شرايط وضو
اشاره
شرايط صحيح بودن وضو سيزده چيز است:
شرط اول:
آنكه آب وضو پاك باشد.
شرط دوم؛ آنكه مطلق باشد.
مسأله 270 : وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است؛ گرچه انسان نجس بودن يا مضاف بودن آن را نداند؛ يا فراموش كرده باشد و اگر با آن وضو نمازي هم خوانده باشد بايد آن نماز را دوباره با وضوي صحيح بخواند.
مسأله 271 : اگر غير از آب گِل آلودِ مضاف، آب ديگري براي وضو ندارد؛ چنانچه وقت نماز تنگ است بايد تيمم كند و اگر وقت دارد واجب است صبر كند تا آب صاف شود و وضو بگيرد.
شرط سوم؛ آنكه آب وضو مباح باشد و بنا بر احتياط فضايي كه در آن وضو مي گيرد نيز مباح باشد.
مسأله 272 : وضو با آب غصبي و آبي كه معلوم نيست صاحب آن راضيست يا نه، حرام و باطل است؛ مگر اينكه بداند پيش از اين صاحبش راضي بوده و نداند كه از رضايتش برگشته يا نه، در اين حال جايز و وضويش صحيح است.
مسأله 273 : بنا بر احتياط اگر وضو گرفتن سبب ريختن آب وضو در محل غصبي شود؛ وضو باطل است و در غير اين صورت وضو صحيح است و فرقي نيست بين اينكه بتواند در غير آنجا وضو بگيرد يا نه. پس اگر محل ريزش آب وضو غصبي باشد؛ بنا بر احتياط وضو باطل است؛ گرچه بتواند در غير آنجا و يا آخر وقت وضو بگيرد و اگر محل ريزش آب وضو مباح باشد و پس از ريختن به جاي غصبي برسد وضو صحيح است.
مسأله 274 : وضو گرفتن از حوض مدرسه اي كه انسان نمي داند آن حوض را براي همه مردم وقف كرده اند؛ يا براي محصلين همان مدرسه، در صورتي كه معمولا از آب آن وضو مي گيرند و از وضو گرفتن آنان اطمينان پيدا شود كه وقف عام است؛ اشكال ندارد و الا وضو اشكال دارد.
مسأله 275 : كسي كه نمي خواهد در مسجدي نماز بخواند؛ اگر نداند حوض آن را براي همه مردم وقف كرده اند؛ يا براي كساني كه در آنجا نماز مي خوانند؛ نمي تواند از حوض آن وضو بگيرد.
ولي اگر معمولا كساني هم كه نمي خواهند در آنجا نماز بخوانند از حوض آن وضو مي گيرند؛ اگر از وضو گرفتن آنان اطمينان پيدا شود كه وقف عمومي است؛ مي تواند از حوض آن وضو بگيرد.
والا مشكل است.
مسأله 276 : وضو گرفتن از حوض تيمچه ها و مسافرخانه ها و مانند اينها براي كساني كه ساكن آنجا نيستند؛ در صورتي صحيح است كه از وضو گرفتن كساني كه ساكن آنجا نيستند اطمينان به رضايت صاحبانش حاصل شود و الا مشكل است.
مسأله 277 : سيره متشرّعه بر جواز آشاميدن و وضو گرفتن و مانند اينها در نهرهاي بزرگ است؛ بدون اذن و اجازه و قدر متيقن از آن صورتيست كه نداند صاحب آن راضي نيست؛ يا صاحب آن ديوانه، يا صغير و يا در تصرف غاصب است؛ ولي در صورتي كه صاحب آن راضي نباشد؛ يا مالك آن ديوانه، يا صغير است؛ يا در تصرف غاصب است؛ مخصوصاً در صورتي كه غاصب مجراي آب را عوض كرده باشد؛ از آن آب وضو نگيرد.
مسأله 278 : اگر فراموش كند آب غصبيست و با آن وضو بگيرد؛ صحيح است؛ ولي كسي كه خودش آب را غصب كرده اگر غصبي بودن آن را فراموش كند؛ بنا بر احتياط واجب وضوي او باطل است؛ مگر اينكه پس از غصب كردن توبه كرده و پس از آن فراموش كرده؛ در اين صورت وضويش صحيح است.
