احکام وقف
يکي از مؤمنين مبلغ... تومان پول نقد را، وقف حضرت سيدالشهدا علیه‌السلام کرده‌اند. آيا شرعاً وقف پول نقد صحيح است؟
1. وقف پول که هيچ فائده‌اي بدون نقل عين ندارد صحيح نيست.
2. اگر مقصود، نذر پول بود؛ نه وقف آن، و تعبير «وقف» بر اثر آگاه نبودن [به مسئله] باشد احتياطاً در اجلال و تکريم حضرت سيدالشهدا علیه‌السلام صرف شود.
14مهر 1391
1. زمين‌هاي زراعتي روستاها تا حدود چهل سال قبل به علت قلّت نيروي انساني و مشکلات کِشت با وسايل سنّتي و اوليه کشت و زرع به اين صورت انجام مي‌شد که نصف زمين زراعتي يک روستا در يک سال و نصف ديگر زمين مزروعي همان روستا در سال ديگر کشت مي‌شد. با توجه به مورد فوق کشاورز مي‌بايست در جايي ساکن باشد تا موفق به کشت گردد و از طرف ديگر بيش از نصف زمين‌هاي زراعتي روستايي با دست تواناي مردم آباد شده است.
2. اهالي روستاي... هر ساله در روز عاشورا مهماندار مهمانان حضرت امام حسين عليه السلام هستند؛ يعني در روز عاشورا چندين روستاي مجاور جهت عزاداري سرور شهيدان عليه السلام از قديم الايام به اين روستا مي‌آيند و ناهار را مهمان اهالي اين روستا مي‌باشند.
با توجه به موارد فوق آيا اجاره زمين مسکوني و زراعي شامل حال مردم اين روستا مي‌شود يا خير؟
1. زمين‌هايي که در تاريخ وقف، موات بوده و بعداً آباد شده، اعم از مسکوني و زراعي، وقف نيست.
2. زمين‌هايي که در تاريخ وقف آباد و ملک واقف بوده، مقداري را که واقفْ وقف کرده است همان مقدارْ وقف است و درآمد آن به همان مصرف معيّن در وقف‌نامه صرف مي‌شود.
3. اگر هزينه مهمانداري عاشورا در زمان وقف، جزء مخارج عزاداري بوده، هم‌اکنون برابر وقف‌نامه به حساب وقف عمل شود.
محرم 1419
تغيير کاربري وقف
در روستايي فرد خيّري زميني را به مساحت 600 متر وقف مسجد کرد و بعد از وقف فوت نمود. زمين وقفي دقيقاً کنار يک خانه‌اي به فاصله 2/5 متري قرار دارد و اگر مسجد ساخته شود، مزاحم همسايه مي‌گردد. از طرف ديگر، روبه‌روي حسينيۀ روستا، چند متري باغ و زمين به مساحت 3500 متر مي‌باشد. به علت فاصله داشتن زمين مسجد و حسينيه اهالي روستا قصد کردند که زمين وقفي ياد شده را فروخته و در روبه‌روي حسينيه باغي را به اندازه 600 متر بخرند و وقف مسجد کنند. آيا اين عوض کردن زمين وقفي با زمين مکان ديگر - البته به اسم واقف انجام شود - امکان‌پذير است؟ در ضمن در باغ يادشده مي‌شود، مسجد، قبرستان، مخابرات، خانۀ بهداشت و اماکن عمومي ساخته شود؟
به وقف بايد عمل شود. فقط در صورتي تعويض و تبديل آن جايز است که نگهداري وضع موجود زيانبار باشد؛ يا تبديل آن به مصلحت وقف باشد؛ ليکن مصرف آن محفوظ است و هرگونه تصرف مصلحت‌آميز آن بايد با نظر متولّي شرعي و امين انجام شود و در صورت نداشتن متولّي شرعي به حاکم شرع مراجعه شود، لذا در اين مسئله به نماينده رهبري در استان مراجعه شود.
