احكام قسم
مسأله 2723 : هرگاه قسم بخورد كه كاري را انجام دهد؛ يا كاري را ترك كند؛ مثلاً قسم بخورد كه روزه بگيرد؛ يا دود استعمال نكند چنانچه عمداً مخالفت كند بايد كفاره بدهد.
مسأله 2724 : كفاره مخالفت قسم يكي از اين سه چيز است:
يا يك بنده آزاد كند؛ يا ده فقير را با غذاي معمولي كه مي خورند سير كند؛ يا ده فقير را بپوشاند و اگر اينها را نتواند بايد سه روز پي در پي روزه بگيرد.
مسأله 2725 : كسي كه قسم مي خورد بايد بالغ و عاقل و از روي قصد و اختيار باشد و اگر مي خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد بايد سفيه نباشد و نيز حاكم شرع او را از تصرف در اموالش منع نكرده باشد.
پس هرگاه بچه، ديوانه، مست و كسي كه مجبورش كرده اند و يا در حال عصبانيت بي قصد يا بي اختيار قسم بخورد؛ يا سفيه باشد؛ يا از طرف حاكم شرع از تصرف در اموالش منع شده باشد درست نيست.
مسأله 2726 : اموري در قسم معتبر است:
اول:
كاري را كه قسم مي خورد انجام دهد بايد حرام و مكروه نباشد و كاري را كه قسم مي خورد ترك كند بايد واجب و مستحب نباشد و هرگاه قسم بخورد كار مباحي را به جا آورد چنانچه انجامش از نظر عقلا بهتر از تركش باشد صحيح است و نيز هرگاه قسم بخورد كاري را ترك كند چنانچه تركش از نظر عقلا بهتر از انجامش باشد صحيح است؛ بلكه در هر دو مورد هرگاه انجام يا تركش از نظر شخص خودش بهتر باشد باز هم قسمش صحيح است و هرگاه قسم بخورد به انجام يا ترك مباحي كه انجام يا ترك آن در نظر شرع و عقلا و خودش مساوي باشد احتياط آن است كه به آن عمل كند.
دوم:
به يكي از اسامي خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمي شود؛ مانند الله و خدا و نيز اگر به اسمي قسم بخورد كه به غير خدا هم مي گويند ولي به قدري به خدا گفته مي شود كه هر وقت كسي آن اسم را بگويد ذات مقدس حق در نظر مي آيد مثل اين كه به خالق
و رازق قسم بخورد صحيح است؛ بلكه اگر به لفظي قسم بخورد كه بدون قرينه خدا به نظر نمي آيد ولي او قصد خدا را كند بنا بر احتياط بايد به آن قسم عمل نمايد.
سوم:
قسم را به زبان بياورد پس اگر بنويسد؛ يا در قلبش آن را قصد كند صحيح نيست. ولي آدم لال هرگاه با اشاره قسم بخورد صحيح است.
چهارم:
عمل كردن به قسم براي او ممكن باشد و اگر موقعي كه قسم مي خورد ممكن باشد و بعد تا آخر وقتي كه براي قسم معين كرده عاجز شود؛ يا برايش مشقت و حرج شديد پيدا شود كه نتواند آن را تحمل كند قسم او از وقتي كه عاجز شده به هم مي خورد.
مسأله 2727 : هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيري كند؛ يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيري نمايد در صورتي كه قسم به انجام عمل واجب يا ترك چيز حرام نباشد قسم آنان صحيح نيست؛ بلكه اگر بدون اطلاع و استجازه از آنان قسم بخورند صحت قسم آنان محل اشكال است و احتياط عمل به قسم است مگر اين كه پدر يا شوهر قسم آنان را به هم بزنند و از عمل به آن نهي كنند؛ يا عمل كردن زن به قسم مزاحم حقوق شوهر باشد.
مسأله 2728 : هرگاه انسان از روي فراموشي يا ناچاري به قسم عمل نكند كفاره بر او واجب نيست و همچنين است اگر مجبورش كنند كه به قسم عمل ننمايد و قسمي كه آدم وسواسي مي خورد مثل اين كه مي گويد و الله الان مشغول نماز مي شوم و به واسطه وسواس مشغول نمي شود؛ در صورتي كه وسواس او طوري باشد كه بي اختيار به قسم عمل نكند كفاره ندارد.
مسأله 2729 : قَسم بر دو قِسم است:
اول:
قسم بخورد براي انجام يا ترك كاري در آينده.
دوم:
قسم بخورد براي اثبات يا نفي چيزي.
مسأله 2730 : آنچه كه در مسائل پيش گفته شد مربوط به احكام قِسم اول قَسم است و در قِسم دوم هرگاه كسي كه براي اثبات يا نفي چيزي قَسم مي خورد اگر حرف راست باشد قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مي باشد ولي كفاره ندارد و اگر مثلاً براي اين كه خودش، يا مسلماني را از شر ظالمي نجات دهد قسم دروغ بخورد اشكال ندارد بلكه چه بسا واجب مي شود. ولي اگر توجه به توريه دارد و مي تواند توريه كند؛ احتياط آن است كه توريه كند.
مثلا اگر ظالمي بخواهد كسي را اذيت كند و از انسان بپرسد كه او را نديده اي و انسان يك ساعت قبل او را ديده باشد احتياط آن است كه بگويد او را نديده ام و قصد كند كه از پنج دقيقه پيش نديده ام.