شرايط عقد ازدواج
مسأله 2397 : عقد ازدواج يازده شرط دارد. گرچه شرط بودن بعضي آنها محل اشكال است ولي چون امر نكاح مهم است و احتياط در آن حتي المقدور مورد عنايت شريعت مقدسه است؛ بنا بر احتياط لازم شرايطي كه ذكر مي شود مراعات گردد:
اول:
چنانچه گذشت بايد چه در ازدواج دائم و چه موقت، صيغه خوانده شود و تنها راضي بودن زن و مرد كافي نيست.
دوم:
بنا بر احتياط واجب، بلكه خالي از وجه نيست كه به عربي صحيح خوانده شود و اگر خود زن و مرد نتوانند صيغه را به عربي بخوانند؛ چنانچه ممكن باشد احتياط واجب آن است كسي را كه مي تواند عربي صحيح بخواند وكيل كنند؛ بلكه اگر آن هم ممكن نباشد احتياط واجب آن است كه به غير عربي نخوانند و تأخير بيندازند تا كسي كه عربي صحيح مي داند بخواند؛ مگر اين كه با ترك ازدواج در معصيت زنا واقع شوند در اين حال مي توانند به غير عربي بخوانند. اما بايد لفظي بگويند كه معني زَوَّجْتُ و قَبِلْتُ، را بفهماند. ولي بعد از آن اگر گرفتن وكيل ممكن باشد احتياطاً به عربي صحيح هم خوانده شود.
سوم:
زن و مرد يا وكيل آنها كه صيغه را مي خوانند قصد انشاء داشته باشند يعني اگر خود زن و مرد صيغه را مي خوانند زن به گفتن زَوَّجْتُك نَفْسي … قصدش اين باشد كه خود را زن او قرار دهد و مرد به
گفتن قَبِلْتُ التَّزْويجَ لِنَفْسي … زن بودن او را براي خودش قبول نمايد و اگر وكيل آنان صيغه را مي خوانند به گفتن زَوَّجْتُ و قَبِلْتُ، قصدشان اين باشد كه زن و مردي كه آنان را وكيل كرده اند زن و شوهر كنند.
چهارم و پنجم:
كسي كه صيغه را مي خواند عاقل باشد و بنا بر احتياط لازم بالغ باشد؛ چه براي خودش بخواند يا از طرف ديگري وكيل شده باشد.
ششم:
هرگاه وكيل زن و مرد يا ولي آنها صيغه را مي خوانند در عقد، زن و مرد را معين كنند؛ مثلاً اسم آنها را ببرند يا به آنها اشاره نمايند. پس كسي كه چند دختر دارد اگر به مردي بگويد:
زَوَّجْتُك اِحْدَي بَناتي … يعني:
زن تو نمودم يكي از دخترانم را و او بگويد:
قَبِلْتُ … يعني:
قبول كردم؛ چون در موقع عقد، دختر را معين نكرده عقد باطل است و همچنين اگر كسي كه چند پسر دارد صحيح نيست در حال عقد دختر معين خود را به يكي از پسرها تزويج كند.
وكيل يا ولي پسرها از طرف يكي از آنها قبول كند.
هفتم:
زن و مرد به ازدواج راضي باشند. ولي اگر زن ظاهراً به سختي اذن دهد و معلوم باشد قلباً راضيست عقد صحيح است.
هشتم:
ايجاب و قبول عرفاً پي در پي باشد؛ يعني فاصله بين آنها نباشد.
نهم:
صيغه منجزاً خوانده شود؛ معلق بر چيزي نباشد.
پس اگر مثلاً صيغه را مشروط بر آمدن كسي يا چيزي بكند عقد باطل است.
دهم:
بنا بر احتياط لازم، بلكه خالي از وجه نيست ايجاب صيغه از طرف زن و قبول آن از طرف مرد باشد؛ بلكه اولي و احوط آن است كه اول از طرف زن خوانده شود و قبول
آن از طرف مرد باشد.
