جاهايى كه قضاء وكفاره روزه واجب است
مسأله 1659 - اگر در روزه رمضان در شب جنب شود وبه تفصيلى كه در مسأله 1639 گفته شد بيدار شود ودوباره بخوابد وتا اذان صبح بيدار نشود ، فقط بايد قضاى آن روز را بگيرد وچنانچه مرتبه سوم بخوابد وبيدار نشود احتياط به كفاره دادن بايد رعايت شود ، ولى اگر كار ديگرى كه روزه را باطل مى كند ، عمدا انجام دهد ، در صورتى كه مى دانسته آن كا روزه را باطل مى كند ، قضاء وكفاره بر او واجب مى شود .
مسأله 1660 - اگر به واسطه ندانستن مسأله كارى انجام دهد كه روزه را باطلمى كند ، چنانچه مى توانسته مسأله را ياد بگيرد ، كفاره بر او واجب مى شود واگرنمى توانسته مسأله را ياد بگيرد ، كفاره بر او واجب نيست
كفاره روزه
مسأله 1661 - كسى كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است ، بايد يك بندهآزاد كند ، يا بدستورى كه در مسأله بعد گفته مى شود دو ماه روزه بگيرد ، يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مد كه تقريبا ده سير است طعام يعنى گندم يا جو ومانند اينها بدهد ، وچنانچه اينها برايش ممكن نباشد ، بايد هر چند مد كهمى تواند به فقير اطعام بدهد ، واگر نتواند طعام بدهد استغفار كند ، وواجب استكه هر وقت بتواند ، كفاره را بدهد .
مسأله 1662 - كسى كه مى خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد ، بايدسى ويك روز آن را پى در پى نباشد اشكال ندارد .
مسأله 1663 - كسى كه مى خواهد دو ماه كفاره روز رمضان را بگيرد ، نبايدموقعى شروع كند كه در بين سى ويك روز ، روزى باشد كه مانند عيد قربان ، روزهآن حرام است .
مسأله 1664 - كسى كه بايد پى در پى روزه بگيرد . اگر در بين آن بدون عذر يكروز روزه نگيرد ، يا وقتى شروع كند كه در بين آن به روزى برسد كه روزه آنواجب است ، مثلا به روزى برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگيرد ، بايد روزه هارا از سر بگيرد .
مسأله 1665 - اگر در بين روزهايى كه بايد پى در پى روزه بگيرد ، عذرى مثلحيض ، يا نفاس ، براى او پيش آيد ، بعد از برطرف شدن عذر واجب نيست روزه هارا از سر بگيرد ، بلكه بقيه را بعد از بر طرف شدن عذر بجا آورد .
مسأله 1666 - اگر به چيز حرامى روزه خود را باطل كند ، چه آن چيز اصلاحرام باشد مثل شراب وزنا ، يا به جهتى حرام شده باشد ، مثل نزديكى كردن باعيال خود در حال حيض ، كفاره جمع بر واجب مى شود يعنى بايد يك بندهآزاد كند ودو ماه روزه بگيرد وشصت فقير را سير كند ، يا به هر كدام آنها يك مد كه تقريبا ده سير است ، گندم يا جو يا نان ومانند اينها بدهد وچنانچه هر سه برايشممكن نباشد ، اظهر كفايت يكى از آنها است ، ولازم نيست كه هركدام آنها ممكن است انجام دهد .
مسأله 1667 - اگر روزه دار دروغى را به خدا وپيغمر صلى الله عليه وآله نسبت دهد كفاره براو واجب نيست
مسألة 1668 - اگر روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند يا استمناء نمايد يك كفاره كافى است .
مسأله 1669 - اگر روزه دار در يك روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبهغير جماع واستمناء كار ديگرى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، براى همه آنها يك كفاره كافى است .
مسأله 1670 - اگر روزه دار غير جماع كار ديگرى كه روزه باطل مى كندانجام دهد وبعد با حلال خود جماع نمايد ، براى هر دو يك كفاره كافى است
.مسأله 1671 - اگر روزه دار غير جماع كارديگرى كه حلال است وروزه را باطلمى كند ، انجام دهد مثلا آب بياشامد وبعد كار ديگرى كه حرام است وروزه را باطلمى كند غير جماع انجام دهد ، مثلا غذاى حرامى بخورد ، يك كفاره كافى است .
