احكام لقطه (مالي كه پيدا شده)
مسأله 2597 : هرگاه انسان مال گمشده اي كه از قسم حيوان نباشد پيدا كند و صاحب آن را نشناسد و در كلمات فقها از آن به لقطه تعبير شده احكام مخصوصي دارد كه در مسائل آينده گفته مي شود.
مسأله 2598 : مال گمشده كه از قسم حيوان نباشد چنانچه انسان پيدا كند و نشانه اي نداشته باشد كه به واسطه آن صاحبش معلوم شود و قيمتش كمتر از يك درهم (6 / 12 نخود سكه دار) باشد بنا بر احتياط واجب آن را از طرف صاحبش با اجازه حاكم شرع صدقه بدهد و اگر خود او مستحق است مي تواند بردارد.
مسأله 2599 : هرگاه مالي پيدا كند كه قيمت آن از يك درهم كمتر است؛ چنانچه صاحب آن، ولو اجمالا، معلوم باشد و انسان نداند راضيست يا نه، نمي تواند بدون اجازه او بردارد و اگر صاحب آن، ولو اجمالا، معلوم نباشد اگر در غير حرم خدا پيدا شده باشد مي تواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد و احتياط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پيدا شد در صورتي كه عين مال باقيست او را به صاحبش بدهد و اگر عين باقي نيست لازم نيست عوض آن را بدهد گرچه احوط است و اگر در حرم باشد احتياط اينست كه برندارد.
مسأله 2600 : هرگاه مالي را كه پيدا كرده در صورتي كه قيمت آن به يك درهم برسد چنانچه آن مال نشانه اي دارد كه به واسطه آن مي تواند صاحبش را پيدا كند؛ گرچه بداند صاحب آن كافريست كه در امان مسلمانان است؛ بايد از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك سال در محل اجتماعات مردم و جايي كه احتمال مي دهد صاحبش آنجا باشد اعلان كند به نحوي كه در عرف مردم بگويند در مدت يك سال مرتباً اعلان كرده است و چنانچه از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك هفته هر روز و بعد تا يك سال هفته اي يك مرتبه در محل اجتماع مردم اعلان كند بعيد نيست كافي باشد و همچنين است بنا بر احتياط جريان اين حكم در مالي كه ارزش آن به يك درهم رسيده باشد گرچه نشان نداشته باشد ولي بشود به نحوي صاحبش را پيدا كرد؛ مثلاً بگويند در فلان ساعت، يا فلان روز، يا فلان محل و مانند
اينها مالي پيدا شد.
مسأله 2601 : هرگاه كسي كه مال را پيدا كرده نتواند؛ يا نخواهد خودش اعلان كند مي تواند به كسي كه اطمينان دارد بگويد تا از طرف او اعلان كند.
مسأله 2602 : هرگاه تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود؛ اگر آن مال را در غير حرم پيدا كرده مي تواند آن را براي خود بردارد به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد خود آن و اگر تلف شده عوض آن را به او بدهد و مي تواند آن را براي صاحبش نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد و مي تواند بلكه مستحب و موافق با احتياط است كه از طرف صاحبش صدقه دهد و بنا بر احتياط با اذن حاكم شرع باشد و اگر آن مال در حرم پيدا شده احتياط آن است كه خودش برندارد بلكه با اجازه حاكم شرع از طرف صاحبش صدقه دهد.
مسأله 2603 : هرگاه بعد از اين كه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد در صورتي كه مال را براي صاحبش نگهداري كند و از بين برود چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكرده و تعدي، يعني زياده روي، هم ننموده ضامن نيست ولي اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد؛ يا براي خود برداشته اگر صاحب آن آمد و راضي نشود بايد اگر خود مال موجود است آن را به صاحبش رد كند و اگر تلف شده اگر مانند آن در بازار باشد مانند آن، وگرنه قيمت آن را بدهد.
مسأله 2604 : كسي كه مالي را پيدا كرده اگر عمداً به دستوري كه گفته شد اعلان نكند گذشته از اين كه معصيت كرده باز هم واجب است اعلان كند.
مسأله 2605 : هرگاه ديوانه يا بچه نابالغ مالي را پيدا كند كه نشانه دار باشد؛ يا چنانچه در مسأله (2600) گفته شد بشود صاحبش را پيدا كرد و قيمت آن به مقدار يك درهم برسد؛ ولي او مي تواند اعلان نمايد بلكه اگر آن چيز را از ديوانه يا بچه گرفته باشد واجب است اعلان كند و اگر يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد؛ بايد به چيزي كه در مسأله (2600) گفته شد عمل كند و احتياط آن است كه هر كدام براي صغير شايسته تر و بهتر باشد انتخاب كند.
مسأله 2606 : هرگاه انسان در بين سالي كه اعلان مي كند از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود به حدي كه اعلان كردن او بي فايده و لغو باشد؛ احتياط واجب آن است كه آن را با اجازه حاكم شرع صدقه دهد با توجه به اين كه اگر فرضاً صاحبش پيدا شد و صدقه را قبول نكرد عوضش را به او بدهد.