شرط چهارم:
آنكه ظرف آب وضو مباح باشد.
شرط پنجم؛ آنكه ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد.
مسأله 279 : اگر آب وضو در ظرف غصبي يا طلا و نقره است و غير از آن آب ديگري ندارد؛ در صورتي كه بتواند؛ به وجه شرعي آن آب را در ظرفي ديگر خالي كند و وضو بگيرد و اگر ميسور نشد بايد تيمم كند و اگر آب ديگري دارد؛ چنانچه در ظرف غصبي يا طلا و نقره وضوي ارتماسي بگيرد؛ يا با آنها آب را به صورت و دستها بريزد؛ وضوي او باطل است و در صورتي كه با مشت و يا چيز ديگر آب را بردارد و به صورت و دستها بريزد؛ وضوي او صحيح است.
هر چند از جهت تصرف در ظرف غصبي و طلا و نقره معصيت كرده.
مسأله 280 : بنا بر احتياط واجب بايد در حوضي كه مثلاً يك آجر و يا يك سنگ آن غصبيست وضو نگيرد.
مسأله 281 : اگر در صحن يكي از امامان يا امام زادگان كه سابقاً قبرستان بوده حوض يا نهري بسازند؛ چنانچه انسان نداند كه زمين صحن را براي قبرستان وقف كرده؛ وضو گرفتن در آن حوض و نهر مانعي ندارد.
شرط ششم؛ آنكه اعضاء وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد.
مسأله 282 : اگر پيش از تمام شدن وضو جايي را كه شسته يا مسح كرده نجس شود وضو صحيح است.
مسأله 283 : اگر غير از اعضاء وضو جايي از بدن نجس باشد؛ وضو صحيح است؛ ولي اگر مخرج را از بول يا غائط تطهير نكرده باشد؛ احتياط مستحب آن است كه اول آن را تطهير كند؛ بعد وضو بگيرد.
مسأله 284 : اگر يكي از اعضاء وضو نجس باشد و بعد از وضو شك كند كه پيش از وضو آنجا را آب كشيده يا نه، چنانچه در موقع وضو ملتفت پاك بودن و نجس بودن آنجا نبوده؛ بنا بر احتياط وضو باطل است و همچنين است در صورتي كه شك دارد كه ملتفت بوده يا نه. فقط در صورتي كه يقين، يا اطمينان دارد كه ملتفت بوده؛ وضويش صحيح است و در هر صورت جايي را كه نجس بوده و جاهايي كه نجاست از آنجا به آنها سرايت كرده؛ بايد آب بكشد.
مسأله 285 : اگر در صورت يا دستها بريدگي يا زخميست كه خون آن بند نمي آيد و آب براي آن ضرر ندارد؛ عضو را به قصد وضو در آب كر يا جاري فرو برد و پس از شستن آن عضو از بالا به پايين انگشت خود را روي بريدگي يا زخم بگذارد و قدري فشار دهد تا خون بند بيايد سپس انگشت خود را از بالا به پايين بكشد تا آب بر آن جاري شود؛ چنانچه در مسأله (267) گفته شد؛ بايد ملاحظه شود كه مسح با آب خارجي مخلوط نشود و اگر آب ضرر داشته باشد بايد وضوي جبيره اي كه بعداً گفته مي شود بگيرد
شرط هفتم؛ آنكه وقت براي وضو و نماز كافي باشد.
مسأله 286 : هرگاه وقت به قدري تنگ است كه اگر وضو بگيرد تمام نماز، يا مقداري از آن، بعد از وقت خوانده مي شود؛ بايد تيمم كند؛ ولي اگر براي وضو و تيمم يك اندازه وقت لازم است بايد وضو بگيرد.
مسأله 287 : كسي كه در تنگي وقت نماز بايد تيمم كند؛ اگر به قصد قربت يا براي كار مستحبي مثل خواندن قرآن، وضو بگيرد؛ صحيح است و اگر صرفاً داعي او بر وضو گرفتن؛ آن نماز باشد؛ باطل است.
