احكام طلاق
اشاره
مرد با شرايط ذيل مي تواند زن خود را طلاق دهد:
1 بالغ باشد.
2 عاقل باشد.
3 مجبور نباشد.
4 قصد طلاق داشته باشد. پس اگر صيغه طلاق را به شوخي بگويد طلاق صحيح نيست.
مسأله 1988 : طلاق دادن بچه مميّزي كه ده سال او تمام شده بنا بر اظهر صحيح است ولي خلاف احتياط مي باشد و بهتر است او طلاق ندهد.
مسأله 1989 : اگر مرد را مجبور كنند كه زنش را طلاق دهد، طلاق باطل است و بنا بر اظهر در تحقق اجبار همين مقدار كافيست كه اگر مثلاً طلاق ندهد، مالي را كه به آن نياز دارد و اگر از او بگيرند به حالش ضرر دارد به ناحق از او بگيرند ولي اگر مي تواند توريه كند و با توجه و التفات در حين طلاق توريه نكرد بنا بر اظهر طلاق صحيح است
مسأله 1990 : زن بايد در وقت طلاق از خون حيض و نفاس پاك باشد و شوهرش در آن پاكي يا در حال نفاس و حيضي كه قبل از اين پاكي بود، با او نزديكي نكرده باشد؛ و تفصيل اين دو شرط در مسائل آينده گفته مي شود.
طلاق دادن زن در حال حيض
مسأله 1991 : طلاق دادن زن در حال حيض يا نفاس در سه صورت صحيح است:
1 آنكه شوهرش بعد از ازدواج با او نزديكي نكرده باشد.
2 آبستن باشد و اگر معلوم نباشد كه آبستن است و شوهر در حال حيض طلاقش بدهد، بعد بفهمد آبستن بوده، اشكال ندارد.
3 مرد به واسطه غايب بودن، نتواند يا برايش مشكل باشد كه پاك بودن زن را بفهمد، ولي احتياط مستحب در اين است كه در اين صورت يك ماه صبر كند و بعد طلاق بدهد.
مسأله 1992 : اگر با اعتقاد به اين كه زن از خون حيض پاك است طلاقش دهد، بعد معلوم شود كه موقع طلاق در حال حيض بوده، طلاق او باطل است و اگر با اعتقاد به اين كه در حال حيض است طلاقش دهد، بعد معلوم شود پاك بوده، طلاق او صحيح است.
مسأله 1993 : كسي كه مي داند زنش در حال حيض يا نفاس است، اگر غايب شود مثلا مسافرت كند و بخواهد او را طلاق دهد، بايد تا مدتي كه معمولا زنها از حيض يا نفاس پاك مي شوند، صبر كند تا يقين كند كه او پاك شده است.
مسأله 1994 : مردي كه غايب است اگر بخواهد زن خود را طلاق دهد چنانچه بتواند اطلاع پيدا كند كه زن او در حال حيض يا نفاس است يا نه، بايد تحقيق كند؛ ولي اگر اطلاع او از روي عادت حيض زن، يا نشانه هاي ديگري باشد كه در شرع معين شده، بايد تا مدتي كه معمولا زن ها از حيض يا نفاس پاك مي شوند صبر كند.
مسأله 1995 : اگر با عيالش، كه از خون حيض و نفاس پاك است، نزديكي كند و بخواهد طلاقش دهد، بايد صبر كند تا دوباره حيض ببيند و پاك شود. ولي زني را كه نُه سالش تمام نشده، يا آبستن است، اگر بعد از نزديكي طلاق دهند، اشكال ندارد؛ و همچنين است اگر يائسه باشد.
مسأله 1996 : هر گاه با زني كه از خون حيض و نفاس پاك است نزديكي كند و در همان پاكي طلاقش دهد، اگر بعداً معلوم شود كه موقع طلاق آبستن بوده، بنا بر اظهر طلاق صحيح است.
مسأله 1997 : اگر با زني كه از خون حيض و نفاس پاك است نزديكي كند و مسافرت نمايد، چنانچه بخواهد در سفر طلاقش دهد، بايد به قدري كه زن معمولا بعد از آن پاكي، خون مي بيند و دوباره پاك مي شود صبر كند.
مسأله 1998 : اگر مرد بخواهد زن خود را كه به دليل بيماري، حيض نمي بيند طلاق دهد، بايد از وقتي كه با او نزديكي كرده، تا سه ماه از نزديكي با او خود داري نمايد و بعد او را طلاق دهد.