واقفي قطعه زميني را وقف مدرسه کرده، وقف‌نامه را نوشته و امضاء نيز کرده است؛ اما اکنون پشيمان شده است و مي‌گويد: من زمين ديگري را واگذار مي‌کنم، حال آنکه زمين مورد نظر وي از نظر ارزش از زمين اول کمتر است؛ آيا اين انتقال جايز است؟
اگر صيغه وقف جاري و زمينِ وقف نيز قبض شده، تغيير آن جايز نيست.
1382/10/20
شخصي حدود نيم قرن پيش، در زميني، حمامي ساخته و پس از درگذشت او فرزند ارشدش ده سال آن را اداره مي‌کرد و عوايد اندک آن را براي تعميرات آن و کمک به ايتام و فقرا به مصرف مي‌رسانيد. نزد يک به سه سال است که درِ حمام بسته شده و اهالي نيز به خاطر احداث حمام‌هاي خصوصي، نيازي به حمام عمومي ندارند. لازم به ذکر است که اين موقوفه هيچ شناسنامه‌اي در اداره اوقاف شهرستانمان نداشته و ندارد و وقف آن شفاهي و داخل محل بوده است.
آيا مي‌توان اين زمين را خريداري کرد و ثمن آن را به صورت نقد به فرزند ارشد واقف واگذار کرد تا آن را براي تعمير مسجد نوساختۀ محل يا احداث حسينيۀ محل - که از نظر فضاي ساختماني فعلي کوچک است - و يا در آباداني و عمران محل مصرف نمايد؟
1. وقف بودن زمين حمّام، طبق شهرت بين مؤمنان محل، ثابت است.
2. اگر حمام مزبور هيچ‌گونه مورد بهره‌برداري نيست، زمين آن را مي‌توان به مرکز درماني اختصاص داد.
3. اگر زمين حمّام مزبور مورد استفاده بهداشت و درمان نيست، مي‌توان با حفظ وقف بودن آن در حريم حسينيه يا مسجد قرار گيرد.
4. اگر جزء مسجد قرار گرفت، حکم مسجد ندارد.
5. خريد زمين حمّام در صورت تبديل به زمين ديگر با رعايت مصلحت وقف، جايز است.
دي 86
زميني جهت حسينيه خريداري شده است و از زمان خريداري زمين يک مرتبه آش گندم در آن زمين طبخ شده و پرچم برافراشته گرديده است. حال به خاطر کم عرض بودن کوچه، جمعي از هيئت امناء خواستار آن شده‌اند تا خانه‌اي که روبه‌روي مسجد حضرت جواد الائمه عليه‌السلام است را جهت حسينيه خريداري نمايند. استدعا مي‌شود نظر مبارک را در مورد فروش زمين و خريد خانه جهت حسينيه را اعلام فرماييد.
1. زمين مزبور به صورت وقف درآمد.
2. اگر ضرورتي باشد، تبديل آن به احسن جايز است.
81/11/9
شخصي قطعه زميني واقع در روستايي جهت احداث درمانگاه به صورت عادي و مکتوب و ثبت در وصيت‌نامه وقف نموده؛ حال از حضرتعالي استدعا مي‌شود نظر مبارک شرعي خود را در مورد وقف بودن زمين مذکور علي‌رغم اينکه به صورت رسمي نبوده، اعلام فرماييد.
1. اگر واقف زمين وقفي را به قبض متولّي داد، هر چند متولّي خودش باشد وقف مزبور صحيح است و بايد طبق آن عمل شود.
2. در صورت شهادت مطّلعان معتبر، وقف بودن ثابت مي‌شود، هر چند در دفتر رسمي ثبت نشده باشد.
84/8/26
اهالي روستايي در حال احداث حسينيه مي‌باشند که در مقابل آن يک ابوالفضلي سقّاخانه کهن و با سابقه وجود دارد. به دليل عدم وسعت حياط حسينيه قصد تخريب آن را دارند و در عوض، طبقه فوقاني حسينيه به نام ابوالفضلي احداث شود. نظر حضرت عالي در اين مورد چيست؟
1. اگر زمين وقفِ سقّاخانه است، تغيير آن بدون ضرورت، جايز نيست.
2. اگر سقّاخانه در حريم حسينيّه ساخته شده، تغيير آن جايز است.