شرط هشتم؛ آنكه به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم وضو بگيرد و اگر براي خنك شدن؛ يا به قصد ديگري وضو بگيرد باطل است.
مسأله 288 : لازم نيست نيّت وضو را به زبان بياورد؛ يا از قلب خود بگذراند؛ ولي بايد در تمام افعال وضو متوجه باشد كه وضو را به داعي امر الهي انجام دهد. به طوري كه اگر از او بپرسند چه مي كني؛ بگويد وضو مي گيرم.
شرط نهم:
آنكه وضو را به ترتيبي كه گفته شد به جا آورد يعني اول صورت، بعد دست راست، بعد دست چپ را بشويد؛ بعد از آن سر و احتياط واجب آنكه بعد پاي راست را مسح كند و در آخر پاي چپ را مسح كند و اگر به اين ترتيب وضو نگيرد باطل است.
شرط دهم؛ آنكه كارهاي وضو را پشت سرهم انجام دهد.
مسأله 289 : اگر افعال وضو را پي در پي انجام دهد كه عرفاً يك عمل حساب شود؛ وضو صحيح است؛ گرچه عضو قبلي از جهت وزيدن باد و مانند آن خشك شده باشد.
ولي در صورتي كه فاصله زياد باشد كه يك عمل عرفاً حساب نشود؛ وضو باطل است.
در صورتي كه وضو صحيح نباشد؛ باطل كردن وضو لازم نيست. فقط از سر بگيرد.
مسأله 290 : اگر كارهاي وضو را پشت سرهم به جا آورد؛ ولي به واسطه گرماي هوا يا حرارت زياد بدن و مانند اينها، رطوبت خشك شود؛ وضوي او صحيح است؛ در صورتي كه رطوبت براي مسح داشته باشد و الا اگر نتواند وضوي ديگري بگيرد؛ احتياط اينست كه ابتداء با دست بي رطوبت مسح كند؛ سپس با آب خارج مسح نمايد و در آخر هم تيمم نمايد.
مسأله 291 : راه رفتن در بين وضو اشكال ندارد. پس اگر بعد از شستن صورت و دستها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح كند؛ وضوي او صحيح است.
شرط يازدهم؛ آنكه بايد كارهاي وضو را خود انسان انجام دهد.
مسأله 292 : هر كدام از كارهاي وضو را كه مي تواند به تنهايي انجام دهد؛ نبايد در آن كمك بگيرد.
مسأله 293 : كسي كه نمي تواند وضو بگيرد؛ بايد نايب بگيرد كه او را وضو دهد. چنانچه مزد هم بخواهد؛ در صورتي كه بتواند و ضرر به حالش نداشته باشد؛ بايد بدهد. ولي بايد خود او نيّت وضو بكند و احتياط واجب اينست كه نايب هم نيّت وضو داشته باشد و با دست خود مسح نمايد و اگر نمي تواند بايد نايبش دست او را بگيرد و به جاي مسح بكشد و اگر اين هم ممكن نيست بايد از دست او رطوبت بگيرد و با آن رطوبت سر و پاي او را مسح كند و احتياط واجب اينست كه در صورت امكان تيمم هم بنمايد.
شرط دوازدهم؛ آنكه استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد.
مسأله 294 : كسي كه مي ترسد اگر وضو بگيرد؛ مريض مي شود؛ يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه مي ماند؛ نبايد وضو بگيرد؛ بلكه بايد تيمم كند.
در صورتي كه تشنگي موجب هلاكت خود يا نفس محترمه ديگري بشود؛ اگر وضو بگيرد وضويش باطل است؛ ولي اگر تحمل تشنگي برايش دشوار است و مشقّت دارد؛ با اين حال وضو بگيرد وضويش صحيح است؛ ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد؛ گرچه بعد بفهمد ضرر داشته؛ وضوي او صحيح است.