صيغه طلاق
مسأله 1999 : طلاق بايد به صيغه عربي صحيح خوانده شود و اگر خواندن به عربي صحيح ممكن نبود، با ساير زبانها به صورت صحيح بايد خوانده شود و اگر به عربي مي تواند بخواند ولي عربي صحيح را نمي داند، احتياط در اين است كه هم به عربي غيرصحيح و هم به لغت صحيحِ كسي كه صيغه طلاق را مي خواند خوانده شود و بايد دو مرد عادل صيغه طلاق را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صيغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلا فاطمه باشد بايد بگويد:
«زَوْجَتي فاطِمَةُ طالِق» يعني: «زن من فاطمه رها است» و اگر ديگري را وكيل كند آن وكيل بايد بگويد:
«زَوْجَةُ مُوَكِلّي فاطِمَةُ طالِق».
مسأله 2000 : كسي كه قدرت خواندن صيغه طلاق ندارد، مثل گنگ و لال، همين كه اشاره او يقيناً به طلاق باشد كافيست و همچنين است نوشته اي كه مقصود از آن انشاء طلاق باشد.
مسأله 2001 : طلاق دادن مكروه است و طلاق دادن زني كه در حال بيماري است، كراهتش شديدتر است.
مسأله 2002 : متعه يعني عقد غيردائم، طلاق ندارد بنا بر اين شاهد گرفتن و پاك بودن زن از حيض لازم نيست و جدايي آن بدين صورت است كه مدت عقد تمام شود يا مرد بگويد:
«باقي مدت عقد را بخشيدم».
عدّه طلاق
مسأله 2003 : زني كه نُه سالش تمام نشده يا زن يائسه اگر چه شوهر با او نزديكي كرده باشد عدّه ندارد و بعد از طلاق مي تواند فوراً شوهر كند
مسأله 2004 : زني كه نُه سالش تمام شده و يائسه نيست، اگر شوهر با او نزديكي كند و طلاقش دهد، بعد از طلاق بايد عدّه نگاه دارد، يعني بعد از آن كه در پاكي طلاقش داد، به قدري صبر كند كه دو بار، حيض ببيند و پاك شود و همين كه حيض سوم را ديد عدّه او تمام مي شود و مي تواند شوهر كند، ولي اگر پيش از نزديكي كردن با او طلاقش بدهد عدّه ندارد.
مسأله 2005 : زني كه حيض نمي بيند، اگر در سن زنهايي باشد كه حيض مي بينند، چنانچه شوهرش بعد از نزديكي كردن او را طلاق دهد، بايد بعد از طلاق تا سه ماه عدّه نگاه دارد.
مسأله 2006 : زني كه عدّه او سه ماه است، اگر اول ماه طلاقش بدهند بايد سه ماه هلالي، يعني از موقعي كه ماه ديده مي شود تا سه ماه عدّه نگاه دارد و اگر در بين ماه طلاقش بدهند، بايد باقي ماه را با دو ماه بعد از آن و نيز كسري ماه اول را از ماه چهارم، عدّه نگاه دارد تا سه ماه تمام شود، مثلا اگر غروب روز بيستم ماه طلاقش بدهند و آن ماه بيست و نُه روز باشد، بايد نُه روز باقيمانده ماه را با دو ماه بعد از آن و بيست روز از ماه چهارم عدّه نگاه دارد؛ و احتياط مستحب آن است كه از ماه چهارم بيست و يك روز عدّه نگاه دارد تا با مقداري كه از ماه اول عدّه نگاه داشته، سي روز شود.
مسأله 2007 : اگر زن آبستن را طلاق دهند، عدّه اش تا دنيا آمدن يا سقط شدن بچه اوست، بنا بر اين اگر مثلا يك ساعت بعد از طلاق، بچه او به دنيا آيد، عدّه اش تمام مي شود.
مسأله 2008 : ابتداي عدّه طلاق از موقعيست كه خواندن صيغه طلاق تمام مي شود، چه زن بداند طلاقش داده اند يا نداند، پس اگر بعد از تمام شدن عدّه بفهمد كه او را طلاق داده اند، لازم نيست دوباره عدّه نگاه دارد.
عدّه وفات
مسأله 2009 : زني كه شوهرش مرده بايد تا چهار ماه و ده روز عدّه نگاه دارد، يعني از شوهر كردن خود داري نمايد اگر چه يائسه يا صيغه يا نُه سالش تمام نشده باشد، يا شوهرش با او نزديكي نكرده باشد و اگر آبستن باشد، بايد تا موقع زاييدن عدّه نگاه دارد، ولي اگر قبل از چهار ماه و ده روز بچه اش به دنيا آيد، بايد تا چهار ماه و ده روز از مرگ شوهرش صبر كند و اين را عدّه
وفات مي گويند.