مسأله 1672 - اگر روزه دار آروغ بزند وچيزى در دهانش بيايد ، چنانچه عمدا آن را فرو ببرد روزه اش باطل است وبايد قضاى آن را بگيرد وكفاره هم بر اوواجب مى شود . واگر خوردن آن چيز حرام باشد ، مثلا موقع آروغ زدن ، خون ياغذايى كه از صورت غذا بودن خارج شده ، به دهان او بيايد وعمدا آن را فرو بردبايد قضاى آن روزه را بگيرد وكفارة جمع هم بر او واجب مى شود .
مسأله 1673 - اگر نذر كند كه روز معينى را روزه بگيرد ، چنانچه در آن روزعمدا روزه خود را باطل كند كفاره بر او واجب است وكفاره آن يك بنده آزادنمودن يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن يا شصت فقير طعام دادن است
.مسأله 1674 - كسى كه مى تواند وقت را تشخيص دهد ، اگر به گفته كسى كهمى گويد مغرب شده افطار كند وبعد بفهمد مغرب نبوده است ، قضاء وكفاره بر اوواجب مى شود
.مسأله 1675 - كسى كه عمدا روزه خود را باطل كرده ، اگر بعد از ظهر مسافرتكند كفاره از او ساقط نمى شود واگر پيش از ظهر سفر نمايد ، كفاره از او ساقط مى شود .
مسألة 1676 - اگر عمدا روزه خود را باطل كند ، وبعد عذرى مانند حيض يانفاس يا مرض براى او پيدا شود ، كفاره از او ساقط است .
مسأله 1677 - اگر يقين كند كه روز اول ماه رمضان است وعمدا روزه خود راباطل كند ، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده كفاره بر او واجب نيست .
مسأله 1678 - اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است يا اول شوال وعمداروزه خود را باطل كند ، بعد معلوم شود اول شوال بوده كفاره بر او واجبنيست
.مسأله 1679 - اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماعكند چنانچه زن را مجبور كرده باشد ، كفاره روزه خودش وروزه زن را بايد بدهدواگر زن به جماع راضى بوده ، بر هر كدام يك كفاره واجب مى شود .
مسأله 1680 - اگر زنى شوهر روزه دار خود را مجبور كند كه جماع نمايد ، ياكار ديگرى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، واجب نيست كفارة روزه شوهر رابدهد .
مسأله 1681 - اگر روزه دار در ماه رمضان ، زن خود را مجبور به جماع كند ودر بين جماع ، زن راضى شود ، بايد مرد دو كفاره وزن يك كفاره بدهد .
مسأله 1682 - اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود كه خواب استجماع نمايد ، يك كفاره بر او واجب مى شود وروزه زن صحيح است وكفاره همبر او واجب نيست .
مسأله 1683 - اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگرى كهروزه را باطل مى كند بجا آورد ، كفاره زن را نبايد بدهد وبر خود زن هم كفارهواجب نيست .
مسأله 1684 - كسى كه به واسطة مسافرت يا مرض روزه نمى گيرد ، نمى تواندزن روزه دار خود را مجبور به جماع كند . ولى اگر او را مجبور نمايد ، كفاره بر اوواجب نيست .
مسألة 1685 - انسان نبايد در بجا آوردن كفاره كوتاهى كند ، ولى لازم نيست فورا آن را انجام دهد .
مسأله 1686 - اگر كفاره بر انسان واجب شود وچند سال آن را بجا نياورد ،چيزى بر آن اضافه نمى شود .
مسأله 1687 - كسى كه بايد براى كفاره يك روز شصت فقير را طعام بدهد اگربه شصت فقير دسترسى دارد ، نبايد به هر كدام از انها بيشتر از يك مد كه تقريبا دهسير است طعام بدهد ، يا يك فقير را بيشتر از يك مرتبه سير نمايد ، ولى مى تواندبراى هر يك از عيالات فقير اگر چه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد درصورتى كه فقير عائله مند ولى باشد .
مسأله 1688 - كسى كه قضاى روزه رمضان را گرفته ، اگر بعد از ظهر عمداكارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بايد به ده فقير هر كدام يك مد كه تقريباده سير است طعام بدهد واگر نمى تواند ، سه روز روزه بگيرد .
