احكام تخلّي
مسأله 57 : واجب است انسان مكلّف وقت تخلّي و مواقع ديگر، عورت خود را از كساني كه مكلّفند؛ اگر چه مثل خواهر و مادر كه با او محرم هستند و همچنين از ديوانه، در صورتي كه اهل تميز باشد و بچه مميز كه خوب و بد را مي فهمد؛ بپوشاند. ولي زن و شوهر و كساني كه در حكم آنان هستند؛ مانند كنيز و مالك آن، لازم نيست خود را از يكديگر بپوشانند.
مسأله 58 : لازم نيست با چيز مخصوصي عورت خود را بپوشاند و اگر با دست هم آن را بپوشاند كافي است.
مسأله 59 : موقع تخلّي بايد طرف جلوي بدن، يعني شكم و سينه، رو به قبله و پشت به قبله نباشد.
اگر در اين حالت زانوها رو به قبله يا پشت به قبله باشد؛ مانعي ندارد.
مسأله 60 : اگر موقع تخلّي طرف جلوي بدن كسي رو به قبله يا پشت به قبله باشد و عورت را از قبله بگرداند كفايت نمي كند و اگر جلوي بدن او رو به قبله يا پشت به قبله نباشد؛ احتياط واجب آن است كه عورت را رو به قبله يا پشت به قبله ننمايد.
مسأله 61 : احتياط مستحب آن است كه طرف جلوي بدن در موقع استبراء، كه احكام آن بعداً گفته مي شود و موقع تطهير مخرج بول و غائط، رو به قبله يا پشت به قبله نباشد.
ولي در صورتي كه حال استبراء و حال شستن مخرجين، بول يا غائط خارج مي شود؛ نبايد رو به قبله يا پشت به قبله باشد.
مسأله 62 : اگر براي آنكه نامحرم او را نبيند؛ مجبور شود رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند؛ بايد رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند. ولي در صورتي كه بتواند در اين صورت يا صورت بعدي رفع اضطرار به نشستن به پشت به قبله بشود؛ رو به قبله ننشيند و نيز اگر از راه ديگر ناچار باشد كه رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند مانعي ندارد و در هر دو صورت اگر تأخير انداختن بول يا غائط ضرر نداشته باشد تأخير بيندازد.
مسأله 63 : احتياط واجب آن است كه بچّه را در وقت تخلّي رو به قبله يا پشت به قبله ننشانند. ولي اگر خود بچّه بنشيند؛ جلوگيري از او واجب نيست.
مسأله 64 : در پنج جا تخلّي حرام است:
اول:
در كوچه هاي بن بست، در صورتي كه صاحبانش اجازه نداده باشند.
دوم:
در ملك كسي كه اجازه تخلّي نداده است.
سوم:
در جايي كه براي عدّه مخصوص وقف شده؛ مثل بعضي از مدارس.
چهارم:
روي قبر مؤمنين، در صورتي كه بي احترامي به آنان باشد.
پنچم:
هر جايي كه تخلّي باعث بي احترامي به يكي از مقدسات ديني باشد.
مسأله 65 : در سه صورت مخرج غائط فقط با آب پاك مي شود:
اول:
آنكه با غائط، نجاست ديگري مثل خون بيرون آمده باشد.
دوم:
آنكه نجاستي از خارج به مخرج غائط رسيده باشد.
سوم:
آنكه اطراف مخرج بيشتر از مقدار معمول آلوده شده باشد و در غير اين سه صورت مي شود مخرج را با آب شست و يا به دستوري كه بعداً گفته مي شود؛ با پارچه و سنگ و مانند اينها تمييز كرد. اگر چه شستن با آب بهتر است و جمع بين آنها أكمل است.
مسأله 66 : مخرج بول با غيرآب پاك نمي شود و در كر و جاري اگر بعد از برطرف شدن بول يك مرتبه بشويد كافي است؛ ولي با آب قليل بايد دو مرتبه شست و بهتر است سه مرتبه شسته شود.
مسأله 67 : اگر مخرج غائط را با آب بشويند؛ بايد چيزي از غائط در آن نماند؛ ولي رنگ و بوي آن مانعي ندارد و اگر در دفعه اول طوري شسته شود كه ذرّه اي از غائط در آن نماند؛ دوباره شستن لازم نيست.
مسأله 68 : گرچه پاك شدن مخرج غائط با سنگ و كلوخ و مانند اينها در صورتي كه خشك و پاك باشند؛ محل تأمل است؛ ولي عفو اَست و نماز خواندن با آن اشكال ندارد ولي بايد از سه دفعه كمتر نباشد و اگر مخرج به يك مرتبه يا دو مرتبه پاكيزه شود؛ احتياط واجب اينست كه سه مرتبه باشد.
مسأله 69 : لازم نيست سنگ يا پارچه اي كه غائط را با آن برطرف مي كنند سه قطعه باشد؛ با اطراف يك سنگ، يا اطراف يك پارچه كفايت مي كند و اگر با سه قطعه يا سه گوشه برطرف نشود؛ بايد به قدري اضافه نمايند تا مخرج كاملاً پاكيزه شود. ولي باقي ماندن ذرّه هاي كوچكي كه ديده نمي شود اشكال ندارد.