مسأله 2607 : اگر در بين سالي كه اعلان مي كند مال از بين برود؛ چنانچه در نگهداري آن كوتاهي يا زياده روي كرده بايد عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر كوتاهي يا زياده روي نكرده چيزي بر او واجب نيست.
مسأله 2608 : هرگاه مالي را كه نشانه دارد و قيمت آن به مقدار يك درهم باشد در جايي پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان صاحب آن پيدا نمي شود؛ مي تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه دهد و احتياط آن است كه با اجازه حاكم شرع باشد و چنانچه صاحبش پيدا شود و به صدقه دادن راضي نشود بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه اي كه داده مال خود او است.
مسأله 2609 : هرگاه مالي را پيدا كند و به خيال اين كه مال خود اوست بردارد بعد بفهمد مال خودش نبوده؛ بايد چنانچه در مسأله (2600) گفته شد تا يك سال اعلان كند و همچنين است اگر با پاي خود گمشده را جابجا كند؛ در صورتي كه صدق تصرف كند و الا اعلان واجب نيست گرچه احوط است.
مسأله 2610 : مالي را كه پيدا كرده بايد به طوري اعلان كند كه اگر صاحب آن بشنود احتمال معتني به بدهد كه آن مال از اوست و اين امر به حسب موارد فرق مي كند گاهي همين قدر كفايت مي كند بگويد چيزي پيدا شده و گاهي مي بايد نام جنس پيدا شده را ببرد مثلاً بگويد:
قطعه اي طلا پيدا شده؛ بلكه چه بسا مقتضيست در بعضي موارد خصوصيات آن جنس را هم بيان كند؛ مثلاً بگويد گردنبند طلا پيدا شده. در هر صورت نبايد تمام خصوصيات مال پيدا شده را بگويد تا متعين نشود. خلاصه اكتفا كردن به گفتن چيزي پيدا شده در جميع موارد كفايت نمي كند بلكه بايد به نحوي باشد كه در نظر عرف تعريف صدق كند.
مسأله 2611 : هرگاه مالي را پيدا كند و ديگري بگويد مال من است در صورتي كه نشانه يا نشانه هايي از آن بگويد كه انسان يقين، يا اطمينان پيدا كند كه مال اوست بايد به او بدهد و لازم نيست نشانه هايي كه بيشتر اوقات صاحب مال ملتفت آنها نيست بگويد.
مسأله 2612 : هرگاه قيمت مالي را كه پيدا كرده به يك درهم برسد؛ چنانچه اعلان نكند و در مسجد يا جايي ديگر كه محل اجتماع است بگذارد و آن مال از بين برود يا ديگري آن را ببرد؛ كسي كه آن را پيدا كرده ضامن است.
مسأله 2613 : هرگاه مالي را پيدا كند كه يك سال نمي ماند و فاسد مي شود؛ بايد تا آخرين زماني كه باقي مي ماند آن را حفظ كند و در طي اين مدت اعلان كند و چنانچه صاحبش پيدا نشود مي تواند بنا بر احتياط واجب با اجازه حاكم شرع يا وكيل او و اگر نشد با نظر مؤمن عادل، قيمت آن را معين كند و بفروشد؛ يا خودش بردارد و پولش را نگه دارد و اعلان را ادامه دهد و اگر تا يك سال صاحبش پيدا نشد بايد به آنچه كه در مسأله (2600) گفته شد عمل كند.
مسأله 2614 : هرگاه مالي را كه پيدا كرده هنگام وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد در صورتي كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند؛ يا اين كه براي حفظ از دزد، يا گمشدن همراهش باشد اشكال ندارد.
مسأله 2615 : هرگاه كفش يا عباي شخصي را ببرند و كفش يا عباي ديگري به جاي آن بگذارند؛ چنانچه بداند كفش يا عباي مانده مال بالغ و عاقليست كه كفش يا عباي او را برده و راضيست كفش يا عبايش عوض آنچه برده است بردارد مي تواند به جاي آن بردارد و همچنين است اگر بداند كه آن را عمداً برده در صورتي كه قيمت آنچه كه مانده بيشتر از آنچه برده نباشد و در صورتي كه بيشتر باشد مقدار زيادي حكم مجهول المالك دارد و در غير اين دو صورت حكم مجهول المالك بر آنچه مانده جاريست و در مجهول المالك ابتدا بايد جستجو كند تا صاحبش پيدا شود و در صورتي كه از پيدا شدن صاحبش مأيوس شد احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش با اجازه حاكم شرع صدقه دهد.
مسأله 2616 : هرگاه مالي را كه كمتر از يك درهم ارزش دارد پيدا كند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جايي ديگر بگذارد؛ چنانچه كسي آن را بردارد براي او حلال است.