[1 تا 4؛ ] زكات گندم و جو و خرما و كشمش
مسأله 1872: زكات گندم و جو و خرما و كشمش وقتي واجب مي شود كه به مقدار نصاب برسند و نصاب آنها 288 مَن تبريز 45 مثقال كم است كه 207 / 847 كيلو گرم مي شود.
مسأله 1873: اگر پيش از دادن زكات از انگور و خرما و جو و گندمي كه زكات آنها واجب شده، خود و عيالاتش بخورند، يا مثلاً به فقير بدهد، بايد زكات مقداري را كه مصرف كرده بدهد.
مسأله 1874: اگر بعد از آن كه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد مالك آن بميرد، بايد مقدار زكات را از مال او بدهند، ولي اگر پيش از واجب شدن زكات بميرد، هر يك از ورثه كه سهم او به اندازه ي نصاب است بايد زكات سهم خود را بدهد.
مسأله 1875: كسي كه از طرف حاكم شرع مأمور جمع آوري زكات است، موقع خرمن كه گندم و جو را از كاه جدا مي كنند و بعد از خشك شدن خرما و انگور مي تواند زكات را مطالبه كند و اگر مالك ندهد و چيزي كه زكات آن واجب شده از بين برود بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 1876: اگر بعد از مالك شدن درخت خرما و انگور يا زراعت گندم و جو زكات آنها واجب شود مثلاً خرما در ملك او زرد يا سرخ شود بايد زكات آن را بدهد.
مسأله 1877: اگر بعد از آن كه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد، زراعت و درخت را بفروشد، بايد زكات آنها را بدهد.
مسأله 1878: اگر انسان گندم يا جو يا خرما يا انگور را بخرد و بداند كه فروشنده زكات آن را داده، يا شك كند كه داده يا نه، چيزي بر او واجب نيست و اگر بداند كه زكات آن را نداده، چنانچه حاكم شرع معامله مقداري را كه بايد از بابت زكات داده شود، اجازه ندهد معامله آن مقدار باطل است و حاكم شرع مي تواند مقدار زكات را از خريدار بگيرد و اگر معامله ي مقدار زكات را اجازه دهد معامله صحيح است و خريدار بايد قيمت آن مقدار را به حاكم شرع بدهد و در صورتي كه قيمت آن مقدار را به فروشنده داده باشد، مي تواند از او پس بگيرد.
مسأله 1879: اگر وزن گندم و جو و خرما و كشمش موقعي كه تر است به 288 مَن، 45 مثقال كم برسد و بعد از خشك شدن كمتر از اين مقدار شود، زكات آن واجب نيست.
مسأله 1880: اگر گندم و جو و خرما را پيش از خشك شدن مصرف كند، چنانچه خشك شدن آنها به اندازه ي نصاب باشد، بايد زكات آنها را بدهد.
مسأله 1881: خرمايي كه تازه ي آن را مي خورند و اگر بماند خيلي كم مي شود، يا بعد از خشك شدن، خرما به آن نمي گويند، چنانچه مقداري باشد كه وزن خشك آن به 288 مَن، 45 مثقال كم برسد، زكات آن واجب است.
مسأله 1882: گندم و جو و خرما و كشمشي كه زكات آنها را داده، اگر چند سال هم نزد او بماند زكات ندارد.
مسأله 1883: اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران يا نهر مشروب شود، يا مثل زراعت هاي مصر از رطوبت زمين استفاده كند، زكات آن ده يك است و اگر با دلو و مانند آن آبياري شود، زكات آن بيست يك است و اگر مقداري از باران، يا نهر، يا رطوبت زمين استفاده كند و به همان مقدار از آبياري با دلو و مانند آن استفاده نمايد، زكات نصف آن ده يك و زكات نصف ديگر آن، بيست يك مي باشد، يعني از چهل قسمت سه قسمت آن را بايد بابت زكات بدهند.
مسأله 1884: اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران مشروب شود و هم از آب دلو و مانند آن استفاده كند، چنانچه طوري باشد كه بگويند آبياري با دلو و مانند آن غلبه داشته، زكات آن بيست يك است و اگر بگويند آبياري با آب نهر و باران غلبه داشته، زكات آن ده يك است، بلكه اگر نگويند آب باران و نهر غلبه داشته ولي آبياري با آب باران و نهر بيشتر از آب دلو و مانند آن باشد، بنا بر احتياط واجب زكات آن ده يك مي باشد.
