قيام (ايستادن)
مسأله 967 قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام، و قيام پيش از ركوع كه آن را قيام متصل به ركوع مى گويند ركن
است، ولى قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از ركوع ركن نيست. و اگر كسى آنرا از روى فراموشى ترك كند
نمازش صحيح است.
مسأله 968 واجب است پيش از گفتن تكبير و بعد ازآن مقدارى بايستد تا يقين كند كه در حال ايستادن تكبير
گفته است.
مسأله 969 اگرركوع رافراموش كند و بعد از حمد و سوره بنشيند و يادش بيايد كه ركوع نكرده بايد بايستد و به
ركوع رود، و اگر بدون اينكه بايستد بحال خميدگى به ركوع بر گردد، چون قيام متصل به ركوع رابجا نياورده نماز او
باطل است.
مسأله 970 موقعى كه ايستاده است بايد بدن را حركت ندهد و به طرفى خم نشود و به جائى تكيه نكند . ولى
اگر از روى ناچارى باشد يا در حال خم شدن براى ركوع پاها راحركت دهد اشكال ندارد و احتياط واجب آنست كه در
حال قيام گردن را راست نگهدارد واما راست نگهداشتن سر لازم نيست.
مسأله 971 اگر موقعى كه ايستاده، از روى فراموشى بدن را حركت دهد يا به طرفى خم شود يا به جائى تكيه
كند اشكال ندارد، ولى در قيام موقع گفتن تكبيرة الاحرام اگر از روى فراموشى هم باشد بنابر احتياط مستحب بايد نماز
راتمام كند و دوباره بخواند . و بنابراقوى مى تواند نماز
را بشكند و از سر بگيرد.
مسأله 972 احتياط واجب آنست كه در موقع ايستادن هر دو پا روى زمين باشد، ولى لازم نيست سنگينى بدن
روى هر دو پا باشد، و اگر روى يك پا باشد اشكال ندارد.
مسأله 973 كسى كه مى تواند درست بايستد، اگرپاها راخيلى گشاد بگذارد كه صدق ايستادن ننمايد، نمازش
باطل است.
مسأله 974 موقعى كه انسان در نماز مشغول خواندن چيزيست حتى موقع گفتن ذكرهاى مستحبى نماز، بايد
بدنش آرام باشد. و در موقعى كه مى خواهد كمى جلو يا عقب رود يا كمى بدن رابه طرف راست يا چپ حركت دهد
بايد چيزى نگويد، ولى «بحول الله وقوته اقوم واقعد» را بايد در حال برخاستن بگويد.
مسأله 975 اگر در حال حركت بدن ذكر بگويد، مثلاً موقع رفتن به ركوع يا رفتن به سجده تكبير بگويد، چنانچه
آنرا بقصد ذكرى كه در نماز دستور داده اند بگويد، دور نيست وجوب اعاده نماز، و اگر به اين قصد نگويد بلكه بخواهد
ذكرى گفته باشد نماز صحيح است.
مسأله 976 حركت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشكال ندارد، اگر چه احتياط مستحب
آنست كه آنها راهم حركت ندهد.
مسأله 977 اگرموقع خواندن حمد و سوره يا خواندن تسبيحات، بى اختياربقدرى حركت كند كه از حال آرام
بودن بدن خارج شود، احتياط واجب آنست كه بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه رادر حال حركت خوانده دوباره بخواند.
مسأله 978 اگردربين نماز از ايستادن عاجز شود بايد بنشيند، و اگر از نشستن هم عاجز شود بايد بخوابد، ولى
تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزى نخواند.
مسأله 979 تا انسان مى تواند ايستاده نماز بخواند نبايد بنشيند. مثلاً
كسى كه در موقع ايستادن بدنش حركت
مى كند يا مجبور است به چيزى تكيه دهد، يابدنش راكج كند، يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول گشاد بگذارد، بايد
به هر طور كه مى تواند ايستاده نماز بخواند ولى اگر به هيچ قسم حتى مثل حال ركوع هم نتواند بايستد، بايد راست
بنشيند و نشسته نماز بخواند.
مسأله 980 تا انسان مى تواند بنشيند نبايد خوابيده نماز بخواند، و اگر نتواند راست بنشيند بايد هر طور كه
مى تواند بنشيند، و اگربه هيچ قسم نمى تواند بنشيند بايد به طورى كه در احكام قبله گفته شد به پهلوى راست بخوابد،
و اگر نمى تواند به پهلوى چپ، واگر آنهم ممكن نيست به پشت بخوابد، به طورى كه كف پاهاى او رو به قبله باشد.
مسأله 981 كسى كه نشسته نماز مى خواند، اگربعد از خواندن حمد و سوره بتواند بايستد و ركوع راايستاده بجا
آورد بايد بايستد و از حال ايستادن به ركوع رود و اگر نتواند، بايد ركوع راهم نشسته بجاآورد.