مسأله 2010 : زني كه در عدّه وفات مي باشد، حرام است لباسهاي رنگارنگ بپوشد و سرمه بكشد و همچنين كارهاي ديگري كه زينت حساب شود بر او
حرام مي باشد.
مسأله 2011 : اگر زن يقين كند كه شوهرش مرده و بعد از تمام شدن عدّه وفات، شوهر كند، چنانچه معلوم شود شوهر او بعداً مرده است، بايد از شوهر دوم جدا شود و در صورتي كه آبستن باشد، به مقداري كه در عدّه طلاق گفته شد، براي شوهر دوم عدّه طلاق و بعد براي شوهر اول عدّه وفات نگاه دارد و اگر آبستن نباشد، براي شوهر اول عدّه وفات و بعد براي شوهر دوم عدّه طلاق نگاه دارد.
مسأله 2012 : ابتداي عدّه وفات از موقعيست كه زن از مرگ شوهر مطلع شود
مسأله 2013 : اگر زن بگويد، عدّه ام تمام شده، با دو شرط از او قبول مي شود:
اول:
آن كه مورد تهمت نباشد و دوم:
آن كه از طلاق يا مردن شوهرش به قدري گذشته باشد كه در آن مدت تمام شدن عدّه ممكن باشد.
مسأله 2014 : اگر زني را كه حامله نيست طلاق رجعي داد و قبل از اتمام عدّه طلاق، شوهر وفات كرد، زن بايد از زمان مرگ شوهر، عده وفات نگه دارد.
طلاق بائن و رجعي
مسأله 2015 : طلاق بائن آن است كه بعد از طلاق، مرد حق ندارد به زن خود رجوع كند، يعني بدون عقد او را به همسري قبول نمايد و آن بر پنج قسم است:
1 طلاق زني كه نه سالش تمام نشده باشد.
2 طلاق زني كه يائسه باشد.
3 طلاق زني كه شوهرش بعد از عقد با او نزديكي نكرده باشد.
4 طلاق زني كه او را سه دفعه طلاق داده اند.
5 طلاق خُلع و مُبارات.
و احكام اينها بعداً گفته خواهد شد غير از اين موارد، طلاق رجعيست كه بعد از طلاق تا وقتي زن در عدّه است، مرد مي تواند به او رجوع نمايد و عقد مجدد لازم نيست.
مسأله 2016 : كسي كه زنش را طلاق رجعي داده، حرام است او را از خانه اي كه موقع طلاق در آن بوده، بيرون كند، ولي در بعضي از مواقع كه در كتاب هاي مفصّل گفته شده، بيرون كردن او اشكال ندارد و نيز حرام است زن براي كارهاي غيرلازم از آن خانه بيرون رود.
احكام رجوع كردن
مسأله 2017 : در طلاق رجعي مرد به دو صورت مي تواند به زن خود رجوع كند:
1 حرفي بزند كه معنايش اين باشد كه او را دوباره زن خود قرار داده است.
2 كاري كند كه زن از آن بفهمد رجوع كرده است.
مسأله 2018 : براي رجوع كردن لازم نيست دو مرد شاهد بگيرد، يا به زن خبر دهد، بلكه اگر بدون اين كه كسي بفهمد، بگويد، به زنم رجوع كردم،
صحيح است.
مسأله 2019 : اگر زني را دوبار طلاق داد و بعد از طلاق دوباره رجوع كرد يا عقد مجدّد نمود و يا بعد از يك طلاق رجوع و بعد از طلاق ديگر او را عقد كرد، در هر صورت بعد از طلاق سوّم، آن زن بر او حرام مي شود؛ ولي اگر زن بعد از طلاق سوم به مرد ديگري شوهر كند، با شرايط ذيل به شوهر اول حلال مي شود يعني شوهر اول مي تواند دوباره او را عقد نمايد:
1 شوهر دوم بايد بالغ باشد.
2 شوهر دوم از جلو با او نزديكي كند كه موجب غسل باشد و بنا بر احوط بايد انزال شود.
3 عقد شوهر دوّم دائمي باشد.
4 شوهر دوم طلاقش بدهد يا بميرد.
5 عدّه طلاق يا وفات شوهر دوم تمام شود.
