آب مطلق و مضاف
اشاره
«مسألۀ 23» آب يا مطلق است يا مضاف؛ آب مضاف آبى است كه آن را از چيزى بگيرند - مثل آب هندوانه و گلاب - يا با چيزى مخلوط شده باشد كه ديگر به آن آب نگويند - مثل آبى كه با گِل و مانند آن مخلوط شود - و غير اينها آب مطلق است كه بر پنج قسم است:
اوّل: آب كُر. دوم: آب قليل. سوم: آب جارى. چهارم: آب باران. پنجم: آب چاه.
1 - آب كُر
«مسألۀ 24» آب كُر بنابر احتياط مقدار آبى است كه اگر در ظرفى كه درازا و پهنا و عمق آن هر يك سه وجب و نيم است بريزند، آن ظرف را پُر كند، گرچه گنجايش ظرفى كه درازا و پهنا و عمق آن هر يك سه وجب باشد كافى است و وزن آن بيست مثقال كمتراز صد و بيست و هشت من تبريز است و به حسب كيلوى متعارف، تقريباً 384 كيلوگرم مى شود.
«مسألۀ 25» كُر بودن آب به سه طريق ثابت مى شود:
اوّل: خود انسان به كر بودن آن اطمينان پيدا كند. دوم: دو مرد عادل به كر بودن آن خبر دهند، گرچه خبر دادن يك نفر نيز چنانچه موجب اطمينان شود، كفايت مى كند.
سوم: گفتن «ذو اليد» (يعنى كسى كه آب در اختيار اوست)، مثلاً اگر صاحب خانه خبر دهد كه آب به قدر كُر است، كُر بودن آن ثابت مى شود.
«مسألۀ 26» اگر عين نجس مانند ادرار و خون به آب كُر برسد، چنانچه به واسطه آن بو يا رنگ يا مزۀ آب تغيير كند، آب كُر نجس مى شود و اگر تغيير نكند نجس نمى شود.
«مسألۀ 27» اگر بوى آب كُر به واسطه غير نجاست تغيير كند، نجس نمى شود.
«مسألۀ 28» اگر عين نجس مانند ادرار، به آبى كه بيشتر از كُر است برسد و بو يا رنگ يا مزۀ قسمتى از آن را تغيير دهد، چنانچه مقدارى كه تغيير نكرده كمتر از كُر باشد، تمام آب نجس مى شود و اگر به اندازه كُر يا بيشتر باشد، فقط مقدارى كه بو يا رنگ يا مزۀ آن تغيير كرده نجس مى شود.
«مسألۀ 29» آب فوّاره اگر متصل به كُر باشد، بنابر احتياط آب نجس را در صورتى پاك مى كند كه با آن مخلوط شود، ولى اگر قطره قطره روى آب نجس بريزد، آن را پاك نمى كند، مگر اين كه فواصل قطرات كم باشد و آب با فشار به گونه اى بريزد كه متصل به حساب آيد و با آب نجس مخلوط شود كه در اين صورت كفايت مى كند.
«مسألۀ 30» اگر چيز نجس را زير شيرى كه متصل به كُر است بشويند، آبى كه از آن چيز مى ريزد اگر متصل به كُر باشد و بو يا رنگ يا مزۀ نجاست نگرفته باشد و پس از بستن شير اجزاى نجس در آن نباشد پاك، وگرنه نجس است.
«مسألۀ 31» اگر مقدارى از آب كُر يخ ببندد و باقى آن بقدر كُر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد، نجس مى شود و هر مقدار از يخ كه آب شود نيز نجس است.
«مسألۀ 32» آبى كه قبلاً به اندازه كُر بوده و انسان شك دارد كه از كُر كمتر شده يا نه، مثل آب كُر است، يعنى چيز نجس شده را پاك مى كند و اگر نجاستى هم به آن برسد نجس نمى شود، ولى آبى كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد كه به مقدار كُر شده يا نه، حكم آب كُر را ندارد.