جاهايى كه فقط قضاى روزه واجب است
مسألة 1689 - در چند صورت فقط قضاى روزه بر انسان واجب است وكفارهواجب نيست : اول - آنكه در شب ماه رمضان جنب باشد وبه تفصيلى كه درمسألة 1639 گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بيدار شود . دوم - عملى كه روزهراباطل مى كند بجا نياورد ولى نيت روزه نكند يا ريا كند ، يا قصد كند كه روزهنباشد ، يا قصد كند كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد . سوم - آنكه در ماهرمضان غسل جنابت را فراموش كند وبا حال جنابت يك روز يا چند روز روزهبگيرد . چهارم آنكه در ماه رمضان بدون اينكه تحقيق كند صبح شده يا نه ، كارىكه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ونيز اگر بعد ازتحقيق با اينكه گمان دارد صبح شده ، كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهدبعد معلوم شود صبح بوده ، قضاى آن روز ، بر او واجب است ، واگر بعد از تحقيق شك كند كه صبح شده يا نه وكارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد بعد معلومشود صبح بوده احتياط آن است كه قضاى روزه آن روز را بجا آورد . پنجم - آنكهكسى بگويد صبح نشده وانسان به گفته او كارى كه روزه را باطل مى كند انجامدهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . ششم - آنكه كسى بگويد صبح شده وانسان به گفته او يقين نكند وخود او هم موثق نباشد وكارى كه روزه را باطلمى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . هفتم - آنكه كور ومانند آنبه گفته كس ديگر افطار كنند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده است . هشتم - آنكه درهواى صاف به واسطة تاريكى يقين كند كه مغرب شده وافطار كند بعد معلوم شودمغرب نبوده است وهمچنين اگر در هواى ابر به اعتقاد اينكه مغرب شده ، افطاركند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده ، قضاء لازم است . نهم - آنكه برا خنك شدن يابى جهت مضمضه كند يعنى آب در دهان بگرداند وبى اختيار فرو رود . ولى اگرفراموش كند كه روزه است وآب را فرو دهد يا براى وضوء نماز واجب مضمضهكند وبى اختيار فرو رود ، قضاء بر او واجب نيست . ودر مضمضه براى وضوء غيرنماز واجب احتياطا قضاء نمايد
.مسأله 1690 - اگر غير آب چيز ديگرى را در دهان ببرد وبى اختيار فرو رود ياآب داخل بينى كند وبى اختيار فرو رود ، قضاء بر او واجب نيست .
مسأله 1691 - مضمضه زياد براى روزه دار مكروه است واگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد ، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد .
مسأله 1692 - اگر انسان بداند كه به واسطة مضمضه بى اختيار يا از روىفراموشى آب وارد گلويش مى شود ، نبايد مضمضه كند .
مسأله 1693 - اگر در ماه رمضان ، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده وكارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ، قضاء لازمنيست
مسألة 1694 - اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه ، نمى تواند افطار كند .ولى اگر شك كند كه صبح شده يا نه ، پيش از تحقيق هم مى تواند كارى كه روزه راباطل مى كند انجام دهد .
احكام روزة قضاء
مسألة 1695 - اگر ديوانه عاقل شود ، واجب نيست روزه هاى وقتى را كه ديوانه بوده قضاء نمايد
.مسأله 1696 - اگر كافر مسلمان شود ، واجب نيست روزه هاى وقتى را كه كافربوده قضاء نمايد ولى اگر مسلمانى كافر شود ودو باره مسلمان گردد ، روزه هاىوقتى را كه كافر بوده بايد قضاء نمايد .
مسأله 1697 - روزه اى كه از انسان به واسطة مستى فوت شده بايد قضاءنمايد ، اگر چه جيزى را كه به واسطه آن مست شده ، براى معالجه خورده باشد .
مسأله 1698 - اگر براى عذرى چند روز روزه نگيرد وبعد شك كند كهچه وقت عذر او بر طرف شده ، مى تواند مقدار كمتر را قضاء نمايد ، مثلا كسى كهپيش از ماه رمضان مسافرت كرده ونمى داند پنجم رمضان از سفر برگشته يا ششممى تواند پنج روز روزه بگيرد وهمچنين كسى كه نمى داند چه وقت عذر برايشپيدا شده ، مى تواند مقدار كمتر را قضاء نمايد ، مثلا اگر در آخرهاى ماه رمضان مسافرت كند وبعد از رمضان بر گردد ونداند كه بيست وپنجم رمضان مسافرتكرده ، يا بيست وششم ، مى تواند مقدار كمتر يعنى پنج روز را قضاء كند .
