نمازهاي واجب يوميه
اشاره
نمازهاي واجب يوميه پنج است:
ظهر و عصر هر كدام چهار ركعت نماز جمعه در روز جمعه با شرايطش به جاي نماز ظهر خوانده مي شود و دو ركعت است به كيفيتي كه در محلش ذكر شده مغرب سه ركعت، عشا چهار ركعت، صبح دو ركعت.
مسأله 736 : در سفر و در حال خوف، به تفصيلي كه در محلش ذكر شده؛ بايد نمازهاي چهار ركعتي را با شرايطي كه گفته مي شود؛ دو ركعت خواند.
وقت نماز ظهر و عصر
مسأله 737 : اگر چوب يا چيزي مانند آن را راست در زمين هموار فروبرند؛ صبح كه خورشيد بيرون مي آيد سايه آن به طرف مغرب مي افتد و هرچه آفتاب بالا مي آيد اين سايه كم مي شود و در شهرهاي ما در اول ظهر شرعي به آخرين درجه كمي مي رسد و ظهر كه گذشت سايه آن از سمت شمال به طرف شرق ميل مي كند و هرچه خورشيد رو به مغرب مي رود سايه زيادتر مي شود؛ بنا بر اين وقتي سايه به آخرين درجه كمي رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت؛ معلوم مي شود ظهر شرعي شده است؛ ولي در بعضي شهرها مثل مكه معظمه كه گاهي موقع ظهر سايه به كلي از بين مي رود؛ بعد از آنكه سايه دوباره پيدا شد معلوم مي شود ظهر شده است.
مسأله 738 : چوب يا چيز ديگري را كه براي معين كردن ظهر به زمين فرو مي برند؛ شاخص گويند.
مسأله 739 : نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند؛ وقت مخصوص نماز ظهر، از اول ظهر است تا وقتي كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد كه اگر كسي سهواً تمام نماز عصر را در اين وقت بخواند نمازش باطل است.
وقت مخصوص نماز عصر، موقعيست كه به اندازه خواندن نماز عصر به غروب آفتاب مانده باشد كه اگر كسي تا اين موقع نماز ظهر را نخواند نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند و اگر تا غروب آفتاب نماز عصر را نخوانده پس از غروب آفتاب تا مغرب به عنوان ما في الذمه انجام دهد. مابين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و عصر است كه اگر كسي در اين وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پيش از نماز ظهر بخواند؛ نمازش صحيح است و بايد نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.
مسأله 740 : اگر پيش از خواندن نماز ظهر سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه كرده است؛ چنانچه در وقت مشترك باشد بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند يعني نيت كند كه آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مي خوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آنكه نماز را تمام كرد نماز عصر را بخواند و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد؛ اگر التفات هم در وقت مخصوص باشد نمازش باطل است؛ ولي اگر در وقت مشترك باشد برگرداندن نيت به نماز ظهر صحيح است؛ گرچه شروع در وقت مخصوص به نماز ظهر باشد.
بنا بر اين
نماز را تمام كند و بعد از آنكه نماز را تمام كرد نماز عصر بخواند.
مسأله 741 : بعيد نيست در زمان حضرت رسول صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و امام معصوم عَلَيْهِ السَّلَام و غيبت امام زمان عجل الله فرجه الشريف انسان مخير باشد در روز جمعه بين نماز ظهر و نماز جمعه، ولي در زمان حضور امام معصوم عَلَيْهِ السَّلَام در صورتي كه نماز جمعه را خود آن حضرت، يا به امر ايشان بپا شده باشد؛ واجب است شركت كنند و اگر نماز جمعه در زمان غيبت با شرايط آن، از آن جمله آنكه امر اقامه آن به نظر مجتهد جامع الشرايط باشد؛ واجب نيست بعد از خواندن نماز جمعه نماز ظهر خوانده شود؛ گرچه احتياط خوب است.
مسأله 742 : به مشهور نسبت داده شده كه وقت نماز جمعه از اول ظهر است تا وقتي كه سايه شاخص به اندازه خود شاخص شود؛ ولي بعيد نيست كه بايد آن را در اول وقت عرفي بعد از زوال ظهر به جا آورد و اين مقدار ظاهراً قبل از رسيدن سايه شاخص است به اندازه خود شاخص و اگر نماز جمعه از اول وقت عرفي به عقب افتاد؛ نماز ظهر را به جاي نماز جمعه بخواند و در صورتي كه در آن وقت نماز جمعه خوانده شد احتياطاً نماز ظهر را هم بخواند.
وقت نماز مغرب و عشا
مسأله 743 : مغرب موقعيست كه سرخي طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مي شود؛ از بالاي سر انسان بگذرد.
مسأله 744 : نماز مغرب و عشا هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند؛ وقت مخصوص نماز مغرب، از اول مغرب است تا وقتي كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد؛ كه اگر كسي مثلاً مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند؛ نمازش باطل است و وقت مخصوص نماز عشا، موقعيست كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب وقت مانده باشد؛ كه اگر كسي تا اين وقت نماز مغرب را نخوانده؛ بايد اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترك نماز مغرب و عشاست كه اگر كسي در اين وقت اشتباهاً نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود؛ نمازش صحيح است و بايد نماز مغرب را بعد از آن به جا آورد.
مسأله 745 : وقت مخصوص و مشترك كه معني آن در مسأله پيش گفته شد؛ براي اشخاص فرق مي كند؛ مثلاً اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد؛ وقت مخصوص نماز ظهر كسي كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك مي شود و براي كسي كه مسافر نيست بايد به اندازه خواندن چهار ركعت نماز بگذرد.
مسأله 746 : اگر پيش از خواندن نماز مغرب سهواً مشغول نماز عشا شود و در بين نماز بفهمد كه اشتباه كرده؛ چنانچه تمام آنچه را خوانده؛ يا مقداري از آن را در وقت مشترك خوانده و به ركوع ركعت چهارم نرفته است؛ بايد نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشا را بخواند و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته بايد نماز را تمام كند بعد نماز مغرب را بخواند و احتياط لازم آن است كه بعد از نماز مغرب، نماز عشا را اعاده كند.
اما اگر تمام آنچه را خوانده در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد و پيش از ركوع ركعت چهارم يادش بيايد؛ واجب است نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند.
دوباره خواندن نماز مغرب واجب نيست گرچه خوب است بعد از آن نماز عشا بخواند.
مسأله 747 : آخر وقت نماز عشا نصف شب است؛ ولي كسي كه تا آن وقت نماز مغرب يا عشا را نخوانده؛ مخصوصاً كسي كه داراي عذر بوده تا طلوع فجر، به رجاء بدون اينكه نيت ادا و قضا كند بخواند و شب را بايد از اول مغرب تا اذان صبح حساب كرد؛ نه تا اول آفتاب. ولي بهتر آن است كه در فاصله بين اين دو حد احتياط شود.
مسأله 748 : اگر از روي معصيت، يا به واسطه عذري، نماز مغرب يا نماز عشا را تا نصف شب نخواند؛ بنا بر احتياط واجب بايد تا قبل از اذان صبح بدون اينكه نيت ادا و قضا كند به جا آورد.
وقت نماز صبح
مسأله 749 : نزديك اذان صبح از طرف مشرق سفيده اي رو به بالا حركت مي كند؛ آن را فجر اول گويند. موقعي كه آن سفيده پهن شد؛ فجر دوم و اول وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعيست كه آفتاب بيرون مي آيد.