1381/1/20
1. در منطقۀ ما قبرستان مخروبه‌اي وجود دارد که فعلاً در آن هيچ مرده‌اي دفن نمي‌شود و سندي و مدرکي راجع به اينکه اين قبرستان وقف است يا ملک شخصي و يا مراتع است در دسترس نيست؛ ولي نظر قاطبه اهالي اين است که اين قبرستان از زمين‌هاي مراتع عمومي مي‌باشد. دولت وقت در وسط اين قبرستان سه باب مدرسه احداث کرده است، بنابراين قبرستان عملاً به دو بخش تقسيم شده است و همچنين در نظر دارد که در بقيۀ قبرستان ساختمان‌هاي آموزشي ديگر و فضاي سبز احداث کند و محلۀ ما از لحاظ مسجد در مضيقه مي‌باشد و چند مسجد کوچک دارد که آن‌ها هم در طرح خيابان‌کشي و غيره دولت قرار دارند؛ ولي در محلْ زمين مناسبي به جز اين قبرستان که در وسط محله قرار دارد، در دسترسي اهالي وجود ندارد و اهالي مي‌خواهند در اين قبرستان مسجد بنا کنند. در قسمتي که براي اين کار در نظر گرفته شده است در حدود صد سال است که هيچ مُرده‌اي دفن نشده و آثار و علائمي از قبور احتمالي وجود ندارد و برخي از اهالي در آن آشغال مي‌ريزند. آيا در اين قسمت قبرستان شرعاً مي‌توان مسجد بنا کرد يا نه؟ لطفاً در اين‌باره حکم خدا را مرقوم و بيان فرماييد.
1. در قسمتي که در آ‌ن قبور مسلمانان است، نمي‌شود مسجد ساخت.
2. در قسمتي که در آن آثار قبر وجود ندارد و جداي از قبرستان محسوب مي‌شود، ساختن مسجد در آن جايز است.
74/12/8
در قسمتي که براي احداث مسجد در نظر گرفته شده است و شرايط آن در سؤال قبلي مطرح و بيان گرديده است در هنگام کَندن پي ساختمان مسجد به قبر مؤمن و استخوان او برخورد کرديم و رسيديم به جاي باريکي؛ تکليف ما چيست و چه بايد بکنيم؟ لطفاً حکم خدا را بيان و مرقوم فرماييد؟
1. آنچه از بدن مؤمن در هنگام کَندن زمين، ظاهر شد بايد دفن شود.
2. اگر نشانۀ قبرستان بودنِ زمين معلوم شد، نمي‌توان در آن مسجد ساخت.
3. اگر زميني قبرستانِ متروک باشد به طوري که در آن مُرده دفن نمي‌شود، ساختن نمازخانه جايز است.
همچنان‌که در سؤال اول گفته شد، بر اثر احداث سه باب مدرسه قبرستان مذکور به دو بخش تقسيم شده است؛ در قسمتي از اين قبرستان آثار و علائم قبور پيدا و نمايان است؛ ولي مُرده‌اي در آن دفن نمي‌شود. اين قسمت نيز قرار است توسط دولت به پارک يا فضاي آموزشي تبديل و تغيير شود و همچنين در آن آشغال مي‌ريزند و بچه‌ها توپ‌بازي مي‌کنند. آيا شرعاً در اين قسمت مي‌توان مسجد بنا کرد يا نه؟ آيا در اين قسمت براي ايجاد ساختمان مسجد مي‌توان نبش قبر کرد يا نه؟ در صورت منفي بودن جواب سؤال اخير تکليف ما چيست و چه بايد کرد؟ لطفاً حُکم خدا را بيان و مرقوم فرماييد.
1. نبش قبر جايز نيست.
2. اگر هنگام کَندن زمين بدون آگاهي قبلي به قبر مسلمانان برخورد شد، مانعي ندارد.
74/12/8
حسينيۀ... داراي مکاني به عنوان آشپزخانه بوده است که مالک اصلي آن بدون خواندن صيغه وقف، مکان فوق را جهت بهره‌برداري در راستاي تعزيت و سوگواري سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه‌السلام و کليه مراسم مذهبي اهدا نموده بود.