مسأله 1699 - اگر از چند ماه رمضان روزه قضاء داشته باشد ، قضاى هر كدامرا كه اول بگيرد مانعى ندارد
مسأله 1700 - اگر قضاى روزه چند رمضان بر او واجب باشد ودر نيتمعين نكند ، روزه اى را كه مى گيرد قضاى كدام رمضان است ، قضاى سال اول حساب مى شود
مسألة 1701 - كسى كه قضاى روزه رمضان را گرفته ، مى تواند پيش از ظهرروزه خود را باطل نمايد
مسأله 1702 - اگر قضاى روزه ميتى را گرفته باشد ، مى تواند بعد از ظهر روزهرا باطل كند اگر چه بهتر است باطل نكند .
مسأله 1703 - اگر به واسطه مرض ، يا حيض ، يا نفاس ، روزه رمضان را نگيردوپيش از تمام شدن رمضان بميرد ، لازم نيست روزهايى را كه نگرفته براى اوقضاء كنند روزهايى را كه نگرفته بايد قضاء كندواحتياط واجب آن است كه براى هر روز يك مد طعام هم به فقير بدهد .
مسأله 1704 - اگر به واسطه مرضى روزه رمضان را نگيرد ومرض او تارمضان سال بعدطول بكشد ، قضاى روزه هايى را كه نگرفته بر او واجب نيست ،وبايد براى هر روز يك مد كه تقريبا ده سير است طعام يعنى گندم يا جو وماننداينها به فقير بدهد ، واگر به واسطه عذر ديگرى مثلا براى مسافرت روزه نگرفتهباشد وعذر او تا رمضان بعد باقى بماند ،
مسأله 1705 - اگر به واسطه مرضى روزه رمضان را نگيرد وبعد از رمضانمرض او بر طرف شود ولى عذر ديگرى پيدا كند كه نتواند تا رمضان بعد قضاىروزه را بگيرد ، بايد روزه هايى را كه نگرفته قضاء نمايد . واگر در ماه رمضان ، غيرمرض عذر ديگرى داشته باشد وبعد از رمضان آن عذر بر طرف شود وتا رمضانسال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگيرد ، روزه هايى را كه نگرفته لازم نيستقضاء كند .
مسأله 1706 - اگر در ماه رمضان به واسطه عذرى روزه نگيرد وبعد ازرمضان عذر او بر طرف شود وتا رمضان آينده عمدا قضاى روزه را نگيرد ،بايد روزه قضاء كند وبراى هر روز يك مد گندم يا جو ومانند اينها هم بهفقير بدهد
مسأله 1707 - اگر در قضاى روزه كوتاهى كند تا وقت تنگ شود ودر تنگى وقت عذرى پيدا كند ، بايد روزه قضاء را بگيرد وبراى هر روز يك مد گندم يا جوومانند اينها به فقير بدهد ، واگر موقعى كه عذر دارد ، تصميم داشته باشد كه بعد ازبر طرف شدن عذر روزه هاى خود را قضاء كند وپيش از انكه قضاء نمايد درتنگى وقت عذر پيدا كند ، روزه قضاء را بگيرد وبنا بر احتياط واجب براى هر روزيك مد طعام هم به فقير بدهد
مسأله 1708 - اگر مرض انسان چند سال طول بكشد ، بعد از آنكه خوب شدبايد قضاى رمضان آخر را بگيرد وبراى هر روز از سالهاى پيش يك مد كه تقريباده سير است ، طعام يعنى گندم يا جو ومانند اينها به فقير بدهد .
مسأله 1709 - كسى كه بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، مى تواندكفاره چند روز را به يك فقير بدهد .
مسأله 1710 - اگر قضاى روزه رمضان را چند سال تأخير بيندازد ، بايد قضاء را بگيرد وبراى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد .
مسأله 1711 - اگر روزه رمضلان را عمدا نگيرد ، بايد قضاى آن را بجا آورد وبراى هر روز دو ماه روزه بگيرد ، يا به شصت فقير طعام بدهد ، يا يك بنده آزاد كندوچناچه تا رمضان آينده قضاى آن روزه را بجا نياورد ، بنا بر احتياط براى هر روز يك مد طعام لازم است .
مسأله 1712 - اگر روزه رمضان را عمدا نگيرد ودر روز ، مكرر جماع كند يااستمناء نمايد واگر چند مرتبه كار ديگرى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد ،مثلا چند مرتبه غذا بخورد ، يك كفاره كافى است .