يازدهم:
زن و مرد بر اهليت ازدواج از ابتداي خواندن صيغه عقد تا پايان باشند. پس اگر بعد از گفتن زوجت … و قبل از گفتن قبلت ديوانه، يا بيهوش شوند؛ يا به كلي از عقد غافل شوند عقد باطل است.
مسأله 2398 : هرگاه در عقد يك حرف غلط خوانده شود كه معني آن را عوض كند؛ عقد باطل است.
مسأله 2399 : كسي كه دستور زبان عربي را نمي داند اگر قرائتش صحيح باشد و معني هر كلمه از عقد را جداگانه بداند و قصد انشاء هم داشته باشد و از هر لفظي معني آن را قصد نمايد مي تواند عقد را بخواند.
مسأله 2400 : هرگاه زني را براي مردي بدون اجازه آنان عقد كنند و بعد زن و مرد راضي شوند و اجازه دهند؛ عقد صحيح است.
مسأله 2401 : هرگاه زن و مرد يا يكي از آن دو را به ازدواج مجبور نمايند و بعد از خواندن عقد راضي شوند و اجازه دهند؛ احتياط واجب آن است كه دوباره صيغه عقد را بخوانند.
مسأله 2402 : پدر و جد پدري در صورتي كه مفسده نباشد؛ بلكه اگر مصلحت باشد؛ مي توانند براي فرزند نابالغ يا ديوانه خود كه به حال ديوانگي بالغ شده است همسر بگيرند و بعد از آن كه طفل بالغ شد؛ يا ديوانه عاقل گرديد اگر همسري كه براي او گرفته اند با رعايت مصلحت او بوده نمي تواند آن را به هم بزند و اگر بدون رعايت مصلحت او بوده؛ گرچه مفسده هم نداشته باشد بنا بر احتياط واجب دوباره صيغه عقد را بخوانند.
مسأله 2403 : دختري كه به حد بلوغ رسيده و رشيده است؛ يعني مصلحت خود را درست تشخيص مي دهد؛ اگر بخواهد شوهر كند چنانچه باكره باشد بنا بر احتياط واجب بايد از پدر يا جد پدري خود اجازه بگيرد و اجازه مادر و برادر لازم نيست و در صورتي كه باكره بدون اجازه پدر يا جد شوهر كند؛ يا در صورتي كه پدر يا جد بدون اذن باكره او را شوهر دهند احتياط واجب آن است كه طرف مقابل اجازه دهد يا اين كه طلاق داده شود.
مسأله 2404 : هرگاه پدر و جد پدري غايب باشند به طوري كه نشود از آنان اذن گرفت و دختر هم احتياج به شوهر كردن داشته باشد لازم نيست از آنان اجازه بگيرد و نيز اگر دختر باكره نباشد؛ در صورتي كه بكارتش به واسطه شوهر كردن از بين رفته باشد اجازه پدر و جد لازم نيست. ولي اگر به وسيله پرش و مانند آن از بين رفته بنا بر احتياط واجب اجازه پدر و جد لازم است.
مسأله 2405 : هرگاه پدر يا جد پدري در موردي كه مي توانند؛ براي پسر نابالغ خود زن بگيرند پسر بايد بعد از بالغ شدن در صورتي كه زن قابليت استمتاع و تمكين داشته باشد خرج او را بدهد بلكه بنا بر احتياط قبل از بلوغ در صورت قابليت استمتاع و تمكين زن و قابليت استمتاع پسر از او بايد از مال پسر نفقه زن داده شود.
مسأله 2406 : هرگاه پدر يا جد پدري در موردي كه مي توانند؛ براي پسر نابالغ خود زن بگيرند چنانچه پسر در موقع عقد مالي نداشته؛ پدر يا جد او بايد مهر او را بدهند و همچنين اگر مالي داشته باشد ولي پدر يا جد ضامن مهر شوند و در غير اين دو صورت چنانچه مهر بيش از مهرالمثل نباشد؛ يا آن كه مصلحتي اقتضي كند كه مهر بيش از مهرالمثل باشد مي توانند مهر را از مال پسر بپردازند و الا نمي توانند بيش از مهرالمثل را از مال پسر بپردازند مگر اين كه پسر بعد از بلوغ آن را قبول كند.