با گذشت زمان، مکان فوق‌الذکر به دليل دوري از حسينيه متروک و بلااستفاده واقع گرديد؛ حال با توجه به مطالب مرقوم، به نظر حضرتعالي آيا ممکن است اين مکان را اجاره داد و از حق‌الاجارۀ آن در مصارف حسينيه استفاده نمود؟
1. اگر مکان مرقوم را به قصد وقف اهدا نمود و قبض شد و مورد بهره‌برداري قرار گرفت، وقف محقّق مي‌شود.
2. مکان وقفي يادشده را مي‌توان اجاره داد و مال‌الاجاره را در مصارف حسينيه مخصوصاً آشپزخانه آن هزينه کرد.
3. لازم است براي حفظ عنوان وقفِ مزبور، سعي بليغ مبذول گردد.
مرداد 83
در قريۀ... اهالي حسينيه مجلّلي را با مساعي جميله بناء کردند. متأسفانه جلوي اين حسينيه بنايي به نام سقّاخانه واقع است که موجب نقص بر شکوه و زيبايي حسينيه مي‌شود، بلکه باعث مي‌شود که حسينيه در مضيقه قرار گيرد.
طريق استخلاص از اين مشکل چيست؟ آيا مي‌شود سقّاخانه را از آن مکان خراب کرد و در مکان ديگري در حريم همان حسينيه ساخت؟ يا اينکه قسمتي از حسينيه در طبقه بالاي جائي است که قابل است، همان را سقّاخانه قرار دهند. آيا جايز است که همان قسمت سقّاخانه شود؟ طريقي که بشود از اين مشکل رهايي يافت چيست؟ مرقوم بفرماييد.
در صورتي که سقّاخانه مزبور مزاحم استفادۀ صحيح از حسينيه باشد، تبديل آن به محلّ مناسب اشکال ندارد.
74/3/24
فردي خيّر بدون وقف‌نامۀ مکتوب، زميني را صرفاً جهت استفاده حمام در اختيار اهالي گذاشت و در آن زمين يک حمام بنا شد که تمامي اهالي و غيره از آن استفاده مي‌کردند. هم اکنون حمام جديدي در کنارش بنا شده است و حمام قديمي به عنوان انباري و استراحتگاه حمامي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آيا مي‌شود در اين حمام تغيير کاربري ايجاد نمود و آن را به فروشگاه، کتابخانه، زينبيه و... تبديل نمود؛ يا حمام نمره جديدي در اين مکان احداث نمود؟
1. با احراز وقف و قبض و قبولِ فعلي‌، نيازي به وقف‌نامۀ مکتوب نيست.
2. مادامي که انتفاع از حمام وقفي ممکن باشد، تغيير کاربري جايز نيست.
3. در صورت ضرورت به طوري که به هيچ [وجه] نتوان از زمين و بناي وقفي استفادۀ حمام نمود، تغيير آن به چيزي که به هدف واقف نزد يک باشد، جايز است.
1381/3/24
فردي زميني را خريداري و به قبرستان ملحق نموده و در مبايعه‌نامه آن تصريح شده است خريدار تصميم به وقف آن جهت دفن عموم مسلمانان دارد؛ ولي وقف‌نامه‌اي موجود نمي‌باشد. امروز چون به توسعه حسينيه کنار قبرستان نياز است، تصميم داريم در آن زمين خريداري شده و الحاقي که هيچ جنازه‌اي در آن دفن نشده است، حسينيه‌اي بنا کنيم. آيا اين کار جايز است؟ آيا مي‌شود از فضاي بالاي زمين مذکور جهت ساخت حسينيه استفاده کرد و سطح زمين را براي دفن اموات استفاده نمود؟
1. در سطح زمين مزبور، قبور مناسب حفر و آماده بهره‌برداري شود.
2. حق الارض به عنوان اجاره به قبرستان تأديه گردد.
3. چون وقف معاطاتي در صورت قبض، صحيح است، جريان وقف زمين يادشده تحرير شود.