مسأله 1713 - بعد از مرگ پدر ومادر پسر بزرگتر بايد قضاى نماز وروزه آنانرا به تفصيلى كه در صفحه 225 گفته شد بجا آورد .
مسأله 1714 - اگر پدر ومادر غير از روزه رمضان ، روزه واجب ديگرى را مانندروزه نذر نگرفته باشند ، بايد پسر بزرگتر قضاء نمايد .
احكام روزه مسافر
مسأله 1715 - مسافرى كه بايد نمازهاى چهار ركعتى را در سفر دوركعت بخواند ، نبايد روزه بگيرد ومسافرى كه نمازش را تمام مى خواند 7مثل كسى كه شغلش مسافرت ، يا سفر او سفر معصيت است ، بايد در سفر روزهبگيرد .
مسأله 1716 - مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد . ولى اگر براى فرار ازروزه باشد بهتر سفر نكردن است
مسأله 1717 - اگر غير روزه رمضان ، روزه معين ديگرى بر انسان واجب باشدمثلا نذر كرده باشد روز معينى را روزه بگيرد ، تا ناجار نشود ، نمى تواند در آن روزمسافرت كند . واگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بايد قصد كند كه ده روزدر جاى بماند وآن روز را روزه بگيرد
.مسأله 1718 - اگر نذر كند روزه بگيرد وروز آن معين نكند ، مى تواند آنز را در سفر بجا آورد . ولى چنانچه نذر كند كه روز معينى را در سفر روزه بگيرد بايدآن را در سفر بجا آورد . ونيز اگر نذر كند روز معينى را ، چه مسافر باشد يا نباشد ،روزه بگيرد ، بايد آن روز را اگر چه مسافر باشد روزه بگيرد .
مسأله 1719 - مسافر مى تواند براى خواستن حاجت سه روز در مدينه طيبهروزه مستحبى بگيرد .
مسأله 1720 - كسى كه نمى داند روزه مسافر باطل است ، اگر در سفر روزهبگيرد ودر بين روز مسأهل را بفهمد ، روزه اش باطل مى شود . واگر تا مغرب نفهمد ،روزه اش صحيح است .
مسأله 1721 - اگر فراموش كند كه مسافر است ، يا فراموش كند كه روزه مسافرباطل است ودر سفر روزه بگيرد روزه او باطل است
مسأله 1722 - اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد ، بايد روزه خود را تمامكند واگر پيش از ظهر مسافرت كند بايد روزه خود را باطل كند .
مسأله 1723 - اگر مسافر پيش از ظهر به وطنش برسد ، يا به جايى برسد كهمى خواهد ده روز در آنجا بماند ، چنانچه كارى كه روزه را باطل مى كند انجامنداده ، بايد آن روز را روزه بگيرد واگر انجام داده ، روزه آن روز بر او واجبنيست .
مسأله 1724 - اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد ، يا به جايى برسد كهمى خواهد ده روز در آنجا بماند ، نبايد آن روز را روزه بگيرد .
مسأله 1725 - مسافر وكسى كه از روزه گرفتن عذر دارد مكروه است در روزماه رمضان جماع نمايد ودر خودرن وآشاميدن كاملا خود را سير كند .
كسانى كه روزه بر آنها واجب نيست
مسأله 1726 - كسى كه به واسطه پيرى نمى تواند روزه بگيرد ، يا براى اومشقت دارد ، روز ه بر او واجب نيست . ولى در هر دو صورت بايد براى هر روز يكمد كه تقريبا ده سير است گندم يا جو ومانند اينها به فقير بدهد .
مسأله 1727 - كسى كه به واسطه پيرى روزه نگرفته ، اگر بعد از ماه رمضانبتواند روزه بگيرد لازم نيست قضاى روزه هايى را كه نگرفته بجا آورد .
مسأله 1728 - اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مى شود ونمى تواندتشنگى را تحمل كند ، يا براى او مشقت دارد ، روزه بر او واجب نيست . ولى در هر دو صورت بايد براى هر روز يك مد گندم يا جو ومانند اينها به فقير بدهد . وچنانچه بعد از رمضان بتواند روزه بگيرد ، لازم است روزه هايى را كه نگرفته قضاءنمايد ، بلى در صورتى كه تا رمضان بعد نتواند روزه بگيرد قضاء لازم نيست .