مسأله 1885: اگر شك كند كه آبياري با آب باران و آب دلو به يك اندازه بوده يا آب باران غلبه داشته، مي تواند از نصف آن ده يك و از نصف ديگر آن بيست يك بدهد و نيز اگر شك كند كه هر دو به يك اندازه بوده، يا آبياري با دلو غلبه داشته، مي تواند زكات تمام آن را بيست يك بدهد.
مسأله 1886: اگر گندم و جو و خرما و انگور با آب باران و نهر مشروب شود و به آب دلو و مانند آن محتاج نباشد، ولي با آب دلو هم آبياري شود و آب دلو به زياد شدن محصول كمك نكند، زكات آن ده يك است و اگر با دلو و مانند آن آبياري شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد ولي با آب نهر و باران هم مشروب شود و آنها به زياد شدن محصول كمك نكنند، زكات آن بيست يك است.
مسأله 1887: اگر زراعتي را با دلو و مانند آن آبياري كنند و در زميني كه پهلوي آن است زراعتي كنند كه از رطوبت آن زمين استفاده نمايد و محتاج به آبياري نشود، زكات زراعتي كه با دلو آبياري شده بيست يك و زكات زراعتي كه پهلوي آن است ده يك مي باشد.
مسأله 1888: مخارجي را كه براي گندم و جو و خرما و انگور كرده است، حتّي مقداري از قيمت اسباب و لباس را كه به وسيله ي زراعت كم شده مي تواند از حاصل كسر كند و چنانچه باقيمانده ي آن به 288 مَن، 45 مثقال كم برسد، بايد زكات آن را بدهد.
مسأله 1889: تخمي را كه به مصرف زراعت رسانده اگر از خودش باشد، به مقدار وزن آن مي تواند از حاصل كسر كند و اگر خريده باشد مي تواند قيمتي را كه براي خريد آن داده جزء مخارج حساب نمايد.
مسأله 1890: اگر زمين و اسباب زراعت يا يكي از اين دو ملك خود او باشد، نبايد كرايه ي آنها را جزء مخارج حساب كند و نيز براي كارهايي كه خودش كرده، يا ديگري بي اجرت انجام داده، چيزي از حاصل كسر نمي شود.
مسأله 1891: اگر درخت انگور يا خرما را بخرد، قيمت آن جزء مخارج نيست، ولي اگر خرما يا انگور را پيش از چيدن بخرد، پولي را كه براي آن داده، جزء مخارج حساب مي شود.
مسأله 1892: اگر زميني را بخرد و در آن زمين گندم يا جو بكارد، پولي را كه براي خريد زمين داده جزء مخارج حساب نمي شود، ولي اگر زراعت را بخرد، پولي را كه براي خريد آن داده مي تواند جزء مخارج حساب نمايد و از حاصل كم كند، امّا بايد قيمت كاهي را كه از آن به دست مي آيد از پولي كه براي خريد زراعت داده كسر نمايد؛ مثلاً اگر زراعتي را پانصد تومان بخرد و قيمت كاه آن صد تومان باشد، فقط چهار صد تومان آن را مي تواند جزء مخارج حساب نمايد.
مسأله 1893: كسي كه بدون گاو و چيزهاي ديگري كه براي زراعت لازم است مي تواند زراعت كند، اگر اينها را بخرد، نبايد پولي را كه براي خريد اينها داده جزء مخارج حساب نمايد.
مسأله 1894: كسي كه بدون گاو و چيزهاي ديگري كه براي زراعت لازم است نمي تواند زراعت كند، اگر آنها را بخرد و به واسطه ي زراعت به كلي از بين بروند، مي تواند تمام قيمت آنها را جزء مخارج حساب نمايد و اگر مقداري از قيمت آنها كم شود، مي تواند آن مقدار را جزء مخارج حساب كند، ولي اگر بعد از زراعت چيزي از قيمتشان كم نشود، نبايد چيزي از قيمت آنها را جزء مخارج حساب نمايد.