1382/2/9
زميني پيش از 60 سال وقف شده است که مقداري از محصول آن براي بزرگداشت شهداي بدر و اُحد و حنين و کربلا خرج شود و تاکنون به همان صورت عمل مي‌شد، الآن به مقدراي از آن زمين براي تأسيس سالن مطالعه احتياج مبرم داريم، آيا اين کار جايز است؟
1. تغيير کاربري در صورتي که درآمد آن بيشتر يا مساوي باشد جايز است.
2. لازم است اجاره زمين وقفي برابر وقف‌نامه مصرف شود.
3. توليت متولي شرعي محفوظ و تمام امور با سرپرستي او انجام شود.
89/12/22
زمين کشاورزي موقوفه‌اي، به دليل تغيير بافت شهري، امکان کشاورزي در آن وجود ندارد، اکنون تنها راه ممکن براي احياي آن، ساختن منازل مسکوني؛ يا خدمات عمومي، با رعايت حقوق مشروط در وقف‌نامه است. آيا مي‌توان با رعايت شرايط يادشده کاربري آن را تغيير داد؟
1. وقف صدقه جاريه است نه جامده؛
2. عرصه زمين وقف جاويد و دائم است؛
3. در صورت حصر واقف که بهره‌برداري از آن فقط کشاورزي باشد، در وضعي که کشاورزي ممکن و سودآور است، تغيير کاربري جائز نيست؛
4. در صورت عدم حصر واقف، متولي مي‌تواند کيفيت بهره‌برداري از زمين وقف شده را تغيير دهد.
1393/7/8
آب‌انباري که فعلاً فاقد استفادۀ شهرداري است و کلاً با خاک و مانند آن پر شده؛ يا زير خيابان واقع شده است. تصرف و خريد و فروش اين آب‌انبارها و زمينِ آب‌خيزِ متعلق به آن‌ها چه صورتي دارد، آيا مي‌توان آن را خريد و در آن ساختمان بنا کرد؛ يا لازم است صاحبان موقوفه؛ يا وارثان ايشان در آن تصرف نمايند و اگر واقفين در حال حيات نباشند و وارثي نداشته باشند، تکليف چيست؟
1. خريد و فروش زمين وقفي جايز نيست؛
2. متولي مي‌تواند زمين وقفي را اجاره دهد تا در آن زمين، ساختمان ساخته شود؛
3. اجاره آن را بايد به مصرف وقف برساند.
1391/12/10
مسائل متفرقه وقف
در شهر ما، زاده‌اي است که اراضي موقوفه به وقف عام دارد که براي منزل مسکوني و مغازه و غيره استفاده شده است، قطعه‌اي از اين زمينها را براي مسجد جامع در نظر گرفته‌ايم که ان شاء الله با همت والاي مردم متديّن ساخته شود. آيا اختصاص دادن اين قسمت از زمينهاي موقوفه براي مسجد جامع جايز است؟
زميني که براي مطلق کار خير وقف شده باشد مي‌توان در آن مسجد احداث کرد به طوري که ابديّت آن به وسيله وقف مطلق حاصل شده باشد و عنوان مسجد شدن به وسيله وقفِ بنا و قصد آن پديد آيد.
آبان 89
در صورتي که جاده و خيابان احتياج به عقب‌نشيني داشته باشد و اين کار موجب تخريب ديوار حسينيه و قبوري خواهد شد، که دو مورد از اين قبور، از سادات است و سي سال هم از آن‌ها گذشته است و قبر چند نفر ديگر هم کمتر از سي سال مي‌باشد و تخريب قبر ميّت نيز کلّي نيست بلکه نصف خاک از روي قبر گرفته مي‌شود و دوباره شن‌ريزي و آسفالت مي‌شود آيا تخريب ديوار حياط حسينيه و قبر ميّت اشکال دارد يا نه؟
1. تخريب حسينيه که وقف نيست با رضايت صاحب آن جايز است.
2. تخريب مقداري از ظاهر قبر و ترميم آن، که نه نبش قبر است و نه هتک مؤمن، جايز است.
74/5/30
احکام مسجد
قسمتي از مسجد به کتابخانه و فعاليت‌هاي فرهنگي بسيج اختصاص دارد و فقط در شب‌هاي احياء در اختيار نمازگزاران قرار مي‌گيرد و زماني که نماز جماعت برقرار نباشد، بعضاً به صورت فرادا نماز اقامه مي‌شود؛ مستدعي است نظر مبارک را در زمينۀ ادامه فعاليت بسيج در مکان فوق‌الذکر مرقوم فرماييد.