مسأله 982 كسى كه خوابيده نماز مى خواند، اگر در بين نماز بتواند بنشنيد بايد مقدارى راكه مى تواند نشسته
بخواند، و نيز اگر مى تواند بايستد بايد مقدارى را كه مى تواند ايستاده بخواند، ولى تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزى
نخواند.
مسأله 983 كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر دربين نماز بتواند بايستد بايد مقدارى راكه مى تواند ايستاده
بخواند، ولى تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزى نخواند.
مسأله 984 كسى كه مى تواند بايستد اگربترسد كه بواسطه ايستادن مريض شود يا ضررى به او برسد مى تواند
نشسته نماز بخواند، و اگر از نشستن هم بترسد مى
تواند خوابيده نماز بخواند.
مسأله 985 اگر انسان احتمال بدهد كه تا آخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند بايد نماز راتأخير بيندازد، پس
اگر نتوانست بايستد در آخر وقت مطابق وظيفه اش نماز رابجا آورد. و چنانچه در اول وقت نماز را رجاءاً نشسته خواند
و در آخر وقت توانست كه ايستاده بخواند بايد اعاده نمايد.
مسأله 986 مستحب است در حال ايستادن، بدن راراست نگهدارد، شانه ها راپائين بيندازد، دستها را روى
رانها بگذارد، انگشتها رابهم بچسباند، جاى سجده را نگاه كند، سنگينى بدن رابطور مساوى روى دو پابيندازد،
باخضوع و خشوع باشد، پاهاراپس و پيش نگذارد،اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز تا يك وجب فاصله ، دهد و
اگر زن است پاها رابهم بچسباند.
قرائت
مسأله 987 در ركعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه انسان بايد، اول حمد و بعد از آن يك سوره تمام
بخواند .
مسأله 988 اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلاً بترسد كه اگرسوره را بخواند،
دزد يا درنده ياچيز ديگرى به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند.
مسأله 989 اگر عمداً سوره راپيش از حمد بخواند نمازش باطل است، و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد
بخواند ودر بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد سوره رااز اول بخواند.
مسأله 990 اگر حمد و سوره يا يكى از آنها رافراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح
است .
مسأله 991 اگرپيش از آنكه براى ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده بايد بخواند، و اگر بفهمد
سوره را نخوانده بايد
فقط سوره را بخواند، ولى اگر بفهمد حمد تنها رانخوانده بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره
را بخواند، و نيز اگر خم شود و پيش از آنكه به ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره ياسوره تنها ياحمد تنها را نخوانده ،
بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد .
مسأله 992 اگر درنماز يكى از چهار سوره اى راكه آيه سجده دارد و در مسأله 361 گفته شد، عمداًبخواند،
نمازش باطل است .
مسأله 993 اگراشتباهاًمشغول خواندن سوره اى شود كه سجده واجب دارد چنانچه پيش از رسيدن به آيه
سجده بفهمد، بايد آن سوره رارها كند و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، مى تواند سوره
راتمام كند و احتياطاً در حال نماز بدل از سجده تلاوت ايماء كند و بعد از نماز سجده آنرا بجا آورد.
مسأله 994 اگردر نماز آيه سجده رابشنود، نمازش صحيح است و بايدبعد از نماز سجده آنرا بجاآورد. و در بين
نماز هم احتياطاً باسر اشاره نمايد.
مسأله 995 در نماز مستحبى خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز بواسطه نذر كردن واجب شده باشد،
ولى در بعضى از نمازهاى مستحبى مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار
كرده باشد بايد همان سوره را بخواند.
مسأله 996 درنماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه، مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه
ودر ركعت دوم بعد از حمد، سوره منافقين بخواند و اگر مشغول يكى از اينها شود، بنابر احتياط واجب نمى تواند آنرا
رها كند و سوره ديگر بخواند.
مسأله 997 اگر بعد از حمد مشغول خواندن
سوره قل هو الله احد يا سوره قل يا ايها الكافرون شود ولو به گفتن
بسم الله آنها نمى تواندآنرا رها كند و سوره ديگربخواند، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روى فراموشى
بجاى سوره جمعه و منافقين يكى از اين دو سوره رابخواند، تا به نصف نرسيده مى تواند آنرا رها كند و سوره جمعه و
منافقين رابخواند.
مسأله 998 اگر در نماز جمعه يانماز ظهر روز جمعه عمداً سوره قل هو الله أحد يا سوره قل ياايها الكافرون
بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابراحتياط واجب نمى تواند رهاكند و سوره جمعه و منافقين رابخواند.