مسأله 70 : پاك كردن مخرج غائط با چيزهايي كه احترام آنها لازم است؛ مانند كاغذي كه نام خدا و پيغمبران و ائمه معصومين عَلَيْهم ُالسَّلَام و فاطمه زهرا عَلَيْهاالسَّلَام بنا بر احتياط واجب، بر آن نوشته شده حرام است و چه بسا مستلزم كفر مي شود و اگر مستلزم كفر نشود؛ گرچه معصيت كرده ولي اكتفاء به آن مي شود. استنجاء با استخوان و سرگين گرچه حرام نيست؛ ولي اكتفاء به آنها محل تأمل است.
مسأله 71 : اگر شك كند كه مخرج را تطهير كرده يا نه، واجب است تطهير كند و اگر هميشه بعد از بول يا غائط فوراً تطهير مي كرده؛ احتياط واجب است كه تطهير كند.
مسأله 72 : اگر بعد از نماز شك كند كه قبل از نماز مخرج را تطهير كرده يا نه، در صورتي كه احتمال دهد كه قبل از شروع نماز ملتفت بوده؛ نمازي كه خوانده صحيح است؛ ولي براي نمازهاي بعدي بايد تطهير كند.
استبراء
مسأله 73 : استبراء عمل مستحبيست كه مردها بعد از بيرون آمدن بول انجام مي دهند و آن داراي اقساميست و بهترين آنها اينست كه بعد از قطع شدن بول اگر مخرج غائط نجس شده اول آن را تطهير كنند؛ بعد سه دفعه با انگشت ميانه دست چپ با فشار از مخرج غائط تا بيخ آلت بكشند و بعد شست را روي آلت و انگشت پهلوي شست را زير آن بگذارند و سه مرتبه با فشار تا سر آلت بكشند و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.
مسأله 74 : آبي كه گاهي بعد از ملاعبه و بازي كردن از انسان خارج مي شود و به آن مَذْي مي گويند؛ پاك است و نيز آبي كه گاهي بعد از مني بيرون مي آيد و به آن وَذْي گفته مي شود و آبي كه گاهي بعد از بول بيرون مي آيد و به آن وَدْي مي گويند؛ اگر بول به آن نرسيده باشد پاك است و چنانچه انسان بعد از بول استبراء كند و مخرج را تطهير كرده باشد و بعد آبي از او خارج شود و شك كند كه بول است يا يكي از اينها، پاك مي باشد.
مسأله 75 : اگر انسان شك كند استبراء كرده يا نه و رطوبتي از او بيرون آيد كه نداند پاك است يا نه، نجس مي باشد و چنانچه وضو گرفته باشد باطل مي شود. ولي اگر شك كند استبرايي كه كرده درست بوده يا نه و رطوبتي از او بيرون آيد كه نداند پاك است يا نه، پاك مي باشد و وضو را هم باطل نمي كند.
مسأله 76 : كسي كه استبراء نكرده؛ اگر به واسطه اينكه مدتي از بول كردن او گذشته يقين كند؛ يا اطمينان حاصل كند كه بول در مجري نمانده است و رطوبتي ببيند و شك كند پاك است يا نه، آن رطوبت پاك مي باشد و وضو را هم باطل نمي كند.
مسأله 77 : اگر انسان بعد از بول استبراء كند و وضو بگيرد؛ چنانچه بعد از وضو رطوبتي ببيند كه نداند بول است يا مني، واجب است احتياطاً غسل كند و وضو هم بگيرد.
ولي اگر وضو نگرفته باشد فقط گرفتن وضو كافي است.
مسأله 78 : براي زن استبراء از بول نيست و اگر رطوبتي ببيند و شك كند پاك است يا نه، پاك مي باشد؛ وضو و غسل او را هم باطل نمي كند.
مستحبات و مكروهات تخلّي
اشاره
استحباب يا كراهت بعض اموري كه در اين باب و ساير ابواب اين رساله ذكر مي شود ثابت نيست؛ شايسته است آنها را به رجاء مطلوبيت انجام، يا ترك كنند.
مسأله 79 : شايسته است در موقع تخلّي جايي بنشيند كه كسي او را نبيند و موقع وارد شدن به مكان تخلّي اول پاي چپ و موقع بيرون آمدن پاي راست را بگذارد.
مسأله 80 : نشستن روبروي خورشيد و ماه در موقع تخلّي و نشستن روبروي باد و در جاده، خيابان، كوچه، درب خانه و زير درختي كه ميوه مي دهد و چيز خوردن و توقف زياد در حال تخلّي و تطهير كردن با دست راست شايسته نيست و همچنين است حرف زدن در حال تخلّي، ولي اگر ناچار باشد؛ يا ذكر خدا بگويد؛ اشكال ندارد.
مسأله 81 : ايستاده بول كردن و بول كردن در زمين سفت و سوراخ جانوران و در آب، خصوصاً آب ايستاده، مكروه است.
مسأله 82 : خود داري كردن از بول و غائط مكروه است و اگر براي بدن ضرر معتني به داشته باشد حرام است.
مسأله 83 : مستحب است انسان پيش از نماز و پيش از خواب و پيش از جماع و بعد از بيرون آمدن مني، بول كند.