1. مکان مزبور، جزء مسجد است و رعايت احکام مسجد در آن لازم است.
2. استفاده فرهنگي و مانند آن، که مطابق اهداف نظام اسلامي باشد، جايز است.
3. رعايت وفاق و نظر مساعد توليت و هيئت امنا راجح است.
1381/3/2
شخصي ارمني مراسم ترحيم پدرش را در مسجد برگزار مي‌کند و در مجلس ترحيم مؤمنان و بزرگداشت شهيدان نيز در مسجد حضور مي‌يابد. آيا حضور فرد اهل‌کتاب در مسجد، هتک مقام مسجد به شمار مي‌آيد؟
اگر فرد مزبور آداب ظاهري ورود به مسجد را رعايت کند و متشرّعان محل حضور او را هتک به مسجد ندانند، شرکت او جايز است.
81/3/23
نصب عکس در مساجد چه صورت دارد. اگر اين عکسها رو به قبله نباشد چطور؟
1. منقوش نمودن ديوار مسجد به عکس مکروه است.
2. نماز خواندن در مکاني که در آن عکس است هر چند مقابل نباشد مکروه است.
3. نصب عکس مناسب مسجد نيست.
1387/9/12
در متن وقف‌نامه‌اي، به استفادۀ از زمين و ساختمان براي مسجد و امور ديني، اخلاقي و اجتماعي به نفع اسلام تصريح شده است. طبقۀ همکف آن مسجدي دارد که ظرفيت کافي براي نمازگزاران را دارد. ساختن مدرسه علميه بر روي ساختمان مسجد مزاحمتي در امور مسجد ايجاد نمي‌کند. با توجه به اين امور، حکم شرعي تأسيس مدرسه علميه بر روي ساختمان مسجد چيست؟
متن وقف‌نامه:
.... و تمام طبقات بالا جهت منافع شخصي و عمومي حرام، زيرا مختص به مسجد و امور ديني و اخلاقي و اجتماعي که به نفع اسلام مي‌باشد دارد و توليت آن را حجت الاسلام و المسلمين جناب... معلوم مي‌نمايند.
1. با توجه به وقف‌نامه، احداث کتابخانه و مدرس روي ساختمان مسجد جائز است؛
2. احداث حجره جهت طلّاب علوم ديني جائز است؛
3. احداث روشويي و محل وضوگرفتن جائز است؛
4. از احداث سرويس بهداشتي و مانند آن اجتناب شود.
1392/4/18
اجاره و فروش اموال مسجد
1. آيا مي‌شود موکت‌هاي مسجد که مازاد بر احتياج است را فروخت؛ يا مي‌توان براي مجالس عروسي و غيره اجاره داد؟ اگر زياني وارد شود، جايز است در اين صورت اجاره داده شود يا خير؟
2. آيا فروختن ظروف مسجد و اثاثيۀ ديگر آن به دليل فرسودگي که بخواهند آن را تبديل به لوازم جديدتر نمود، جايز است يا خير؟
3. آيا اجاره دادن اموال مسجد که هم وقف خاص و هم وقف عام دارد جايز است يا خير؟ ضمن اينکه مقداري از وقوف عام و خاص با هم مخلوط شده و تشخيص و تفک يک آن مشکل است؛ در اين صورت آيا مي‌شود اجاره داد يا خير؟
4. آيا تهيه و خريد براي اموال مسجد بايستي به نيّت وقف عام باشد يا خاص که در صورت اجاره دادن مشکل شرعي نداشته باشد؟
1. اثاث مسجد از قبيل فرش، ظرف و لوازم ديگر را در صورت وقف خاص و زائد بر احتياج مي‌توان فروخت يا اجاره داد و درآمد حاصل را در همان مسجد صرف کرد و در صورت وقف عام به مساجد ديگر منتقل کرد.
2. در صورت مشتبه شدن وقف خاص و عام، احوط ترک فروش يا اجاره است.