مسأله 999 اگر در نماز، غير از سوره قل هو الله احد و قل ياايها الكافرون، سوره ديگرى بخواند، تا به نصف
نرسيده مى تواند رها كند و سوره ديگر بخواند.
مسأله 1000 اگر مقدارى از سوره را فراموش كند، يا از روى ناچارى، مثلاً بواسطه تنگى وقت يا جهت ديگر
نشود آنرا تمام نمايد مى تواند آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد، يا سوره اى راكه
مى خوانده قل هو الله احد، يا قل يا ايها الكافرون باشد.
مسأله 1001 بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء رابلند بخواند ، و بر مرد و زن
واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند مگر نماز ظهر روز جمعه كه مخير است .
مسأله 1002 مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشاء مواظب باشد كه تمام كلمات حمد وسوره حتى حرف
آخر آنها را بلند بخواند.
مسأله 1003 زن
مى تواند حمد وسوره نماز صبح ومغرب و عشاء رابلنديا آهسته بخواند، ولى اگر نامحرم
صدايش را بشنود، بنابر احتياط واجب بايد آهسته بخواند.
مسأله 1004 اگر در جائى كه بايد نماز رابلند خواند، عمداً آهسته بخواند يا در جائى كه بايد آهسته خواند،
عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است. ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن حكم مسأله باشد و توجه به سئوال و ياد
گرفتن آن نداشته باشد صحيح است، و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده لازم نيست مقدارى راكه
خوانده دو باره بخواند.
مسأله 1005 اگر كسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش رابلند كند، مثل آنكه آنها رابا فرياد
بخواند، نمازش باطل است.
مسأله 1006 انسان بايد نماز راياد بگيرد كه غلط نخواند، و كسى كه به هيچ قسم نمى تواند صحيح آنرا ياد
بگيرد، بايد هر طور كه مى تواند بخواند. و احتياط مستحب آنست كه نماز را به جماعت بجا آورد.
مسأله 1007 كسى كه حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را بخوبى نمى داند و مى تواند ياد بگيرد، چنانچه
وقت نماز وسعت دارد بايد ياد بگيرد، و اگر وقت تنگ است، بنابر احتياط واجب در صورتى كه ممكن باشد، بايد
نمازش را به جماعت بخواند.
مسأله 1008 مشهور بين علماء آنست كه مزد گرفتن براى ياد دادن واجبات نماز حرام است و ما در ادله آن
اشكال نموديم ولى براى مستحبات آن اشكال ندارد.
مسأله 1009 اگر يكى از كلمات يا سوره رانداند ، يا عمداًآنرا نگويد يا بجاى حرفى حرف ديگر بگويد مثلا
بجاى (ض ) (ظ) بگويد ، يا جائى كه بايد بدون زير و
زبر خوانده شود زير و زبر بدهد يا تشديد رانگويد نماز او باطل
است اگر مقصر باشد.
مسأله 1010 اگر انسان كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همانطور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، بايد
دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد اگر كوتاهى در ياد گرفتن نموده.
مسأله 1011 اگر زير و زبر كلمه اى را نداند، يا نداند مثلاً كلمه اى به (س) است يا به(ص) بايد ياد بگيرد و
چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آنكه در أهدناالصراط المستقيم، مستقيم را يك مرتبه با سين و يك مرتبه با صاد
بخواند، نمازش باطل است.
مسأله 1012 اگر در كلمه اى واو و حرف قبل از واو در آن كلمه پيش داشته باشد و حرف بعد از واو در آن كلمه
همزه(ء) باشد مثل كلمه سوء، بنابر احتياط واجب بايد آن واو را مد بدهد يعنى آن را بكشد، و همچنين اگر در كلمه اى
الف باشد و حرف قبل از الف در آن كلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد مثل (جاء)، بايد
الف آنرا بكشد، و نيز اگر در كلمه اى (ى) باشد و حرف پيش از(ى) در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از(ى) در
آن كلمه همزه باشد مثل(جىء)، بايد (ى) را با مد بخواند، و اگر بعد از اين واو و الف و يا بجاى همزه(ء)حرفى باشد كه
ساكن است يعنى زير و زبر و پيش ندارد، باز هم بايد اين سه حرف را با مد بخواند، مثلاً در ولاالضالين كه بعد از الف،
حرف لام ساكن است، بايد الف آنرا با مد
بخواند و چنانچه به دستورى كه گفته شد رفتار نكند احتياط واجب آنست كه
نماز را تمام كند و دوباره بخواند و يا بشكند و از سر بگيرد.
مسأله 1013 احتياط واجب آنست كه در نماز، وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد، و معنى وقف به
حركت آنست كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اى را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد. مثلاً بگويد، الرحمن
الرحيم و ميم الرحيم را زير بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگويد مالك يوم الدين. و معنى وصل به سكون آنست كه
زير يا زبر يا پيش كلمه اى را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند مثل آنكه بگويد الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را
زير ندهد و فوراً مالك يوم الدين را بگويد.
