احكام حواله
مسأله 2310 : حواله آن است كه بدهكار بدهي خود را با قبول طلبكار به عهده ديگري بگذارد كه طلب خود را از او بگيرد.
بعد از آن كه حواله درست شد كسي كه به او حواله شده بدهكار مي شود و ديگر طلبكار نمي تواند طلبي را كه دارد از بدهكار اولي مطالبه نمايد.
مسأله 2311 : بدهكار، طلبكار و كسي كه به او حواله شده؛ بايد بالغ و عاقل باشند و كسي آنها را مجبور نكرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند؛ يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنند و نيز نبايد به واسطه ورشكستگي به حكم حاكم شرع از تصرف در اموالشان منع شده باشند. ولي كسي كه از تصرف در اموالش از طرف حاكم شرع منع شده اگر حواله بر كسي كه مديون نيست بدهد اشكال ندارد.
مسأله 2312 : حواله دادن بر كسي كه بدهكار نيست در صورتي صحيح است كه او قبول كند و نيز اگر انسان بخواهد به كسي كه جنسي بدهكار است جنس ديگري حواله دهد؛ مثلاً به كسي كه گندم بدهكار است جو حواله بدهد؛ تا او قبول نكند حواله صحيح نيست.
مسأله 2313 : موقعي كه انسان حواله مي دهد بايد بدهكار باشد؛ پس اگر بدهي به كسي ندارد؛ گرچه بخواهد از او قرض كند تا وقتي كه از او قرض نكرده نمي تواند او را به كسي حواله دهد كه آنچه را بعداً قرض مي دهد از آن كس بگيرد.
مسأله 2314 : حواله دهنده و طلبكار بايد مقدار حواله و جنس آن را بدانند؛ پس اگر مثلاً ده من گندم و يكصد تومان پول به يك نفر بدهكار باشد و به او بگويد يكي از دو طلب خود را از فلاني بگيرد و آن را معين نكند حواله درست نيست.
مسأله 2315 : هرگاه بدهي واقعاً معين باشد ولي بدهكار و طلبكار در موقع حواله دادن مقدار آن، يا جنس آن را ندانند حواله صحيح است؛ مثلاً اگر طلب كسي را در دفتر نوشته باشد و پيش از ديدن دفتر حواله بدهد و بعد دفتر را ببيند و به طلبكار طلبش را بگويد حواله صحيح است.
مسأله 2316 : طلبه كار مي تواند حواله را قبول نكند؛ اگر چه كسي كه به او حواله شده فقير نباشد و در پرداختن حواله هم كوتاهي ننمايد.
مسأله 2317 : هرگاه بر كسي حواله بدهد كه بدهكار نيست؛ چنانچه او حواله را قبول كند؛ پيش از پرداختن حواله نمي تواند مقدار حواله را از حواله دهنده بگيرد.
ولي اگر طلبكار طلب خود را به مقدار كمتري صلح كند كسي كه حواله را قبول كرده مي تواند تمام مقدار حواله شده را از حواله دهنده مطالبه نمايد و احتياط آن است كه در بيشتر از مقداري كه با طلبكار مصالحه كرده با حواله دهنده مصالحه كند يا او را بري الذمه نمايد.
مسأله 2318 : بعد از آن كه حواله درست شد حواله دهنده و كسي كه به او حواله شده نمي توانند حواله را به هم بزنند و هرگاه كسي كه به او حواله شده در موقع حواله فقير نباشد؛ يعني غير از چيزهايي كه در دين مستثني است مالي داشته باشد كه بتواند حواله را بپردازد؛ اگر چه بعداً فقير شود طلبكار هم نمي تواند حواله را به هم بزند و همچنين است اگر موقع حواله فقير باشد و طلبكار بداند فقيرست.
ولي اگر نداند فقير است و بعد بفهمد؛ اگر در آن وقت مال دار نشده باشد طلبه كار مي تواند حواله را به هم بزند و طلب خود را از حواله دهنده بگيرد.
ولي اگر مال دار شده باشد معلوم نيست بتواند معامله را به هم بزند.
مسأله 2319 : هرگاه بدهكار و طلبكار و كسي كه به او حواله شده؛ يا يكي از آنان براي خود حق به هم زدن حواله را قرار دهند مطابق قراري كه گذاشته مي توانند حواله را به هم بزنند.
مسأله 2320 : هرگاه حواله دهنده خودش طلب طلبكار را بدهد چنانچه به خواهش كسي كه به او حواله داده است مي تواند چيزي را كه داده از او بگيرد و اگر بدون خواهش او داده و قصدش اين بوده كه عوض آن را نگيرد نمي تواند چيزي را كه داده از او مطالبه نمايد.