گرچه احتياط اينست كه اگر ضرر به حدي بوده كه ارتكاب آن جايز نبوده؛ اكتفاء به آن وضو نكند و وضوي ديگري، مثلاً با آب گرم وضو بگيرد؛ اگر ضرر نداشته باشد و اگر آن هم ضرر داشته باشد تيمم كند و اگر نمازي با وضو خوانده احتياطاً اعاده كند.
مسأله 295 : اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار كمي كه وضو با آن صحيح است:
ضرر ندارد و بيشتر از آن ضرر دارد؛ بايد به همان مقدار وضو بگيرد.
شرط سيزدهم؛ آنكه در اعضاء وضو مانعي از رسيدن آب نباشد.
مسأله 296 : اگر مي داند چيزي به اعضاء وضو چسبيده؛ ولي شك دارد كه از رسيدن آب جلوگيري مي كند يا نه، بايد آن را برطرف كند؛ يا آب به زير آن برساند.
مسأله 297 : اگر زير ناخن چرك باشد وضو اشكال ندارد اگر از باطن حساب شود و الا خالي از اشكال نيست. ولي اگر ناخن را بگيرند بايد براي وضو، آن چرك را برطرف كنند و نيز اگر ناخن بيشتر از معمول بلند باشد بايد چرك زير مقداري را كه از معمول بلندتر است؛ برطرف نمايند.
مسأله 298 : اگر در صورت و دستها و جلو سر و روي پاها به واسطه سوختن يا چيز ديگر برآمدگي پيدا شود؛ شستن و مسح روي آن كافيست و چنانچه سوراخ شود رساندن آب به زير پوست لازم نيست؛ بلكه اگر پوست يك قسمت آن كنده شود لازم نيست آب را به زير قسمتي كه كنده نشده برساند. ولي چنانچه پوستي كه كنده شده گاهي به بدن مي چسبد و گاهي بلند مي شود؛ بايد آن را قطع كند يا آب را به زير آن برساند.
مسأله 299 : اگر انسان شك كند كه به اعضاء وضو او چيزي چسبيده يا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد؛ مثل آنكه بعد از گِل كاري شك كند گِل به دست او چسبيده يا نه، بايد وارسي كند كه اگر بوده برطرف شده؛ يا آب به زير آن رسيده است.
مسأله 300 : جايي را كه بايد شست و مسح كرد هرقدر چرك باشد؛ اگر چرك آن مانع رسيدن آب به بدن نباشد اشكال ندارد. همچنين است اگر بعد از گچ كاري و مانند آن چيز سفيدي كه جلوگيري از رسيدن آب به پوست نمي كند؛ بر دست بماند. ولي اگر شك كند كه با بودن آنها آب به بدن مي رسد يا نه، آنها را برطرف كند.
مسأله 301 : اگر پيش از وضو بداند كه در بعضي از اعضاء وضو مانعي از رسيدن آب است و بعد از وضو شك كند كه در موقع وضو آب را به آنجا رسانده يا نه، وضوي او صحيح است؛ در صورتي كه بداند در حال وضو التفات به مانع داشته. وگرنه وضو را اعاده كند.
مسأله 302 : اگر در بعضي از اعضاء وضو مانعي باشد كه گاهي آب به خودي خود زير آن مي رسد و گاهي نمي رسد و انسان بعد از وضو شك كند كه آب به زير آن رسيده يا نه، چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسيدن آب به زير آن نبوده؛ احتياط واجب آن است كه دوباره وضو بگيرد.
مسأله 303 : اگر بعد از وضو چيزي كه مانع از رسيدن آب است در اعضاء وضو ببيند و نداند موقع وضو بوده يا بعد پيدا شده؛ وضوي او صحيح است؛ ولي اگر بداند كه در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده؛ احتياط واجب آن است كه دوباره وضو بگيرد.
مسأله 304 : اگر بعد از وضو شك كند چيزي كه مانع رسيدن آب است در اعضاء وضو بوده يا نه، در صورتي كه بداند در حال وضو ملتفت بوده وضو صحيح است و الا لازم است دوباره وضو بگيرد.