نمازهاى واجب
نمازهاى واجب شش است: اول نماز يوميه. دوم نماز آيات سوم نماز ميت. چهارم نماز طواف واجب خانه كعبه. پنجم نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگتر واجب است. ششم نمازى كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد، واجب مى شود.
نمازهاى واجب يوميه
نمازهاى واجب يوميه پنج است: ظهر و عصر، هر كدام چهار ركعت. مغرب سه ركعت. عشا، چهار ركعت. صبح دو ركعت.
مسأله 736 در سفر بايد نمازهاى چهار ركعتى را با شرايطى كه گفته مى شود دو ركعت خواند.
وقت نماز ظهر و عصر
مسأله 737 اگر چوب يا چيزى مانند آنرا، راست در زمين هموار فرو برند صبح كه خورشيد بيرون مى آيد سايه آن به طرف مغرب مى افتد و هر چه آفتاب بالا مى آيد، اين سايه كم مى شود، و در شهرهاى ما، در اول ظهر شرعى به آخرين درجه كمى مى رسد، و ظهر كه گذشت، سايه آن به طرف مشرق بر مى گردد و هر چه خورشيد رو به مغرب مى رود، سايه زيادتر مى شود، بنابر اين وقتى سايه به آخرين درجه كمى رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مى شود ظهر شرعى شده است(1) ولى در بعضى شهرها مثل مكه كه گاهى موقع
ظهر سايه به كلى از بين مى رود، بعد از آنكه سايه دوباره پيدا شده معلوم مى شود ظهر شده است.
مسأله 738 چوب يا چيز ديگرى را، كه براى معين كردن ظهر به زمين فرو مى برند شاخص گويند.
مسأله 739 نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركى دارند: وقت مخصوص نماز ظهر اول ظهر است تا وقتى كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد كه اگر كسى سهواً تمام نماز عصر را در اين وقت بخواند نمازش باطل است. و وقت مخصوص نماز عصر موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عصر وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسى در اين موقع نماز ظهر را بخواند نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند. و ما بين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، كه اگر كسى در اين وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پيش از نماز ظهر بخواند نمازش صحيح است و عصر حساب مى شود. و بايد نماز ظهر را بعد از آن بجا آورد ولكن سزاوار نيست ترك احتياط به خواندن چهار ركعت به قصد ما فى الذمه.
مسأله 740 اگر پيش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنانچه در وقت مشترك باشد، بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند، يعنى نيت كند كه آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مى خوانم همه نماز ظهر باشد، و بعد از آنكه نماز را تمام
كرد، نماز عصر را بخواند و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد، آنچه را كه آورده باطل است،چه در اثناء بفهمد چه بعد از اتمام.
مسأله 741 در زمان حضور امام عليه السلام واجب است، انسان در روز جمعه به جاى نماز ظهر دو ركعت نماز جمعه بخواند، ولى در اين زمان اگر كسى نماز جمعه بخواند، احتياط واجب آنست كه نماز ظهر را هم بخواند.
مسأله 742 وقت نماز جمعه از اول ظهر است تا هر مقدارى كه از وقت را فرا گيرد.
وقت نماز مغرب و عشا
مسأله 743 مغرب موقعى است كه سرخى طرف مشرق، كه بعد از غروب آفتاب پيدا مى شود از بالاى سر انسان بگذرد.
مسأله 744 نماز مغرب و عشا هر كدام وقت مخصوص و مشتركى دارند: وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است تا وقتى كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد، كه اگر كسى مثلاً مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند نمازش باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا براى مختار موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد، كه اگر كسى تا اين موقع نماز مغرب را نخواند، بايد اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند. و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترك نماز مغرب و عشا است، كه اگر كسى در اين وقت اشتباهاً نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود، نمازش صحيح است، و بايد نماز مغرب را بعد از آن
بجا آورد.
مسأله 745 وقت مخصوص و مشترك كه معنى آن در مسأله پيش گفته شد، براى اشخاص فرق مى كند، مثلاً اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد، وقت مخصوص نماز ظهر كسى كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك مى شود. و براى كسى كه مسافر نيست، بايد به اندازه خواندن چهار ركعت نماز بگذرد.
مسأله 746 اگر پيش از خواندن نماز مغرب، سهواً مشغول نماز عشا شود و در بين نماز بفهمد كه اشتباه كرده، چنانچه تمام آنچه را كه خوانده يا مقدارى از آنرا در وقت مشترك خوانده و به ركوع ركعت چهارم نرفته است بايد نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشا را بخواند، و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته بايد نماز را تمام كند، بعد نماز مغرب را بخواند. اما اگر تمام آنچه را كه خوانده در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد باطل است. و بايد نماز مغرب و عشا را به ترتيب انجام دهد.
مسأله 747 آخر وقت نماز عشا براى مختار نصف شب است، و شب را بايد از اول غروب تا اذان صبح حساب كرد، نه تا اول آفتاب(1)
مسأله 748 اگر از روى معصيت، نماز عشا را تا نصف شب نخواند، بنابر احتياط مستحب، بايد تا قبل از اذان صبح، بدون اينكه نيت ادا و قضا كند بجا آورد.
وقت نماز صبح
مسأله 749 نزديك اذان صبح از طرف مشرق، سفيده اى رو به بالا حركت مى كند كه آنرا فجر اول گويند، موقعى كه آن سفيده پهن شد، فجر
دوم و اول وقت نماز صبح است. و آخر وقت نماز صبح موقعى است كه آفتاب بيرون مى آيد.