مسأله 1014 در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند، يا يك مرتبه تسبيحات اربعه بگويد
يعنى: سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُللهِ وَ لا اِلهَ اِلاّاللهُ وَ اللهُ اَكْبَرُ و گفتن سه مرتبه مستحب است، پس در وسعت وقت خود را از ثواب
آن محروم ننمايد و مى تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد، و بهتر است در هر دو ركعت
تسبيحات بخواند.
مسأله 1015 در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
مسأله 1016 بر مرد واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخواند.
مسأله 1017 اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد بسم الله آنرا هم آهسته بگويد.
مسأله 1018 كسى كه نمى تواند تسبيحات را ياد
بگيرد، يا درست بخواند بايد در ركعت سوم و چهارم حمد
بخواند.
مسأله 1019 اگر در دو ركعت اول نماز به خيال اينكه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از
ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگردر ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
مسأله 1020 اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اين كه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت
اول نماز با اينكه گمان مى كرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن نمازش
صحيح است.
مسأله 1021 اگر در ركعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا مى خواست
تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد، بنابر احتياط واجب بايد آنرا رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند، ولى
اگر عادتش خواندن چيزى بوده كه به زبانش آمده، مى تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
مسأله 1022 كسى كه عادت دارد در ركعت سوم يا چهارم تسبيحات بخواند، اگر بدون قصد مشغول خواندن
حمد شود، بنابر احتياط واجب بايد آنرا رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1023 در ركعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلاً بگويد: استغفر الله
ربى و اتوب اليه. يا بگويد اللهم اغفرلى وكسى كه مشغول گفتن استغفار است، اگر شك كند كه حمد يا تسبيحات را
خوانده يا نه، بنابر احتياط واجب بايد برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند، و چنانچه عادت داشته در نماز فقط بعد
از تسبيحات استغفار كند بايد به شك خود اعتنا ننمايد
و اگر در جاهاى ديگر نماز هم استغفار مى كرده، بايد حمد يا
تسبيحات را بخواند، و نيز اگر نمازگزار پيش از خم شدن به ركوع در حالى كه مشغول گفتن استغفار نيست، شك كند كه
حمد يا تسبيحات را خوانده يانه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1024 اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم، شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يانه، بايد به شك
خود اعتنا نكند و اما اگر در حال رفتن به ركوع شك كند اگر در ابتداى آن ملتفت شود بايد برگردد حمد يا تسبيحات را
به قصد قربت مطلقه بخواند ولى اگر خيلى نزديك به ركوع ملتفت شود احتياطاً بايد برگردد به قيام و حمد يا تسبيحات
اربعه را به نيت قربت مطلقه بخواند.
مسأله 1025 هر گاه شك كند كه آيه يا كلمه را درست گفته يا نه، اگر به چيزى كه بعد از آنست مشغول نشده،
بايد آن آيه يا كلمه را بطور صحيح بگويد و اگر به چيزى كه بعد از آنست مشغول شده، چنانچه آن چيز ركن باشد مثل
آنكه در ركوع شك كند كه فلان كلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند، و اگر ركن نباشد مثلاً
موقع گفتن الله الصمد شك كند كه قل هو الله احد را درست گفته يا نه، باز هم مى تواند به شك خود اعتنا نكند، ولى اگر
احتياطاً آن آيه يا كلمه را بطور صحيح بگويد اشكال ندارد، و اگر چند مرتبه هم شك كند مى تواند چند بار بگويد، اما
اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره
بخواند.
مسأله 1026 مستحب است در ركعت اول، پيش از خواندن حمد بگويد: اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ و در
ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، بِسم الله را بلند بگويد، و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند
يعنى آنرا به آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت
مى خواند بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادى مى خواند بعد از آنكه حمد خودش تمام شد بگويد: اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ
الْعالَمين، و بعد از خواندن سوره قول هو اللهُ احد، يك يا دو يا سه مرتبه كذلك الله ربنا بگويد، و بعد از خواندن سوره
كمى صبر كند بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.
مسأله 1027 مستحب است در تمام نمازها در ركعت اول، سوره انا انزلناه و در ركعت دوم، سوره قل هو الله
احد را بخواند.
مسأله 1028 مكروه است انسان در تمام نمازهاى يك شبانه روز، سوره قل هو الله احد را نخواند.
مسأله 1029 خواندن سوره قل هو الله احد به يك نفس مكروه است.
مسأله 1030 سوره اى را كه در ركعت اول خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند، ولى اگر سوره قل هو الله
احد را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.