طلاق خُلع
مسأله 2020 : طلاق زني را كه به شوهرش مايل نيست و مهر يا مال ديگر خود را به شوهر مي بخشد تا طلاقش دهد، خلع گويند.
مسأله 2021 : اگر شوهر بخواهد صيغه طلاق خُلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلا فاطمه باشد مي گويد:
«زَوْجَتي فاطِمَةُ خالَعْتُها عَلي ما بَذَلَتْ هِيَ طالِق»، يعني: «زنم فاطمه را طلاق خُلع دادم او رها است».
مسأله 2022 : اگر زني، شخصي را وكيل كند كه مهر او را به شوهرش ببخشد و شوهر همان شخص را وكيل كند كه زن را طلاق دهد چنانچه اسم شوهر محمد و اسم زن فاطمه باشد وكيل صيغه طلاق را به اين صورت مي خواند:
«عَنْ مُوَكِّلَتي فاطِمَةَ بَذَلْتُ مَهْرَها لِمُوَكِّلي مُحَمَّد لَيَخْلَعَها عَلَيه»، پس از آن بلافاصله مي گويد:
«زَوْجَةُ مُوَكِّلي خالَعْتُها عَلي ما بَذَلَتْ هِيَ طالِق» ؛ و اگر زني كسي را وكيل كند كه غير از مهر چيز ديگري را به شوهر او ببخشد كه او را طلاق دهد وكيل بايد به جاي كلمه «مَهرَها» آن چيز را بگويد، مثلا اگر صد تومان داده بايد بگويد:
«بَذَلْتُ مِأَةَ تُومان».
طلاق مُبارات
مسأله 2023 : اگر زن و شوهر يكديگر را نخواهند و زن مالي به مرد بدهد كه او را طلاق دهد آن طلاق را مبارات گويند.
مسأله 2024 : اگر شوهر بخواهد صيغه مبارات را بخواند، چنانچه مثلا اسم زن فاطمه باشد، بايد بگويد:
«بارَأتُ زَوْجَتي فاطِمَةَ عَلي مَهرِها فَهِيَ طالِق»، يعني: «مبارات كردم زنم فاطمه را در مقابل مهر او پس او رهاست» و اگر ديگري را وكيل كند، وكيل بايد بگويد:
«بارَأْتُ زَوْجَةَ مُوَكِّلي فاطِمَةَ عَلي مَهرِها فَهِيَ طالِق».
مسأله 2025 : صيغه طلاق خلع و مبارات بايد به عربي صحيح خوانده شود، ولي اگر زن براي آن كه مال خود را به شوهر ببخشد، مثلا به فارسي بگويد:
براي طلاق فلان مال را به تو بخشيدم اشكال ندارد
مسأله 2026 : اگر زن در بين عدّه طلاق خلع يا مبارات از بخشش خود برگردد شوهر مي تواند رجوع كند و بدون عقد دوباره او را زن خود قرار دهد
مسأله 2027 : مالي را كه شوهر براي طلاق مبارات مي گيرد، بايد بيشتر از مهر نباشد ولي در طلاق خلع اگر بيشتر باشد اشكال ندارد.
مسأله 2028 : شرايطي كه در طلاق خُلع نسبت به زن و شوهر معتبر است و در كتب مفصّل آمده، در طلاق مُبارات نيز معتبر است و شرايطي كه در اصل طلاق معتبر بود، در هر يك از طلاق خلع و مبارات نيز معتبر است.
مسائل متفرقه طلاق
مسأله 2029 : اگر با زن نامحرمي به گمان اينكه همسر خود اوست نزديكي كند، چه زن بداند كه او شوهرش نيست، يا گمان كند شوهرش مي باشد، بايد عدّه نگاه دارد.
مسأله 2030 : زني كه به عقد دائم درآمده و شوهرش گم شده، اگر بخواهد به ديگري شوهر كند، بايد نزد مجتهد عادل برود و به دستور او عمل نمايد.
مسأله 2031 : پدر و جد پدري ديوانه در صورتي كه مفسده و ضرري در كار نباشد، مي توانند زن او را طلاق بدهند.
مسأله 2032 : اگر شوهر از روي علاماتي كه در شرع معين شده، دو نفر را عادل بداند و زن خود را در حضور آنان طلاق دهد، ديگري كه آن دو را فاسق مي داند بنا بر اظهر نبايد آن زن را براي خود يا براي شخص ديگر عقد كند و در صورت جهل اگر احتمال بدهد آن دو نفر پيش كسي كه طلاق مي دهد عادل هستند، بنا بر اظهر كافي است