احكام وكالت
مسأله 2276 : وكالت آن است كه انسان كاري كه حق دارد خود انجام بدهد به ديگري واگذار نمايد تا از طرف او انجام دهد. مثلاً كسي را وكيل كند كه خانه او را بفروشد؛ يا زني را براي او عقد نمايد. پس آدم سفيه كه مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف مي كند؛ چون حق ندارد در مال خود تصرف كند و همچنين كسي كه از طرف حاكم شرع از تصرف در مالش منع شده؛ نمي تواند براي فروش كسي را وكيل بگيرد.
مسأله 2277 : در وكالت لازم نيست صيغه بخوانند بلكه اگر انسان به ديگري بفهماند كه او را وكيل كرده و او هم بفهمد و قبول كند؛ مثلاً مال خود را به كسي بدهد كه براي او بفروشد و او مال او را بگيرد؛ وكالت صحيح است.
مسأله 2278 : هرگاه انسان كسي را كه در شهر ديگر است وكيل نمايد و براي او وكالت نامه بفرستد و او قبول كند؛ اگر چه وكالت نامه بعد از مدتي به او برسد وكالت صحيح است.
مسأله 2279 : موكل، يعني كسي كه ديگري را وكيل مي كند و نيز كسي كه وكيل مي شود بايد بالغ و عاقل باشند و از روي قصد و اختيار اقدام كنند.
ولي بچه مميز در صورتي كه فقط در خواندن صيغه وكيل شده باشد و صيغه را با شرايطش بخواند؛ صيغه اي كه خوانده است صحيح است و چنانچه خواهد آمد وصيت طفل ده ساله صحيح است در اين صورت وكالت او هم نافذ است.
مسأله 2280 : كاري را كه انسان نمي تواند انجام دهد؛ يا شرعاً نبايد انجام دهد؛ نمي تواند براي انجام آن از طرف ديگري وكيل شود. بنا بر اين كسي كه در احرام حج است چون نبايد صيغه عقد زناشويي را بخواند نمي تواند براي خواندن صيغه زناشويي از طرف ديگري وكيل شود.
مسأله 2281 : هرگاه انسان كسي را براي انجام تمام كارهاي خودش وكيل كند صحيح است؛ ولي اگر براي يكي از كارهاي خود وكيل نمايد و آن كار را معين نكند وكالت صحيح نيست مگر اين كه مورد وكالت را معين كند و اختيار كار را به عهده وكيل بگذارد؛ مثلاً شخصي را وكيل كند كه خانه اش را بفروشد يا اجاره دهد؛ وكالت صحيح است.
مسأله 2282 : هرگاه وكيل را عزل كند؛ يعني از كار بركنار نمايد؛ بعد از آن كه خبر به او رسيد نمي تواند آن كار را انجام دهد. ولي اگر پيش از رسيدن خبر عزل، آن كار را انجام داده باشد صحيح است.
مسأله 2283 : وكيل مي تواند از وكالت كناره گيري كند گرچه موكل هم غايب باشد.
مسأله 2284 : وكيل نمي تواند براي انجام كاري كه به او واگذار شده ديگري را وكيل نمايد؛ ولي اگر موكل به او اجازه داده باشد كه وكيل بگيرد؛ به هر طوري كه به او دستور داده مي تواند رفتار نمايد. پس اگر گفته باشد براي من وكيل بگير بايد از طرف موكل خود وكيل بگيرد و نمي تواند كسي را از طرف خودش وكيل كند.
مسأله 2285 : هرگاه وكيل با اجازه موكل كسي را از طرف او وكيل كند نمي تواند آن وكيل را عزل نمايد و اگر وكيل اول بميرد؛ يا موكل او را عزل كند؛ وكالت دومي باطل نمي شود.
مسأله 2286 : هرگاه چند نفر را براي انجام كاري وكيل كند و به آنها اجازه بدهد كه هر كدام به تنهايي در آن كار اقدام كنند؛ هر يك از آنان مي توانند آن كار را انجام دهند و چنانچه يكي از آنها بميرد وكالت ديگران باطل نمي شود. ولي اگر نگفته باشد با هم يا به تنهايي انجام دهند و از حرفش هم معلوم نباشد كه مي توانند به تنهايي انجام دهند؛ يا گفته باشد كه با هم انجام دهند؛ نمي توانند به تنهايي اقدام نمايند و اگر با هم وكيل شده باشند؛ در صورتي كه يكي از آنها بميرد وكالت ديگران باطل مي شود.
مسأله 2287 : هرگاه وكيل يا موكل بميرد، يا ديوانه يا بيهوش هميشگي شود؛ وكالت باطل مي شود و نيز اگر گاه گاهي ديوانه، يا بيهوش شود؛ بنا بر احتياط واجب بايد به معامله اي كه انجام مي دهد ترتيب اثر ندهند و بعد از برطرف شدن حالت ديوانگي و بيهوشي، احوط آن است كه بايد به وكالت جديد انجام شود و نيز اگر چيزي كه براي تصرف در آن وكيل شده از بين برود؛ مثلاً گوسفندي كه براي فروش آن وكيل شده بميرد وكالت باطل مي شود.
مسأله 2288 : هرگاه انسان كسي را براي كاري وكيل كند و چيزي براي او قرار بگذارد بعد از انجام آن كار چيزي را كه قرار گذاشته بايد بدهد.
مسأله 2289 : هرگاه وكيل در نگهداري مالي كه در اختيار اوست كوتاهي نكند و غير از تصرفي كه به او اجازه داده اند تصرف ديگري در آن ننمايد و اتفاقاً آن مال از بين برود؛ لازم نيست عوض آن را بدهد. اگر وكيل بگويد كه مال بدون كوتاهي در نگهداري آن، تلف شده؛ چنانچه بيّنه بر خلافش نباشد گفته اش پذيرفته است.
مسأله 2290 : هرگاه وكيل در نگهداري مالي كه در اختيار اوست كوتاهي كند؛ يا غير از تصرفي كه به او اجازه داده اند تصرف ديگري در آن بنمايد و آن مال از بين برود ضامن است؛ مثلاً اگر لباس را كه گفته اند بفروش؛ بپوشد و آن لباس تلف شود بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2291 : هرگاه وكيل غير از تصرفي كه به او اجازه داده اند تصرف ديگري در مال بكند؛ مثلاً لباسي را كه گفته اند بفروش، بپوشد و بعداً تصرفي را كه به او اجازه داده اند بنمايد آن تصرف صحيح است.