3. زيان‌هاي عادي از درآمد کم مي‌شود و زيان‌هاي عمدي و غير عادي به عهده کسي است که ضرر وارد کرده است.
تخريب و بازسازي مسجد
آيا تخريب مسجد جامع قديمي جايز است يا خير؟ با توجه به اينکه ساختمان قديمي مسجد به علت کثرت جمعيت و دامنۀ فعاليت‌هاي اسلامي و ديني ظرفيت و گنجايش جمعيت و برنامه را ندارد.
1. توسعۀ مسجد، به طوري که سبب تخريب نباشد، بدون اشکال است.
2. توسعۀ مسجد، به گونه‌اي که موجب تخريب شود، در صورت ضرورت، جايز است.
تذکر: تخريب بناي کهن، موجب محو ميراث فرهنگي نشود.
1381/12/20
مسجدي به صورت همکف و يک طبقه احداث شده بود اينک هيئت امناي آن در نظر دارد به دليل فرسودگي بنا و افزايش جمعيت منطقه آن را تخريب و با توجه به طرح تعريض شهرداري در مساحتي کمتر اقدام به تجديد بناي مسجد در چند طبقه نمايد.
طبقه زير زمين مخصوص آشپزخانه و...
طبقه همکف فضاي مسجد مخصوص آقايان
طبقه اول فضاي مسجد مخصوص بانوان
طبقه دوم مخصوص سالن همايش، ختم و...
طبقه سوم مخصوص فضاي مجتمع فرهنگي
طبقه چهارم مخصوص خانه عالم و خانه سرايدار
با توجه به اينکه در زمان احداث بناي اوليه براي کل مساحت زميني که قصد احداث بناي جديد در آن است، صيغه مسجد خوانده شده بود لذا سؤالات ذيل مطرح است:
آيا حکم مسجد در خصوص طبقات پايين‌تر يا بالاتر از عرصه‌اي که صيغه مسجد برايش قرائت شده وارد است؟
آيا در طبقات پايين‌تر يا بالاتر از عرصه‌اي که صيغه مسجد برايش قرائت شده مي‌توان سرويس بهداشتي (توالت) احداث کرد؟
آيا مي‌توان در طبقات بالاتر از عرصه‌اي که صيغه مسجد برايش قرائت شده (عيان)، خانه عالم و خانه سرايدار (با توجه به امورات جاريه زندگي خانوادگي) احداث کرد؟
1. آنچه به عنوان مسجد وقف شد تغيير کاربري آن جايز نيست.
2. آنچه براي مسجد نه به عنوان مسجد وقف شد احداث بناهاي مرقوم در استفتاء جايز است.
3. احداث آشپزخانه و مانند آن در زير زمين جايز است.
4. احداث طبقه اول جهت نماز بانوان مانند همکف براي نماز آقايان بلا مانع است.
5. احداث مجتمع فرهنگي (قرآن، فقه، اخلاق و...) جايز است.
6. از احداث واحد مسکوني اجتناب شود.
87/4/10
در يکي از روستاهاي شهرستان ما مسجدي با قدمت 45 سال در حال تخريب مي‌باشد. و با توجه به اينکه مهندسين ساختمان نظر به تخريب کلي بنا و ساخت مجدّد آن داده‌اند و مؤمنين و متديّنين اين روستا هم آماده کمک‌رساني جهت ساخت مجدّد آن مي‌باشند از محضر معظم له خواهشمند است نظر مبارک را در ارتباط با تخريب مسجد و ساخت مجدّد آن مرقوم فرماييد تا موجبات آرامش قلوب مؤمنين و متديّنين اين روستا فراهم گردد.
عمران مسجد، بازسازي و نوسازي آن جايز بلکه راجح است.
87/7/7
مستدعي است بيان فرماييد که ساختن گنبد و گلدسته براي مساجد و حسينيه‌ها - که امروزه به عنوان نمادهاي مذهبي براي اين مکان شمرده مي‌شود - در شرع انور چه حکمي دارد؟
1. شرع انور نسبت به نمادهاي مرقوم ترغيب نفرموده است.
2. شايسته است مؤمنان اعزّهم الله از اينگونه نمادها پرهيز فرمايند.
88/2/20