مسأله 1729 - زنى كه زائيدن او نزديك است وروزه براى حملش ضرر دارد .روزه بر او واجب نيست . وبايد براى هر روز يك مد طعام يعنى گندم يا جو ومانند اينها به فقير بدهد . ونيز اگر روزه براى خودش ضرر دارد ، روزه بر او واجبنيست ، بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ودر هر دو ضورت روزه هايىرا كه نگرفته بايد قضاء نمايد .
مسأله 1730 - زنى كه بچه شير مى دهد وشير او كم است چه مادر بچه ، يادايه او باشد ، يا بى اجرت شير دهد ، اگر روزه براى بچه اى كه شير مى دهدضرر دارد ، روزه بر او واجب نيست وبايد براى هر روز يك مد طعام يعنىگندم يا جو ومانند اينها به فقير بدهد ، ونيز اگر براى خودش ضرر دارد ، روزهبر او واجب نيست ، وبايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد . ودر هردوصورت روزه هايى را كه نگرفته بايد قضاء نمايد ، ولى اگر كسى پيدا شود كه بى اجرت بچه را شير دهد ، يا براى شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كشديگرى كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد ، بايد بجه را به او بدهد وروزه بگيرد .
راه ثابت شدن اول ماه
مسأله 1731 - او ل ماه به پنح چيز ثابت مى شود . اول - آنكه خود انسان ماه راببيند دوم - عده اى كه از گفته آنان يقين پيدا مى شود ، بگويند ماه را ديده ايم .وهمچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين پيدا شود . سوم - دو مرد عادلبگويند كه در شب ماه را ديده ايم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند ،اول ماه ثابت نمى شود . بلكه بنا بر اظهر هلال به شهادت عدل واحد ثابتمى شود . چهارم - سى روز از اول ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن ، اول ماهرمضان ثابت مى شود ، وسى روز از اول رمضان بگذرد كه به واسطه آن ، اول ماهشوال ثابت ميشود . پنجم - حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است .
مسأله 1732 - اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است ، كسى هم كه تقليد اورا نمى كند ، بايد به حكم او عمل نمايد . ولى كسى كه مى داند حاكم شرع اشتباهكرده ، نمى تواند به حكم او عمل نمايد
.مسأله 1733 - اول ماه با پيشگويى منجمين ثابت نمى شود ولى اگر انسان ازگفته آنان يقين پيدا كند ، بايد به ان عمل نمايد .
مسأله 1734 - بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن ، دليل نمى شود كه شبپيش شب اول ماه بوده است .
مسأله 1735 - اگر اول ماه رمضان براى كسى ثابت نشود وروزه نگيرد ،چنانچه دو مرد عادل بگويند كه شب پيش ماه را ديده ايم ، بايد روزه آن روز راقضاء نمايد بلكه يك نفر هم بگويد بايد قضاء نمايد
مسأله 1736 - اگر در شهرى اول ماه ثابت شود براى مدرم شهرهاى ديگر نيزثابت مى شود ، جه دور باشند ، چه نزديك ، در افق متحد باشند يا نه در صورتى كهدر شب مشترك باشند ولو به اينكه اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد .
مسأله 1737 - او ل ماه به تلگراف ثابت مى شود چه دو شهرى كه از يكى بهديگرى تلگراف كرده اند ، نزديك يا هم افق باشند وچه نباشند اگر انسان بداند كهتلگراف از روى حكم حاكم شرع يا شهادت عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعامعتبر است .
مسأله 1738 - روزى را كه انسان نمى داند آخر رمضان است يا اول شوال ،بايد روزه بگيرد . ولى اگر پيش از مغرب بفهمد كه اول شوال است بايد افطاركند .
مسأله 1739 - اگر زندانى نتواند به ماه رمضان يقين كند ، بايد به گمان عملنمايد واگر آن هم ممكن نباشد ، هر ماهى را كه روزه بگيرد صحيح است بهشرطى كه يقين نكند آن ماه مقدم بر رمضان است ولى بايد بعد از گذشتن يازده ماهاز ماهى كه روزه گرفته ، دو باره يك ماه روزه بگيرد .
روزه هاى حرام ومكروه
مسأله 1740 - روزه عيد فطر وقربان ، حرام است وونيز روزى كه انسان نمى داندآخر شعبان است ، يا اول رمضان ، اگر به نيت اول رمضان روزه بگيرد حرام است
مسأله 1741 - اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبى حق شوهرش از بينبرود روزه او حرام است . بلكه اگر حق شوهر هم از بين نرود ، بدون اجازه اوروزه مستحبى نگيرد .
