غسل مس ميت
مسأله 527 اگر كسى بدن انسان مرده اى را كه سرد شده و غسلش نداده اند، مس كند يعنى جائى از بدن خود را به آن برساند بايد غسل مس ميت نمايد، چه در خواب مس كند چه در بيدارى با اختيار مس كند يا بى اختيار حتى اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان ميت برسد بايد غسل كند، ولى اگر حيوان مرده اى را مس كند غسل بر او واجب نيست.
مسأله 528 براى مس مرده اى كه تمام بدن او سرد نشده، غسل واجب نيست اگر چه جائى را كه سرد شده مس نمايد.
مسأله 529 اگر موى خود را به بدن ميت برساند يا بدن خود را به موى ميت يا موى خود را به موى ميت برساند، چنانچه مو خيلى بلند و خارج از متعارف نباشد بنحوى كه عرفاً مس ميت بر او صدق نمايد بايد غسل كند.
مسأله 530 براى مس بچه مرده، حتى بچه سقط شده اى كه چهار ماه او تمام شده غسل مس ميت واجب است. و بنابر احتياط مستحب براى بچه سقط شده اى كه از چهار ماه كمتر دارد غسل كند، بنابر اين اگر بچه چهار ماهه اى مرده به دنيا بيايد، چنانچه بدن او در حال سقط شدن سرد شده باشد، مادر او بايد غسل مس ميت كند، و اما اگر از چهار ماه كمتر داشته باشد، واجب نيست مادر او غسل نمايد.
مسأله 531 بچه
اى كه بعد از مردن مادر به دنيا مى آيد، چنانچه در آنحال بدن مادرش سرد شده باشد، وقتى بالغ شد واجبست غسل مسّ ميت كند.
مسأله 532 اگر شخصى، ميتى را كه سه غسل او كاملاً تمام شده مس نمايد غسل بر او واجب نمى شود، ولى اگر پيش از آنكه غسل سوم تمام شود جائى از بدن او را مس كند اگر چه غسل سوم آنجا تمام شده باشد، بايد غسل مس ميت نمايد.
مسأله 533 اگر ديوانه يا بچه نابالغى ميت را مس كند، بعد از آنكه آن ديوانه عاقل يا بچه، بالغ شد بايد غسل مس ميت نمايد.
مسأله 534 اگر از بدن زنده يا مرده اى كه غسلش نداده اند، قسمتى كه داراى استخوان است جدا شود و پيش از آنكه قسمت جدا شده را غسل دهند، انسان آنرا مس نمايد، بايد غسل مس ميت كند، ولى اگر قسمتى كه جدا شده استخوان نداشته باشد براى مس آن، غسل احوط است.
مسأله 535 براى مس استخوانى كه گوشت ندارد و آنرا غسل نداده اند چه از مرده جدا شده باشد چه از زنده، بنابر احتياط واجب بايد غسل كرد و همچنين است براى مس دندانى كه از مرده جدا شده، در صورتى كه آن مرده را غسل نداده باشند، ولى براى مس دندانى كه از زنده جدا شده و گوشت ندارد، يا گوشت آن خيلى كم است، غسل واجب نيست.
مسأله 536 غسل مس ميت را بايد مثل غسل جنابت انجام دهند، ولى كسى كه غسل مس ميت كرده، اگر بخواهد نماز بخواند، بايد وضو هم بگيرد.
مسأله 537 اگر
چند ميت را مس كند يا يك ميت را چند بار مس نمايد يك غسل كافى است.
مسأله 538 براى كسى كه بعد از مس ميت غسل نكرده است، توقف در مسجد و جماع و خواندن سوره هائى كه سجده واجب دارد مانعى ندارد، ولى براى نماز و مانند آن بايد غسل كند و وضو بگيرد.
احكام محتضر
مسأله 539 مسلمانى را كه محتضر است يعنى در حال جان دادن مى باشد مرد باشد يا زن، بزرگ باشد يا كوچك، بايد به پشت بخوابانند، به طورى كه كف پاهايش به طرف قبله باشد و اگر خواباندن او كاملاً به اين طور ممكن نيست تا اندازه اى كه ممكن است بايد به اين دستور عمل كنند و چنانچه خواباندن او به هيچ قسم ممكن نباشد، اولى و بهتر آنست كه او را رو به قبله بنشانند و اگر آن هم نشود، او را به پهلوى راست و اگر آن هم نشود به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند اگر موجب اذيت او نشود.
مسأله 540 احتياط واجب آنست كه تا وقتى غسل ميت تمام نشده، او را روبه قبله بخوابانند، ولى بعد از آنكه غسلش تمام شد، بهتر است او را مثل حالتى كه بر او نماز مى خوانند بخوابانند.
مسأله 541 رو به قبله كردن محتضر بر هر مسلمان واجبست و اجازه گرفتن از ولى او لازم نيست. و اگر بعضى انجام دهند از ديگران ساقط مى شود.
مسأله 542 مستحب است شهادتين و اقرار به دوازده امام عليهم السلام و ساير عقائد حقه را به كسى كه در حال جان دادن است طورى تلقين كنند
كه بفهمد، و نيز مستحب است چيزهائى را كه گفته شد، تا وقت مرگ تكرار كند.
مسأله 543 مستحب است اين دعاها را طورى به محتضر تلقين كنند كه بفهمد:(اَللّهُمَّ اغْفِرْلِىَ الْكَثيرَ مِنْ مَعاصيكَ وَ اقْبَلْ مِنّى الْيَسيرَ مِن طاعَتِكَ يا مَن يَقْبَلُ الْيَسيرَ وَ يَعفوُ عَنِ الْكَثيرِ اِقْبَل مِنّى الْيَسيرَ وَ اعْفُ عَنّى الْكَثير اِنَّكَ اَنّتَ الْعَفُوُّ الْغَفُوُر اَلّلهُمَّ ارْحَمْنى فَانَّكَ رَحيمٌ ).
مسأله 544 مستحب است كسى را كه سخت جان مى دهد، اگر ناراحت نمى شود، و سبب تعجيل مرگ او نشود، به جائى كه نماز مى خوانده ببرند.
مسأله 545 مستحب است براى راحت شدن محتضر بر بالين او، سوره مباركه(يس) و (الصافات) و (احزاب) و (آية الكرسى) و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آيه آخر سوره بقره بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
مسأله 546 گذاشتن چيزى روى شكم محتضر و بودن جنب و حائض نزد او و گريه كردن و تنها گذاشتن زنها نزد او، مكروه است. و همچنين تنها گذاشتن او بعد از موت و در بعض كتب حرف زدن زياد را نزد محتضر از مكروهات شمرده اند.
احكام بعد از مرگ
مسأله 547 بعد از مرگ مستحب است، چشمها و لبها و چانه ميت را ببندند و دست و پاى او را دراز كنند و پارچه اى روى او بيندازند و اگر شب مرده است، در جائى كه مرده چراغ روشن كنند و براى تشييع جنازه او مؤمنين را خبر كنند و در دفن او عجله نمايند، ولى اگر يقين به مردن او ندارند بايد صبر كنند تا معلوم شود، و نيز اگر ميت
زن حامله باشد و بچه در شكم او زنده باشد، بايد به قدرى دفن را عقب بيندازند، كه پهلوى چپ او را بشكافند و طفل را بيرون آورند و پهلو را بدوزند.
احكام غسل و كفن و نماز و دفن ميت