«مسألۀ 33» اگر انسان نداند كه آبى به اندازۀ كُر هست يا نه و نيز نداند كه قبلاً كُر بوده يا قليل، چنانچه به واسطۀ ملاقات با نجاست، بو يا رنگ و يا مزۀ آن تغيير نكند، نجس نمى شود و براى پاك كردن چيزى كه نجس شده، حكم آب قليل را دارد.
2 - آب قليل
«مسألۀ 34» آب قليل آبى است كه از زمين نجوشد و از مقدار كُر كمتر باشد.
«مسألۀ 35» اگر آب قليل روى چيز نجس بريزد يا چيز نجس به آن برسد، نجس مى شود، ولى اگر از بالا با فشار روى چيز نجس بريزد، مقدارى كه به آن چيز مى رسد نجس و هر چه بالاتر از آن است پاك مى باشد، و نيز اگر مثل فوّاره با فشار از پايين به بالا رود، در صورتى كه نجاست به بالا برسد پايين نجس نمى شود، ولى اگر نجاست به پايين برسد بالا نجس مى شود.
«مسألۀ 36» آب قليلى كه براى برطرف كردن عين نجاست روى چيز نجسى ريخته شده و از آن جدا مى گردد، نجس است. همچنين بايد از آب قليلى هم كه بعد از برطرف شدن عين نجاست براى آب كشيدن چيز نجس روى آن مى ريزند و از آن جدا مى شود، اجتناب كرد؛ ولى آبى كه با آن مخرج ادرار و مدفوع شسته شده با پنج شرط پاك است:
اوّل: آن كه بو يا رنگ يا مزۀ نجاست نگرفته باشد. دوم: نجاستى از خارج به آن نرسيده باشد. سوم: نجاست ديگرى مثل خون، همراه ادرار يا مدفوع بيرون نيامده باشد. چهارم: ذرّه هاى مدفوع در آب پيدا نباشد. پنجم: بيشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد.
3 - آب جارى
«مسألۀ 37» آب جارى آبى است كه از زمين بجوشد و جريان داشته باشد - مانند:
آب چشمه و قنات - و يا متصل به ماده اى - مانند برف - باشد كه عرفاً باعث استمرار جريان آن شود.
«مسألۀ 38» آب جارى اگرچه كمتر از كُر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى بو يا رنگ يا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغيير نكرده، پاك است.
«مسألۀ 39» اگر نجاستى به آب جارى برسد، مقدارى از آن كه بو يا رنگ يا مزه اش
به واسطۀ نجاست تغيير كرده، نجس است و طرفى كه متصل به چشمه است، اگرچه كمتر از كُر باشد پاك است و آبهاى ديگر نهر، اگر به اندازه كُر بوده يا به واسطۀ آبى كه تغيير نكرده به آب طرف چشمه متصل باشند، پاك وگرنه نجس اند.
«مسألۀ 40» آب چشمه اى كه جارى نيست ولى به گونه اى است كه اگر از آن بردارند باز مى جوشد، حكم آب جارى را دارد، يعنى اگر نجاست به آن برسد، تا وقتى كه بو يا رنگ يا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغيير نكرده، پاك است؛ ولى اگر جوشش آن ضعيف و غير محسوس باشد، بنابر احتياط حكم آب راكد را دارد.
«مسألۀ 41» آب راكد كنار نهر كه متصل به آب جارى است، در نجس نشدن حكم آب جارى را دارد.
«مسألۀ 42» چشمه اى كه مثلاً در زمستان مى جوشد و در تابستان از جوشش مى افتد، فقط وقتى كه مى جوشد حكم آب جارى را دارد.
«مسألۀ 43» آب حوض حمام و مانند آن اگرچه كمتر از كُر باشد، چنانچه به خزينه اى كه آب آن به اندازۀ كُر است متصل باشد، مثل آب جارى است.
«مسألۀ 44» آب لوله هاى حمام كه از شيرها و دوشها مى ريزد و همچنين آب لوله هاى ساختمان ها اگر متصل به كُر باشند، در حكم آب كُر است.