مسأله 1742 - روزه مستحبى اولاد اگر اسباب اذيت پدر ومادر ، يا جد شودحرام است .
مسأله 1743 - اگر پسر بدون احازه پدر روزه مستحبى بگيرد ، ودر بين روزپدر او را نهى كند ، چنانچه مخالفت او موحب اذيتش باشد بايد افطار كند .
مسأله 1744 - كسى كه مى داند روزه براى او ضرر ندارد اگر چه دكتر بگويد ضرردارد ، بايد روزه بگيرد ، وكشى كه يقين يا گمان دارد كه روزه برايش ضرر دارد ، اگرچه دكتر بگويد ضرر ندارد ، بايد روزه نگيرد واگر روزه بگيرد صحيح نيست
.مسأله 1745 - اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر دارد ، واز آناحتمال ترس براى او پيدا شود چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد ، نبايدروزه بگيرد واگر روزه بگيرد صحيح نيست .
مسأله 1746 - كسى كه عقيده اش اين است كه روزه براى او ضرر ندارد ، اگرروزه بگيرد وبعد از مغرب بفهمد روزه براى او ضرر داشته ، بنا بر احتياط واجببايد قضاى آن را بجا آورد .
مسأله 1747 - غير از روزه هايى كه گفته شد روزه هاى حرام ديگرى هم هستكه در كتابهاى مفصل ذكر شده است .
مسأله 1748 - روزه روز عاشورا وروزى كه انسان شك دارد روز عرفه است يا عيد قربان مكروه است .
روزه هاى مستحب
مسأله 1749 - روزه تمام روزهاى سال ، غير از روزه هاى حرام ومكروه كهبيان شد ، مستحب است . وبراى بعضى از روزها بيشتر سفارش شده است كه ازآن جمله است
1 - پنچشنبه اول وپنچشنبه آخر هر ماه ، وچهار شنبه اولى كه بعد از روزدهم ماه است واگر كسى اينها را بجا نياورد ، مستحب است قضاء نمايد وچنانچه اصلا نتواند روزه بگيرد ، مستحب است براى هر روز يك مد طعام يا6 / 12 نخود نقره به فقير بدهد .
2 - سيزدهم وچهاردهم وپانزداهم هر ماه .
3 - تمام ماه رجب وشعبان وبعضى از اين دو ماه اگر يك روزباشد .
4 - روز عيد نوروز ، روز چهارم تا نهم شوال ، روز نهم وبيست وپنجمذى قعده ، روز اول تا روز نهم ذى حجه ( روز عرفه ) ولى اگر به واسطه ضعفروزه نتواند دعاى روز عرفه را بخواند روزه آن روز مكروه است ، عيد سعيدغدير ( 18 ذى حجه ) ، روز مباهله ( 24 ذى حجه ) روز اول وسوم وهفتم محرم ، ميلاد مسعود پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله ( 27 رجب ) واگر كسى روزه مستحبىبگيرد واجب نيست آن را به آخر رساند ، بلكه اگر برادر مؤمنش اورابه غذا دعوت كند ، مستحب است دعوت او را قول كند ، ودر بين روز افطار نمايد . مواردى كه مستحب است انسان از كارهايىكه روزه را باطل مى كند خود دارى نمايد
مسأله 1750 - براى شش نفر مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزهنيستند از كارى كه روزه را باطل مى كند خود دارى نماييد :اول - مسافرى كه در سفر كارى كه روزه را باطل مى كند انجام داده باشد وپيش از ظهر به وطنش يا به جايى كه مى خواهد ده روز بماند برسد .دوم - مسافرى كه بعد از ظهر به وي نش يا به جايى كه مى خواهد ده روز درآنجا بماند برسد .سوم - مريضى كه بعد از ظهر خوب شود .پنجم - زنى كه در بين روز از خون حيض يا نفاس پاك شود .ششم - كافرى كه بعد از ظهر مسلمان شود .
مسأله 1751 - مستحب است روزه دار نماز مغرب وعشا را پيش ازافطار كردن بخواند . ولى اگر كسى منتظر اوست يا ميل زادى به غذا دارد كهنمى تواند با حضور قلب نماز بخواند ، بهتر است اول افطار كند ولى بقدرى كهممكن است نماز را در وقت فضيلت آن بجا آورد .