مسائل متفرّقه ارث
«مسألۀ 3403» «قرآن»، «انگشتر» و «شمشير» ميّت و «لباسى كه ميّت پوشيده يا براى پوشيدن گرفته و دوخته است» - اگرچه نپوشيده باشد - متعلّق به پسر بزرگ تر است و اگر ميّت از اين چهار چيز بيشتر از يكى داشته باشد، مثلاً دو قرآن يا دو انگشتر داشته باشد، چنانچه مورد استفاده باشد يا براى استفاده مهيّا شده باشد، متعلّق به پسر بزرگ تر است.
«مسألۀ 3404» اگر پسر بزرگ ميّت بيش از يكى باشد - مثلاً از دو زن او در يك زمان دو پسر به دنيا آمده باشد - بايد لباس و قرآن و انگشتر و شمشير ميّت را به طور مساوى بين خودشان تقسيم كنند.
«مسألۀ 3405» اگر پسر بزرگ تر ميّت پيش از او مرده باشد، اشياى نامبرده را به بزرگ ترين پسرى كه هنگام درگذشت ميّت زنده است مى دهند.
«مسألۀ 3406» اگر ميّت بدهى داشته باشد، چنانچه بدهىِ او به اندازۀ مال او يا زيادتر باشد، بايد چهار چيزى را هم كه مال پسر بزرگ تر است و در مسألۀ پيش گفته شد، بابت بدهى او بدهند و اگر قرضش كمتر از مال او باشد، بنابر احتياط واجب بايد از آن چهار چيزى هم كه به پسر بزرگ تر مى رسد به نسبت به قرض او بدهند؛ مثلاً اگر همۀ
دارايى او شصت هزار تومان باشد و به مقدار بيست هزار تومان آن از چيزهايى باشد كه مال پسر بزرگ تر است و سى هزار تومان هم قرض داشته باشد، بنابر احتياط واجب پسر بزرگ بايد به مقدار ده هزار تومان از آن چهار چيز را بابت قرض ميّت بدهد.
«مسألۀ 3407» مسلمان از كافر ارث مى برد، ولى كافر، اگرچه پدر يا پسر ميّت باشد، از او ارث نمى برد.
«مسألۀ 3408» اگر كافر بميرد و وارث مسلمان داشته باشد، همۀ ارث او به وارث مسلمان مى رسد، هرچند جزء دستۀ دوم يا سوم باشد؛ ولى اگر وارث مسلمانى نداشته باشد، ارث او به وارث كافر مى رسد، لكن كافر «مُرْتَد» در اين جهت حكم مسلمان را دارد كه ارث او به وارث كافر نمى رسد، بلكه اگر وارث مسلمان نداشته باشد، ارث او مال امام مسلمين است.
«مسألۀ 3409» اگر كسى يكى از خويشان خود را عمداً و به ناحق بكشد، از او ارث نمى برد، ولى اگر از روى خطا باشد، مثل آن كه سنگ به هوا بيندازد و اتّفاقاً به يكى از خويشان او بخورد و او را بكُشد، از او ارث مى برد، ولى از ديۀ قتل ارث نمى برد.
«مسألۀ 3410» قاتل علاوه بر آن كه خود ارث نمى برد، مانع از ارث بردن ديگران نيز نمى شود، بنابر اين اگر به عنوان مثال فرزندى پدر خود را عمداً و به ناحق بكشد و ميّت فرزند ديگرى نداشته باشد، خود قاتل ارث نمى برد، ولى فرزندان او ارث مى برند و اگر كسى از دستۀ اوّل وجود نداشته باشد، دستۀ دوم ارث مى برند و اگر دستۀ دوم هم وجود نداشته باشد، دستۀ سوم ارث مى برند.
«مسألۀ 3411» هرگاه بخواهند ارث را تقسيم كنند، در صورتى كه ميّت بچّه اى داشته باشد كه در شكم مادر باشد و در طبقۀ او وارث ديگرى هم مانند اولاد و پدر و مادر باشند، براى بچّه اى كه در شكم است و اگر زنده به دنيا بيايد ارث مى برد، سهم دو پسر را كنار مى گذارند، ولى اگر احتمال بدهند كه بيشتر باشد، مثلاً احتمال بدهند كه زن به سه بچّه حامله باشد، سهم سه پسر را كنار مى گذارند و چنانچه مثلاً يك پسر يا يك دختر به دنيا آمد، زيادى را ورثه بين خودشان تقسيم مى كنند.
«مسألۀ 3412» اگر كسى از دو راه با ميّت خويشاوندى داشته باشد، در صورتى كه مانعى براى ارث بردن از هر دو طريق وجود نداشته باشد يا يكى مانع از طريق ديگرى نگردد، از هر دو راه از او ارث مى برد، بنابر اين اگر زن و شوهر با يكديگر خويشاوند باشند، علاوه بر ارث زن و شوهرى، از جهت خويشاوندى نيز ارث مى برند، از باب مثال اگر مردى بميرد و زن او دختر عموى او باشد و وارث او فرزندان عمو باشند، زن از دو جهت ارث مى برد.
«مسألۀ 3413» اگر ميّت هيچ وارثى نداشته باشد، همۀ مال او متعلّق به امام مسلمين است كه در زمان غيبت بايد به فقيه جامع الشرايط پرداخت شود.
«مسألۀ 3414» اگر زمان درگذشت اشخاصى كه از هم ارث مى برند و تقدّم و تأخّر مرگ آنان معلوم نباشد، اشخاص مزبور از يكديگر ارث نمى برند و همچنين است اگر تاريخ مرگ يكى معلوم و ديگرى مجهول باشد؛ ولى اگر دو يا چند نفر كه از يكديگر ارث مى برند، با هم غرق شوند و يا زير آوار بمانند و با هم بميرند و معلوم نشود كدام يك از آنان اوّل مرده است، همه از يكديگر نسبت به آنچه قبل از مردن داشته اند ارث مى برند و آنچه را كه از يكديگر ارث مى برند، به ساير ورثۀ آنان منتقل مى شود و اگر يكى از آنان دارايى داشته باشد و ديگرى نداشته باشد، كسى كه مال ندارد از ديگرى ارث مى برد و در صورتى كه به سبب حوادث ديگرى مانند تصادف اتومبيل يا سقوط هواپيما از دنيا رفته باشند، بنابر اقوى همين حكم جارى مى شود.
«مسألۀ 3415» حقوقى كه به خانوادۀ بازنشستگان پرداخت مى شود، اگر پس انداز دوران خدمت باشد، جزء تركۀ ميّت بوده و پس از اداى دَين و وصيّت به همۀ وارثان مى رسد و آنچه كه از طرف خود اداره يا ادارۀ بيمه پس از مرگ مى دهند، تابع مقرّرات است و به هر كس بدهند مال او مى شود.
«مسألۀ 3416» اگر وارث، خُنْثاى مشكل باشد - به گونه اى كه با هيچ يك از نشانه هاى تعيين شده، مرد يا زن بودن او مشخّص نشود - نصف ارث يك مرد و نصف ارث يك زن را به او مى دهند.