«مسألۀ 45» آبى كه روى زمين جريان دارد، ولى از زمين نمى جوشد و متصل به ماده اى مانند برف كه عرفاً موجب استمرار جريان آن شود نيز نمى باشد، چنانچه كمتر از كُر باشد و نجاست به آن برسد نجس مى شود؛ اما اگر با فشار جريان داشته باشد و قسمتى از آن با نجاست تماس پيدا كند، قسمت هاى قبل از آن نجس نمى شود.
4 - آب باران
«مسألۀ 46» اگر به چيز نجسى كه عين نجاست در آن نيست يك مرتبه باران ببارد، هر جايى كه باران به آن برسد پاك مى شود، ولى باريدن دو سه قطره فايده ندارد، بلكه بايد به گونه اى باشد كه بگويند باران مى آيد و در زمين سخت مانند آسفالت آب جارى
شود، و در فرش و لباس و مانند اينها بايد آب نفوذ كند، ولى فشار دادن لازم نيست.
«مسألۀ 47» اگر باران به عين نجس ببارد و به جاى ديگر ترشّح كند، چنانچه عين نجاست همراه آن نباشد و بو يا رنگ يا مزۀ نجاست نگرفته باشد پاك است. پس اگر باران بر خون ببارد و ترشّح كند، چنانچه ذرّه اى خون در آن باشد يا بو، رنگ يا مزۀ خون گرفته باشد، نجس مى باشد.
«مسألۀ 48» اگر بر سقف عمارت يا روى بام آن عين نجاست باشد، تا وقتى باران به بام مى بارد، آبى كه به چيز نجس رسيده و از سقف يا ناودان مى ريزد پاك است و بعد از قطع شدن باران، اگر معلوم باشد آبى كه مى ريزد به چيز نجس رسيده است، نجس مى باشد.
«مسألۀ 49» اگر بر زمين نجسى باران ببارد پاك مى شود و اگر باران بر زمين جارى شود و در حال اتصال به آبى كه باران بر آن مى بارد، به جاى نجسى كه زير سقف است برسد، آن را نيز پاك مى كند.
«مسألۀ 50» خاك نجسى كه به واسطۀ باران گِل شده و آب آن را فراگرفته است، پاك است، اما اگر فقط رطوبت به آن برسد پاك نمى شود.
«مسألۀ 51» اگر آب باران در جايى جمع شود - اگرچه كمتر از كُر باشد - مادامى كه باران بر آن مى بارد، چنانچه چيز نجسى را در آن بشويند و آب، بو يا رنگ يا مزۀ نجاست نگيرد، آن چيز نجس پاك مى شود.
«مسألۀ 52» اگر بر فرش پاكى كه روى زمين نجس است باران ببارد و آب باران به زمين نجس نيز برسد، فرش نجس نمى شود و زمين هم پاك مى گردد، ولى چنانچه فرش با زمين فاصله داشته باشد و آب باران از فرش عبور كرده و بر روى زمين بچكد، بنابر احتياط زمين پاك نمى شود.
«مسألۀ 53» اگر آب باران يا آب ديگر در گودالى جمع شود و كمتر از كُر باشد، چنانچه بعد از قطع شدن باران نجاست به آن برسد، نجس مى شود.
«مسألۀ 54» اگر آب حوض نجس باشد و باران بر آن ببارد، بنابر احتياط به شرطى
پاك مى شود كه آب حوض با آب باران مخلوط شود.
5 - آب چاه
«مسألۀ 55» اگر نجاست به آب چاهى كه از زمين مى جوشد - اگرچه كمتر از كُر باشد - برسد، تا وقتى بو يا رنگ يا مزۀ آن به واسطۀ نجاست تغيير نكرده پاك است، ولى مستحب است پس از رسيدن بعضى از نجاستها، به مقدارى كه در كتابهاى مفصل نوشته شده، از آن آب بكشند.
«مسألۀ 56» اگر نجاستى در چاه بريزد و بو يا رنگ يا مزۀ آب آن را تغيير دهد، چنانچه تغيير آب چاه از بين برود، بنابر احتياط وقتى پاك مى شود كه با آبى كه از چاه مى جوشد مخلوط گردد.