد وضوء يا غسل را بجا آورد
مسأله 691 - كسى كه به واسطه تنگى وقت تيمم كرده ، چنانچه بعد از نماز آبى كه داشته از دستش برود ، اگر چه تيمم خود را نشكسته باشد در صورتى كه وظيفه اش تيمم باشد بايد دوباره تيمم نمايد
مسأله 692 - كسى كه آب دارد ، اگر به واسطه تنگى وقت با تيمم مشغول نماز شود ودر بين نماز آبى كه داشته از دستش برود ، چنانچه وظيفه اش تيمم باشد بايد براى نماز بعد دوباره تيمم كند
مسأله 693 - اگر انسان به قدرى وقت دارد كه مى تواند وضوء بگيرد ، يا غسل كند ونماز را بدون كارهاى مستحبى آن مثل اقامه وقنوت بخواند ، بايد غسل كند يا وضوء بگيرد ونماز را بدون كارهاى مستحبى آن بجا آورد ، بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد ، بايد غسل كند يا وضوء بگيرد ونماز را بدون سوره بخواند
چيزهايى كه تيمم به آنها صحيح است
مسأله 694 - تيمم به خاك وريگ وكلوخ وسنگ صحيح است
مسأله 695 - تيمم بر سنگ گچ وسنگ آهك صحيح است ، وهمچنين تيمم به گچ وآهك پخته ، وتيمم به سنگ معدن مثل سنگ عقيق باطل است
مسأله 696 - اگر خاك وريگ وكلوخ وسنگ پيدا نشود ، بايد به گرد غبارى كه در فرش ولباس ومانند اينهاست تيمم نمايند وچنانچه گرد پيدا نشود ، بايد به گل تيمم كند واگر گل هم پيدا نشود ، تيمم از او ساقط است ونماز هم بر او واجب نيست
مسأله 697 - اگر بتواند با تكاندن فرش ومانند آن خاك تهيه كند ، تيمم به گرد باطل است واگر بتواند گل را خشك كند واز آن خاك تهيه نمايد ، تيمم به گل باطل است
مسأله 698 - كسى كه آب ندارد اگر برف يا يخ داشته باشد ، چنانچه ممكن است بايد آن را آب كند وبا آن وضوء بگيرد ، يا غسل نمايد ويا آنكه برف ويخ را به مواضع وضوء بمالد به نحوى كه آب جريان پيدا كند در صورتى كه حرج نباشد واگر ممكن نيست وچيزى هم كه تيمم به آن صحيح است ندارد ، تكليف نماز وتيمم از او ساقط است
مسأله 699 - اگر با خاك يا ريگ ، چيزى مانند كاه كه تيمم به آن باطل است ، مخلوط شود ، نمى تواندبه آن تيمم كند ولى اگر آن چيز بقدرى كم باشد كه در خاك يا ريگ از بين رفته حساب شود ، تيمم به آن خاك وريگ صحيح است
مسأله 700 - اگر چيزى ندارد كه بر آن تيمم كند چنانچه ممكن است ، بايد به خريدن ومانند آن تهيه نمايد در صورتى كه مضر به حال او نباشد
مسأله 701 - چيزى كه بر آن تيمم مى كند بايد پاك باشد واگر چيز پاكى كه تيمم به آن صحيح استه ندارد ، نماز بر او واجب نيست
مسأله 702 - اگر يقين داشته باشد كه تيمم به چيزى كه صحيح است وبه آن تيمم نمايد ، بعد بفهمد تيمم به آن باطل بوده ، نمازهايى را كه با آن تيمم خوانده بايد دوباره بخواند
مسأله 703 - چيزى كه بر آن تيمم مى كند ومكان آن چيز ، بايد غصبى نباشد ، پس اگر بر خاك غصبى تيمم كند ، يا خاكى را كه مال خود اوست بى اجازه در ملك ديگرى بگذارد وبر آن تيمم كند تيمم او باطل است
مسأله 704 - تيمم در فضاى غصبى صحيح است ، پس اگر در ملك خود ، دستها را به زمين بزند وبى اجازه داخل ملك ديگرى شود ودستها را به پيشانى بكشد ، تيمم او باطل است
مسأله 705 - تيمم به چيز غصبى ، يا بر چيزى كه در ملك غصبى است ، در صورتى باطل است كه انسان عمدا تيمم كند وچنانچه فراموش كرده باشد ، تيمم او صحيح است
مسأله 706 - كسى كه در جاى غصبى حبس است ، اگر آب وخاك او غصبى است ، بايد با تيمم نماز بخواند