مسأله 1895: اگر در يك زمين جو و گندم و چيزي مانند برنج و لوبيا كه زكات آن واجب نيست بكارد، چنانچه مقصودش از زراعت كردن چيزي بوده كه زكات ندارد و بعداً چيزي را كه زكات دارد زراعت كرده، نبايد مخارج را حساب كند و اگر مقصودش زراعت كردن چيزي بوده كه زكات دارد و بعداً چيزي را كه زكات ندارد زراعت كرده، مي تواند مخارج را حساب نمايد و از حاصل كم كند و در صورتي كه مقصودش زراعت هر دو بوده، مخارجي را كه كرده بايد به هر دو قسمت نمايد، مثلاً اگر هر دو به يك اندازه بوده مي تواند نصف مخارجي را از جنسي كه زكات دارد، كسر نمايد.
مسأله 1896: اگر براي شخم زدن يا كار ديگري كه تا چند سال براي زراعت فايده دارد خرجي كند، مي تواند آن را جزء مخارج سال اوّل حساب نمايد.
مسأله 1897: اگر انسان در چند شهر كه فصل آنها با يكديگر اختلاف دارد و زراعت و ميوه ي آنها در يك وقت به دست نمي آيد، گندم يا جو يا خرما يا انگور داشته باشد و همه ي آنها محصول يك سال حساب شود، چنانچه چيزي كه اوّل مي رسد به اندازه ي نصاب يعني 288 مَن، 45 مثقال كم باشد، بايد زكات آن را موقعي كه مي رسد بدهد و زكات بقيه را هر وقت به دست مي آيد ادا نمايد و اگر آنچه اوّل مي رسد به اندازه ي نصاب نباشد، در صورتي كه يقين دارد با آنچه بعد به دست مي آيد به اندازه ي نصاب مي شود، باز هم واجب است زكات آنچه را كه رسيده، همان وقت و زكات بقيه را موقعي كه مي رسد بدهد و اگر يقين ندارد كه همه ي آنها به اندازه ي نصاب شود، صبر مي كند تا بقية آن برسد، پس اگر روي هم به مقدار نصاب شود، زكات آن واجب است و اگر به مقدار نصاب نشود زكات آن واجب نيست.
مسأله 1898: اگر درخت خرما يا انگور در يك سال دو مرتبه ميوه دهد، چنانچه روي هم به مقدار نصاب باشد، بنا بر احتياط زكات آن واجب است.
مسأله 1899: اگر مقداري خرما يا انگور تازه دارد كه خشك آن به اندازه ي نصاب مي شود، چنانچه به قصد زكات از تازه ي آن به قدري به مستحق بدهد كه اگر خشك شود به اندازه ي زكاتي باشد كه بر او واجب است، اشكال ندارد.
مسأله 1900: اگر زكات خرماي خشك يا كشمش بر او واجب باشد، نمي تواند زكات آن را خرماي تازه يا انگور بدهد و نيز اگر زكات خرماي تازه يا انگور بر او واجب باشد، نمي تواند زكات آن را خرماي خشك يا كشمش بدهد، اما اگر يكي از اينها يا چيز ديگري را به قصد قيمت زكات بدهد مانعي ندارد.
مسأله 1901: كسي كه بدهكار است و مالي هم دارد كه زكات آن واجب شده، اگر بميرد بايد اوّل تمام زكات را از مالي كه زكات آن واجب شده بدهند، بعد قرض او را ادا نمايند.
مسأله 1902: كسي كه بدهكار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد، اگر بميرد و پيش از آن كه زكات اينها واجب شود، ورثه قرض او را از مال ديگر بدهند، هر كدام كه سهمشان به 288 مَن 45 مثقال كم برسد، بايد زكات بدهد و اگر پيش از آن كه زكات اينها واجب شود قرض او را ندهند، چنانچه مال ميت فقط به اندازه ي بدهي او باشد، واجب نيست زكات اينها را بدهند و اگر مال ميت بيشتر از بدهي او باشد، در صورتي كه بدهي او به قدريست كه اگر بخواهند ادا نمايند، بايد مقداري از گندم و جو و خرما و انگور را هم به طلبكار بدهند، آنچه را به طلبه كار مي دهند زكات ندارد و بقيه مال ورثه است و هر كدام آنان كه سهمش به اندازه ي نصاب شود، بايد زكات آن را بدهد.
مسأله 1903: اگر گندم و جو و خرما و كشمشي كه زكات آنها واجب شده خوب و بد دارد، احتياط واجب آن است كه زكات هر كدام از خوب و بد را از خود آنها بدهد.