احكام ضمانت
مسأله 2332 : ضمانت در مال نزد فقهاء اماميه (رضوان الله عليهم) عبارت است از انتقال بدهي بدهكار به عهده شخصي به نفع طلب كار.
مسأله 2333 : هرگاه انسان بخواهد ضامن شود كه بدهي كسي را بدهد؛ ضامن شدن او در صورتي صحيح است كه به هر لفظي، اگر چه عربي نباشد؛ يا به عملي به طلبكار بفهماند كه من ضامن شده ام طلب تو را بدهم و طلبكار هم رضايت خود را بفهماند. ولي راضي بودن بدهكار شرط نيست.
مسأله 2334 : ضامن و طلبكار بايد بالغ و عاقل باشند و كسي هم آنان را مجبور نكرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند؛ يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنند و نبايد شرعاً از تصرف در مالشان منع شده باشند. ولي اين شرطها در بدهكار نيست؛ مثلاً هرگاه كسي ضامن شود كه بدهي بچه، يا ديوانه، يا سفيه، يا كسي كه از تصرف در اموالش منع شده را بدهد صحيح است.
مسأله 2335 : هرگاه براي ضامن شدن خودش شرطي قرار دهد؛ مثلاً بگويد اگر بدهكار قرض تو را نداد من مي دهم ضامن شدن او صحيح نيست. ولي اگر در همين زمان عهده دار قرض شود و قرض را از عهده بدهكار به عهده خود بگذارد كه در صورت ندادن بدهكار از عهده برآيد؛ بعيد نيست صحيح باشد و طلبكار در صورت ندادن بدهكار بتواند از ضامن مطالبه نمايد. ولي احتياط آن است كه اين طور ضمانت نكند.
مسأله 2336 : كسي كه انسان ضامن بدهي او مي شود بايد بدهكار باشد؛ پس اگر كسي بخواهد از ديگري قرض كند؛ تا وقتي كه قرض نكرده نمي تواند ضامن او شود.
مسأله 2337 : در صورتي انسان مي تواند ضامن شود كه طلب كار، بدهكار و جنس بدهي همه در واقع و نفس الامر معين باشند؛ پس اگر دو نفر از كسي طلبكار باشند و انسان بگويد من ضامن هستم كه طلب يكي از شماها را بدهم؛ چون معين نكرده طلب كدام را مي دهد؛ ضامن شدن او صحيح نيست و نيز هرگاه كسي از دو نفر طلبكار باشد و انسان بگويد من ضامن هستم كه بدهي يكي از آن دو نفر را به تو بدهم؛ چون معين نكرده كه بدهي كدام را مي دهد ضامن شدن او صحيح نيست و همچنين اگر كسي از ديگري ده من گندم و صد تومان پول طلبكار باشد و انسان بگويد من ضامن يكي از اين دو طلب هستم و معين نكرده كه ضامن گندم است يا ضامن پول صحيح نيست.
مسأله 2338 : اگر طلبكار تمام طلب خود را به ضامن ببخشد؛ يعني او را بري الذمه كند؛ ضامن نمي تواند از بدهكار چيزي بگيرد و اگر مقداري از آن را ببخشد؛ نمي تواند آن مقدار را از بدهكار مطالبه كند.
مسأله 2339 : هرگاه انسان ضامن شود كه بدهي كسي را بدهد نمي تواند از ضامن شدن خود برگردد.
مسأله 2340 : ضامن و طلبه كار مي توانند شرط كنند كه هر وقت بخواهند ضامن بودن را به هم بزنند.
مسأله 2341 : هرگاه انسان در موقع ضامن شدن بتواند طلب طلبكار را بدهد اگر چه بعد فقير شود؛ طلبكار نمي تواند ضامن بودن را به هم زند و طلب خود را از بدهكار اول مطالبه نمايد و همچنين است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد ولي طلبكار بداند و به ضامن شدن او راضي شود.
مسأله 2342 : هرگاه انسان در موقعي كه ضامن مي شود نتواند طلب طلبكار را بدهد و طلبكار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود؛ مي تواند ضامن بودن او را به هم بزند؛ اگر چه پيش از آن كه طلبكار ملتفت شود ضامن قدرت پيدا كرده باشد.
مسأله 2343 : هرگاه كسي بدون اجازه بدهكار ضامن شود كه بدهي او را بدهد؛ نمي تواند چيزي از او بگيرد.
مسأله 2344 : هرگاه كسي با اجازه بدهكار به شرط آن كه اهليت اجازه داشته و بچه نابالغ و ديوانه نباشد؛ ضامن شود كه بدهي او را بدهد و در ضمانت نيز قصد تبرع نداشته باشد؛ مي تواند مقداري را كه ضامن شده از او مطالبه نمايد. ولي اگر به جاي جنسي كه بدهكار بوده جنس ديگري به طلبكار او بدهد نمي تواند چيزي را كه داده از او مطالبه نمايد؛ مثلاً اگر ده من گندم بدهكار باشد و ضامن شده ده من برنج بدهد نمي تواند برنج را از او مطالبه نمايد. اما اگر خودش راضي شود كه برنج بدهد اشكال ندارد.