ارث زن و شوهر از يكديگر
«مسألۀ 3391» اگر زن دائمى بميرد و فرزند نداشته باشد، نصف همۀ مال را شوهر او و بقيّه را ورثۀ ديگر مى برند و اگر از آن شوهر يا از شوهر سابق فرزند داشته باشد، يك چهارم همۀ مال را شوهر و بقيّه را ورثۀ ديگر مى برند.
«مسألۀ 3392» اگر مردى بميرد و فرزند نداشته باشد، يك چهارم مال او را زن و بقيّه را ورثه ديگر مى برند و اگر از آن زن يا از زن ديگر فرزند داشته باشد، يك هشتم مال را زن و بقيّه را ورثۀ ديگر مى برند و اگرچه بعيد نيست گفته شود كه: «زن از همۀ اموال ارث مى برد، ولى زنى كه از لحاظ سنى و داشتن يا نداشتن اولاد و جهات ديگر، مظنّه ماندن او در خانۀ مرد كم است، از زمين خانه اى كه محل زندگى مرد و خانواده او بوده و قيمت آن زمين ارث نمى برد و نيز از خود هوايى آن، مثل بنا و درخت ارث نمى برد و فقط از قيمت هوايى ارث مى برد و همچنين از زمين ها و خانه هاى ديگر مرد كه به عنوان سرمايه او محسوب مى شدند و نه محل زندگى خانواده اش، ارث مى برد»؛ ولى احتياط واجب آن است كه بقيۀ ورثه با زن در مورد زمين ها و خانه هايى كه متعلّق به مرد بوده، مصالحه نمايند.
«مسألۀ 3393» اگر زنى بميرد و جز شوهر هيچ وارثى نداشته باشد، همۀ مال او به شوهر مى رسد و اگر مردى بميرد و جز زن وارث ديگرى نداشته باشد، يك چهارم مال به زن مى رسد و بقيّه مال امام مسلمين است كه در زمان غيبت به فقيه جامع الشرايط داده مى شود.
«مسألۀ 3394» بنابر اين قول كه زن از برخى از اموال شوهر ارث نمى برد، اگر بخواهد در چيزهايى كه از آنها ارث نمى برد تصرّف كند، بايد از ورثۀ ديگر اجازه بگيرد و نيز ورثه تا سهم زن را نداده اند، بنابر احتياط واجب نبايد در بنا و چيزهايى كه زن از قيمت آنها ارث مى برد، بدون اجازۀ او تصرّف كنند و چنانچه پيش از دادن سهم زن اينها را بفروشند، در صورتى كه زن معامله را اجازه دهد، صحيح و گرنه نسبت به سهم او باطل است.
«مسألۀ 3395» اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قيمت نمايند، بايد حساب
كنند كه اگر آنها بدون اجاره در زمين بمانند تا از بين بروند، چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قيمت بدهند.
«مسألۀ 3396» اگر ميّت بيش از يك زن دائم داشته باشد، چنانچه فرزند نداشته باشد، بايد يك چهارم مال و اگر فرزند داشته باشد، بايد يك هشتم مال را به شرحى كه گفته شد به طور مساوى بين زنان او قسمت كنند، اگرچه شوهر با هيچ يك از آنان يا بعض آنان نزديكى نكرده باشد، ولى اگر در مرضى كه با آن از دنيا رفته، زنى را عقد كرده و با او نزديكى نكرده باشد، آن زن از او ارث نمى برد و حقّ مهر هم ندارد.
«مسألۀ 3397» اگر زن در حال بيمارى شوهر كند و به همان بيمارى بميرد، شوهرش اگرچه با او آميزش نكرده باشد، از او ارث مى برد.
«مسألۀ 3398» اگر زن را - به ترتيبى كه در احكام طلاق گفته شد - طلاق رجعى بدهد، هر يك از زن يا شوهر اگر در بين عدّۀ زن بميرد، ديگرى از او ارث مى برد؛ ولى اگر بعد از گذشتن عدّۀ رجعى يا در عدّۀ طلاق بائن يكى از آنان بميرد، ديگرى از او ارث نمى برد.
«مسألۀ 3399» اگر شوهر در حال بيمارى زن خود را طلاق دهد و پيش از تمام شدن دوازده ماه قمرى بميرد، زن با سه شرط از او ارث مى برد:
اوّل: آن كه زن در اين مدّت شوهر ديگرى نكرده باشد. دوم: زن به واسطۀ بى ميلى به شوهر، مالى به او نداده باشد كه به طلاق دادن راضى شود، بلكه اگر چيزى هم به شوهر ندهد، ولى طلاق به تقاضاى زن باشد، باز هم ارث بردن او اشكال دارد. سوم: شوهر در همان مرضى كه زن را طلاق داده، به واسطۀ آن بيمارى يا به جهت ديگرى بميرد؛ پس اگر از آن بيمارى خوب شود و به جهت ديگرى از دنيا برود، زن از او ارث نمى برد.
«مسألۀ 3400» لباس يا چيزهايى كه مرد به زن بخشيده است، بعد از طلاق يا وفات شوهر جزء اموال زن است؛ ولى اگر لباس يا مانند آن را مرد به زن نبخشيده باشد بلكه براى پوشيدن و استفاده زنِ خود گرفته باشد، اگرچه زن آن را پوشيده باشد، بعد از مردن شوهر، جزء اموال شوهر است.
«مسألۀ 3401» اگر به واسطۀ وجود زن يا شوهر نقصى در سهام ورثه پديد آيد، از سهم «زن» و «شوهر» و «مادر» و «برادران و خواهران مادرى» و «پدر بزرگ و مادر بزرگ مادرى» و «دايى ها» و «خاله ها» چيزى كسر نمى شود، بلكه آنان تمام سهام خود را از اصل مال مى برند و نقص وارد شده از سهام «پدر» و «برادران و خواهران پدر و مادرى يا پدرى» و «پدر بزرگ و مادر بزرگ پدرى» و «عموها» و «عمّه ها» كسر مى شود.
«مسألۀ 3402» در ازدواج موقّت بين زن و شوهر ارث نيست مگر اين كه در ضمن عقد شرط كنند كه از يكديگر ارث ببرند و يا فقط مرد از زن و يا فقط زن از مرد ارث ببرد؛ ولى فرزندى كه از ازدواج موقّت به دنيا مى آيد، مانند فرزندان زن دائم ارث مى برد.