مسأله 707 - مستحب است چيزى كه بر آن تيمم مى كنند ، گردى داشته باشد كه بدست بماند وبعد از زدن دست بر آن مستحب است دست را بتكانند كه گرد آن بريزند
مسأله 708 - تيمم به زمين گود وخاك جاده وزمين شوره زار كه نمك روى آن را نگرفته مكروه است واگر نمك روى آن را گرفته باشد باطل است
دستور تيمم بدل از وضوء
مسأله 709 - در تيمم بدل از وضوء چهار چيز واجب است : اول - نيت
دوم - زدن كف دو دست با هم بر چيزى كه تيمم به آن صحيح است
سوم - كشيدن دو دست به تمام پيشانى ودو طرف آن از جايى كه موى سر مى رويد ، تا ابروها وبالاى بينى وبنابر احتياط واجب بايد دستها روى ابروها هم ، كشيده شود
چهارم - كشيدن تمام كف دست چپ به تمام پشت دست راست وبعد از آن كشيدن تمام كف دست راست به تمام پشت دست چپ
دستور تيمم بدل از غسل
مسأله 710 - تيمم بدل از غسل ، مثل تيمم بدل از وضوء است ، وبهتر است بعد از آنكه نيت كرد وبه دستورى كه در مسأله پيش گفته شد ، دستها را به زمين زد وبه پيشانى كشيد ، يك مرتبه ديگر دستها را به زمين بزند وبه پشت دستها بكشد
احكام تيمم
مسأله 711 - اگر مختصرى از پيشانى وپشت دستها را هم مسح نكند تيمم باطل است ، چه عمدا مسح نكند ، يا مسأله را نداند ، يا فراموش كرده باشد ولى دقت زياد هم لازم نيست وهمينقدر كه بگويند تمام پيشانى وپشت دست مسح شده كافى است
مسأله 712 - براى آنكه يقين كند تمام پشت دست را مسح كرده ، بايد مقدارى بالاتر از مچ را هم مسح نمايد ، ولى مسح بين انگشتان لازم نيست ونيز لازم نيست پيشانى وپشت دستها را از بالا به پايين مسح نمايد ، ومى توان از پايين به بالا مسح كرد
مسأله 713 - كارهاى تيمم را بايد پشت سر هم بجا آورد واگر بين آنها بقدرى فاصله دهد ، كه نگويند تيمم مى كند باطل است
مسأله 714 - در موقع نيت بايد معين كند كه تيمم اوبدل از غسل است ، يا بدل از وضوء بلى اگر در ذمه او يكى بيش نيست قصد امر كفايت مى كند واگر بدل از غسل باشد ، بايد آن غسل را معين نمايد وچنانچه اشتباها بجاى بدل از وضوء ، بدل از غسل يا بجاى بدل از غسل ، بدل از وضوء نيت كند ، يا مثلا در تيمم بدل از غسل جنابت ، نيت تيمم بدل از غسل مس ميت نمايد ، تيمم او باطل است
مسأله 715 - لازم نيست در تيمم پيشانى وكف دستها وپشت دستها پاك باشد
مسأله 716 - انسان بايدبراى تيمم انگشتر را از دست بيرون آورد واگر در پيشانى يا پشت دستها يا در كف دستها مانعى باشد ، مثلا چيزى به آنها چسبيده باشد ، بايد بر طرف نمايد
مسأله 717 - اگر پيشانى يا پشت دستها زخم است وپارچه يا چيز ديگرى را كه بر آن بسته نتواند باز كند ، بايد دست را با همان پارچه به چيزى كه تيمم به آن صحيح است بزند وبه پيشانى وپشت دستها بكشد
مسأله 718 - اگر پيشانى وپشت دستها مو داشته باشد اشكال ندارد ولى اگر موى سر روى پيشانى آمده باشد ، بايد آن را عقب بزند
مسأله 719 - اگر احتمال دهد كه در پيشانى وكف دستها يا پشت دستها مانعى هست چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد بايد جستجو نمايد ، تا يقين يا گمان كند كه مانعى نيست
مسأله 720 - اگر وظيفه او تيمم است ونمى تواند تيمم كند ، بايد نائب بگيرد وكسى كه نائب مى شود ، بايد او را با دست خود او تيمم دهد يعنى نائب دستهاى او را به زمين بگذارد وبا او مسح پيشانى ودستهايش را بنمايد واگر ممكن نباشد چيزى بر او واجب نيست ونماز هم ساقط است
