احكام مشاغل و درآمدها
«مسألۀ 2758» كسب مال و تجارت بايد از راه حلال و مشروع باشد و اگر كسى از راه هاى حرام مانند قمار، دزدى، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقويت ظالم و راه هاى نامشروع ديگر، مالى به دست آورد، حرام است و ضامن آن مى باشد.
«مسألۀ 2759» قرار دادن هر فعل حرام به عنوان شغل و راه كسب و درآمد، حرام است؛ بنابر اين ساختن هر چيزى كه براى عبادت غير خدا ساخته مى شود و نيز ساختن هر چيزى كه منفعت اختصاصى يا منفعت عمومى آن حرام باشد و همچنين شراب فروشى و جادوگرى و نظاير آن جايز نيست.
«مسألۀ 2760» يادگرفتن و ياددادن علوم و صنايعى كه مورد نياز مردم است و موجب عظمت و قدرت مسلمانان در برابر كفّار مى باشد، بر همۀ افراد واجب كفايى است.
«مسألۀ 2761» ياد گرفتن سحر و عمل به آن حرام است، مگر اين كه به وسيلۀ افراد متعهد و لايقى براى باطل كردن سحر و يا روشن كردن اذهان مردم نسبت به كسى كه با توسّل به سحر، ادّعاى نبوّت يا امامت و امثال آن را دارد، باشد كه در حدّ ضرورت اشكال ندارد.
«مسألۀ 2762» «كهانت» و «تنجيم» اگر به اين شكل باشد كه براى غير خداوند، به نحو استقلال يا اشتراك با خداوند، تأثير قائل شوند، حرام بلكه شرك است، ولى اگر مشيّت خداى متعال را مؤثر مطلق بدانند و پيش بينى هاى آنها به نحو حدس و تخمين و
مبنى بر اين باشد كه پروردگار عالم بعضى امور را سبب يا مقارن و هماهنگ بعضى امور ديگر قرار داده و بقيه سببيّت يا تقارن و سلب آن در قبضۀ قدرت مطلقۀ او مى باشد، اشكال ندارد.
«مسألۀ 2763» شعبده بازى در صورتى كه براى جلوه دادن حق به شكل باطل و يا باطل به شكل حق باشد، جايز نيست، ولى اگر تنها براى سرگرمى باشد، اشكال ندارد.
«مسألۀ 2764» احضار ارواح چنانچه موجب اشاعه دروغ و فريب مردم يا برهم زدن نظم عمومى و مانند آن باشد، جايز نيست و خواب مصنوعى (هيپنوتيزم) در صورتى كه اثر سويى بر آن مترتّب نباشد يا معالجۀ امراضى بر آن متوقّف باشد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد، اما اگر از اين ناحيه اثر سوء يا خطر جانى پديد آيد، حرام بوده و در اين صورت مسبِّب، ضامن است.
«مسألۀ 2765» غنا و هر آوازى كه مشتمل بر باطل بوده يا موجب برانگيختن و تحريك شهوت شده و به نظر عرف، مناسب با مجالس فسق و فجور باشد، به تنهايى يا همراه با نواختن چيزى باشد، خواندن و گوش دادن و نيز ياد دادن و شغل قرار دادن آن حرام است. در روايات اسلامى «مَلاهى و غِنا» بسيار مذّمت شده اند، از جمله در روايتى آمده: «خانه اى كه در آن شراب و آلات لَهْو و غِنا و قمار باشد، ملائكه به آن خانه وارد نمى شوند و دعاى اهل خانه مستجاب نمى گردد و بركت از آن خانه برداشته مى شود.»
«مسألۀ 2766» غناى زنان خواننده در مجالس عروسى استثنا شده و حرام نمى باشد، ولى بايد مردهاى نامحرم صداى آنان را نشنوند و مشتمل بر باطل نباشد و بنابر احتياط واجب بايد به مجلس عروسى اكتفا شود و در مجالس جشن ديگرى خوانده نشود و هر آواز يا صوت يا عملى كه موجب تحريك شهوت شده و يا آثار حرام ديگرى بر آن مترتّب گردد و يا به نظر عرف موجب فساد و هرزگى باشد، خواندن، گوش دادن و يا اشاعه آن و نيز تعليم و تعلّم و شغل قراردادن آن حرام است.
«مسألۀ 2767» سرودهاى مهيّجى كه به هنگام جنگ براى تحريك احساسات افراد5.
خوانده مى شود، اشكال ندارد. همچنين هر سرود يا آهنگى كه مشتمل بر باطل نبوده و از نظر عرف موجب تحريك شهوت و مناسب با مجالس فساد نباشد، اشكال ندارد و خواندن و گوش دادن و يادگرفتن و شغل قراردادن آن جايز مى باشد.
«مسألۀ 2768» اگر كسى شك داشته باشد كه سرود يا آهنگى عرفاً مناسب با مجالس فساد و از مصاديق غناى حرام مى باشد يا نه، لازم نيست از آن اجتناب نمايد، اگرچه احتياط خوب است، اما اگر از آن آثار سوء مشاهده شود، اين احتياط واجب است.
