احكام ضامن شدن
مسأله 2319: اگر انسان بخواهد ضامن شود كه بدهي كسي را بدهد، ضامن شدن او در صورتي صحيح است كه به هر لفظي اگر چه عربي نباشد به طلبكار بگويد: كه من ضامن شده ام طلب تو را بدهم و طلبكار هم رضايت خود را بفهماند، ولي راضي بودن بدهكار شرط نيست.
مسأله 2320: ضامن و طلبكار بايد مكلف و عاقل باشند و كسي هم آنها را مجبور نكرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنند. ولي اين شرطها در بدهكار نيست، مثلاً اگر كسي ضامن شود كه بدهي بچه يا ديوانه را بدهد، صحيح است.
مسأله 2321: هرگاه براي ضامن شدن خودش شرطي قرار دهد، مثلاً بگويد: اگر بدهكار قرض تو را نداد من مي دهم، ضامن شدن او باطل است.
مسأله 2322: كسي كه انسان ضامن بدهي او مي شود بايد بدهكار باشد، پس اگر كسي بخواهد از ديگري قرض كند، تا وقتي قرض نكرده انسان نمي تواند ضامن او شود.
مسأله 2323: در صورتي انسان مي تواند ضامن شود كه طلبكار و بدهكار و جنس بدهي همه معين باشد، پس اگر دو نفر از كسي طلبكار باشند و انسان بگويد: من ضامن هستم كه طلب يكي از شماها را بدهم، چون معين نكرده كه طلب كدام را مي دهد ضامن شدن او باطل است و نيز اگر كسي از دو نفر طلبكار باشد و انسان بگويد: من ضامن هستم كه بدهي يكي از آن دو نفر را به تو بدهم، چون معين نكرده كه بدهي كدام را مي دهد، ضامن شدن او باطل مي باشد و همچنين اگر كسي از ديگري مثلاً ده مَن گندم و صد تومان پول طلبكار باشد و انسان بگويد: من ضامن يكي از دو طلب تو هستم و معين نكند كه ضامن گندم است يا ضامن پول، صحيح نيست.
مسأله 2324: اگر طلبكار طلب خود را به ضامن ببخشد، ضامن نمي تواند از بدهكار چيزي بگيرد و اگر مقداري از آن را ببخشد، نمي تواند آن مقدار را مطالبه نمايد.
مسأله 2325: اگر انسان ضامن شود كه بدهي كسي را بدهد، نمي تواند از ضامن شدن خود برگردد.
مسأله 2326: ضامن و طلبه كار مي توانند شرط كنند كه هر وقت بخواهند، ضامن بودن ضامن را به هم بزنند.
مسأله 2327: هر گاه انسان در موقع ضامن شدن، بتواند طلب طلبكار را بدهد، اگر چه بعد فقير شود طلبكار نمي تواند ضامن بودن او را به هم بزند و طلب خود را از بدهكار اوّل مطالبه نمايد و همچنين است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد، ولي طلبكار بداند و به ضامن شدن او راضي شود.
مسأله 2328: اگر انسان در موقعي كه ضامن مي شود نتواند طلب طلبكار را بدهد و طلبكار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود، مي تواند ضامن بودن او را به هم بزند، ولي اگر پيش از آن كه طلبكار ملتفت شود، ضامن قدرت پيدا كرده باشد، چنانچه بخواهد ضامن بودن او را به هم بزند اشكال دارد.
مسأله 2329: اگر كسي بدون اجازه ي بدهكار ضامن شود كه بدهي او را بدهد، نمي تواند چيزي از او بگيرد.
مسأله 2330: اگر كسي با اجازه ي بدهكار ضامن شود كه بدهي او را بدهد، مي تواند مقداري را كه ضامن شده از او مطالبه نمايد، ولي اگر به جاي جنسي كه بدهكار بوده جنس ديگري به طلبكار او بدهد، نمي تواند چيزي را كه داده از او [بدهكار] مطالبه نمايد، مثلاً اگر ده مَن گندم بدهكار باشد و ضامن ده مَن برنج بدهد، نمي تواند برنج را از او [بدهكار] مطالبه نمايد، امّا اگر خودش راضي شود كه برنج بدهد، اشكال ندارد.