مسأله 721 - اگر در بين تيمم شك كند كه قسمتى از آن را فراموش كرده يا نه ، بايد آن قسمت را با آنچه بعد از آن است بجا آورد مگر آنكه داخل در جزء بعد شده باشد در اين صورت اعتنا به شك ننمايد
مسأله 722 - اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تيمم كرده يا نه ، تيمم او صحيح است
مسأله 723 - كسى كه وظيفه اش تيمم است نمى تواند پيش از وقت نماز براى نماز تيمم كند ، ولى اگر براى كار واجب ديگر يا مستحبى تيمم كند وتا وقت نماز عذر او باقى باشد ، مى تواند با همان تيمم نماز بخواند
مسأله 724 - كسى كه وظيفه اش تيمم است ، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقى مى ماند ، در وسعت وقت مى تواند با تيمم نماز بخواند ، واگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف مى شود ، بايد صبر كند وبا وضوء يا غسل نماز بخواند ، ونيز اگر اميد دارد كه عذرش برطرف شود ، بايد صبر كند وبا وضوء يا غسل نماز بخواند ، يا در تنگى وقت با تيمم نماز را بجا آورد
مسأله 725 - كسى كه احتياطا بايد غسل جبيره اى وتيمم نمايد مثلا جراحتى در پشت او است ، اگر بعد از غسل وتيمم نماز بخواند وبعد از نماز حدث اصغرى از او سر زند مثلا بول كند ، براى نمازهاى بعد ، بايد وضوء بگيرد
مسأله 726 - اگر به واسطه نداشتن آب يا عذر ديگرى تيمم كند ، بعد از بر طرف شدن عذر ، تيمم او باطل مى شود
مسأله 727 - چيزهايى كه وضوء را باطل مى كند ، تيمم بدل از وضوء را هم باطل مى كند وچيزهايى كه غسل را باطل مى نمايد ، تيمم بدل از غسل را هم باطل مى كند
مسأله 728 - كسى كه نمى تواند غسل كند ، اگر چند غسل بر او واجب باشد ، يك تيمم نمايد بدل از همه اغسال
مسأله 729 - كسى كه نمى تواند غسل كند ، اگر بخواهد عملى را كه براى آن غسل واجب است انجام دهد ، بايد بدل از غسل تيمم نمايد ، واگر نتواند وضوء بگيرد وبخواهد عملى را كه براى آن وضوء واجب است انجام دهد ، بايد بدل از وضوء تيمم نمايد
مسأله 730 - اگر بدل از غسل جنابت تيمم كند ، نبايد براى نماز وضوء بگيرد وهمچنين اگر بدل از غسلهاى ديگر تيمم كند ، لازم نيست وضوء بگيرد
مسأله 731 - اگر بدل از غسل تيمم كند وبعد كارى كه وضوء را باطل مى كند براى او پيش آيد ، چنانچه براى نمازهاى بعد نتواند غسل كند ، بايد وضوء بگيرد واگر نمى تواند وضوء بگيرد ، بايد تيمم كند بدل از وضوء
مسأله 732 - كسى كه وظيفه اش تيمم است اگر براى كارى تيمم كند ، تا تيمم وعذر او باقى است ، كارهايى را كه بايد با وضوء يا غسل انجام داد ، مى تواند بجا آورد ، ولى اگر عذرش تنگى وقت بوده ، يا با داشتن آب براى نماز ميت يا خوابيدن ، تيمم كرده ، فقط كارى را كه براى آن تيمم نموده ، مى تواند انجام دهد
مسأله 733 - در چند مورد مستحب است نمازهايى را كه انسان با تيمم خوانده دوباره بخواند : اول آنكه از استعمال آب ترس داشته وجنب بوده وبا تيمم خوانده است
دوم آنكه مى دانسته يا گمان داشته كه آب پيدا نمى كند وعمدا خود را جنب كرده وبا تيمم نماز خوانده است سوم آنكه تا آخر وقت ، عمدا در جستجوى آب نرود وبا تيمم نماز بخواند وبعد بفهمد كه اگر جستجو مى كرد ، آب پيدا مى شد
چهارم آنكه عمدا نماز را تأخير انداخته ودر آخر وقت با تيمم نماز خوانده است
پنجم آنكه مى دانسته يا گمان داشته كه آب پيدا نمى شود وآبى را كه داشته ريخته است