«مسألۀ 2769» حضور علمى و عملى بانوان در شئون گوناگون اجتماع اشكال ندارد، به شرط آن كه اوّلاً: عفّت عمومى را رعايت كرده و مرتكب حرام نشوند و ثانياً:
حضور آنان مستلزم تضييع حقوق شوهران و منافى حيثيّت و شئون آنان نباشد؛ ولى با اين حال مطابق آنچه از كتاب و سنّت استفاده مى شود، بهتر است زنان در غير موارد ضرورت و لزوم، در اجتماعاتى كه نامحرم وجود دارد ظاهر نشوند.
«مسألۀ 2770» تمايل فكرى و عملى به فاسدان و ستمگران و خود را به شكل آنها در آوردن و حمايت از آنان در انجام گناه و تجاوز به حقوق ديگران و كار كردن و فعاليّت در دستگاه دولت هاى كافر يا ظالم، اگر موجب حمايت از كفر و ظلم و اعانت به كافر يا ظالم باشد، حرام است، مگر اين كه در شرايط ويژه اى براى پشتيبانى از اسلام و مسلمانان و با اجازۀ حاكم جامع شرايط باشد.
«مسألۀ 2771» تكثير، خريد، فروش و هرگونه استفاده كردن از كتابها، مجلّات، برنامه ها، لوح هاى فشرده و امثال آنها كه تصرف و استفاده از آنها منوط بر رعايت «حقّ مؤلّف» شده است، چنانچه مؤلّف و توليد كنندۀ آنها مسلمان باشد، بدون رضايت آنها جايز نيست و اگر غير مسلمانى باشد كه با مسلمين در حال جنگ است، اشكال ندارد و اگر غير مسلمانى باشد كه با مسلمين در حال جنگ نيست، جواز تصرف در آنها بدون اجازه صاحبانشان محلّ تأمّل است. «حقّ طبع» و «حقّ اختراع» نيز همين حكم را دارند.
«مسألۀ 2772» خريد و فروش و يا اقدام به نشر كتاب ها و نشريات گمراه كننده كه موجب انحراف در فكر و عقيده يا اخلاق و يا عمل مردم مى شود و يا مشتمل بر مطالب
باطل و ترويج آن يا دروغ و تهمت و يا هتك و توهين به مقدّسات دينى و افراد مؤمن مى باشد، حرام است. همچنين خواندن اين گونه كتب و نشريات جايز نمى باشد مگر براى افراد صالحى كه به عنوان نهى از منكر، در صدد جواب دادن به آنها مى باشند و خود اهل فكر و تشخيص بوده و اطمينان دارند كه هيچ گونه انحرافى در آنان ايجاد نمى شود.
«مسألۀ 2773» استفاده از نوارها، برنامه هاى راديويى يا تلويزيونى، ماهواره، اينترنت و يا ابزار مشابه در صورتى كه موجب انحراف اخلاقى، روانى و يا عقيدتى گردد، حرام است و نيز توليد اين گونه برنامه ها، نوارها و يا اشاعه و خريد و فروش آنها حرام مى باشد.
«مسألۀ 2774» اقدام به تأسيس مجامع فرهنگى يا نشر كتب و نشريات مفيد يا توليد برنامه هاى راديويى و تلويزيونى و مشابه آن كه موجب تقويت پايه هاى عقيدتى، اخلاقى و عملى و يا رشد افكار و بالا رفتن سطح معلومات اجتماعى و دينى مردم مى شود، از وظايف مهمّى است كه شايسته است افراد به اندازۀ قدرت و توان خود به آن عمل نمايند و ممانعت از آن جايز نيست.
«مسألۀ 2775» تقلّب در امتحانات و نيز در استخدام جايز نيست. همچنين كسى كه به نظر خودش صلاحيّت مسئوليّت و شغلى را ندارد، نبايد آن را تقبّل نمايد، هر چند ديگران او را داراى صلاحيت و شرايط لازم بدانند.
«مسألۀ 2776» گرفتن پول يا هر چيز ديگرى در وقت ادارى براى كسى كه در نهاد يا مؤسّسه اى موظّف است بدون گرفتن پول از مراجعين، كارهاى آنان را انجام دهد، حرام است، بخصوص اگر به وسيلۀ گرفتن رشوه يا هر عنوان ديگرى، كار خلاف شرع يا قانون انجام دهد و يا حقوق ديگران را تضييع نمايد؛ ولى براى رشوه دهنده، در صورتى كه رسيدن به حقّ مشروعى يا دفع ظلم از مظلومى متوقّف بر آن باشد، به مقدار ضرورت اشكال ندارد. همچنين اعمال نفوذ اگر براى گرفتن حق يا دفع ظلمى باشد اشكال ندارد؛ مگر اين كه رشوه دادن و يا اعمال نفوذ در اين صورت موجب فساد اجتماعى يا ادارى و يا ضرر مهم ترى نسبت به احقاق حق يا دفع ظلم مزبور گردد.
«مسألۀ 2777» وسايل ارتباط جمعى بايد در جهت اشاعه مكارم اخلاق و خصال پسنديده انسانى و اشاعه فرهنگ اسلامى قرار گيرند و در اين زمينه از انديشه هاى متفاوت بهره جويند و از ترويج فرهنگ ضد اسلامى و بى بندوبارى به شدّت پرهيز نمايند.
«مسألۀ 2778» مكروه است انسان كفن فروشى، قصّابى، حجامت و شكار كردن را شغل خود قرار دهد.