«شرايط وضو»
اشاره
شرايط صحيح بودن وضو سيزده چيز است:
1 آب وضو پاك باشد.
2 آب وضو مطلق باشد.
3 وضو گرفتن مستلزم تصرف غاصبانه نباشد.
4 ظرف آب وضو مباح باشد (غصبي نباشد).
5 ظرف آبِ وضو، طلا و نقره نباشد.
6 اعضاي وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد.
7 وقت براي وضو و نماز كافي باشد.
8 به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم
وضو بگيرد.
9 ترتيب.
10 موالات.
11 مباشرت در اعمال وضو.
12 استعمال آب ضرر نداشته باشد.
13 در اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب نباشد.
و تفصيل اينها به ترتيب در مسائل بعدي ذكر مي شود.
شرط اول و دوم؛ آب وضو پاك و مطلق باشد.
مسأله 268 : وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است، اگر چه انسان نجس بودن يا مضاف بودن آن را نداند يا فراموش كرده باشد و اگر با آن وضو نمازي هم خوانده باشد، بايد آن نماز را دوباره با وضوي صحيح بخواند.
مسأله 269 : اگر غير از آب گِل آلود و مضاف آب ديگري براي وضو ندارد، چنانچه وقت نماز تنگ است به طوري كه براي وضو و يك ركعت نماز وقت ندارد بايد تيمم كند و اگر وقت دارد، احتياط واجب آن است كه صبر كند تا آب، صاف شود و وضو بگيرد و مبادرت به تيمم ننمايد اما اگر براي يك ركعت نماز با وضو و يا چهار ركعت با تيمم وقت دارد بنا بر اظهر مي تواند هر كدام را خواست انجام دهد
شرط سوم؛ وضو گرفتن مستلزم تصرف غاصبانه نباشد.
مسأله 270 : اگر كسي به قصد وضو آب غصبي را به صورت يا دستهاي خود بريزد و موقع آب ريختن ملتفت غصبي بودن آب باشد وضويش باطل است. ولي اگر بدون توجه به غصبي بودن آب، وضو گرفت، اگر چه در اثناء وضو فهميد و بقيه وضو را با آب مباح انجام داد، وضويش صحيح است اما قيمت آن آب غصبي را ضامن است.
مسأله 271 : اگر كسي بدون قصد وضو آب غصبي را به صورت و دست هاي خود ريخت و پس از آن كه عرفاً آب از بين رفت به قصد وضو گرفتن به صورت و دست هاي خود كه تر شده است دست كشيد وضويش صحيح است
مسأله 272 : وضو گرفتن از حوض مدرسه اي كه انسان نمي داند آن حوض را براي همه مردم وقف كرده اند يا براي محصلين همان مدرسه، در صورتي كه معمولا مردم از آب آن وضو بگيرند و معلوم نباشد كه از روي غفلت و يا عدم مبالات وضو مي گيرند اشكال ندارد اگر با ساكنين مزاحمت نداشته باشد
مسأله 273 : كسي كه نمي خواهد در مسجدي نماز بخواند اگر نداند حوض آن را براي همه مردم وقف كرده اند يا براي كساني كه در آن جا نماز مي خوانند، نمي تواند از حوض آن وضو بگيرد، ولي اگر معمولا كساني هم كه نمي خواهند در آن جا نماز بخوانند از حوض آن وضو مي گيرند، مي تواند از حوض آن وضو بگيرد.
مسأله 274 : وضو گرفتن از حوض تيمچه ها و مسافرخانه ها و مانند اينها براي كساني كه ساكن آن جاها نيستند، در صورتي صحيح است كه معمولا كساني هم كه ساكن آن جاها نيستند از آب آن جا وضو بگيرند.
مسأله 275 : وضو گرفتن در نهرهاي بزرگ اگر چه انسان نداند كه صاحب آنها راضيست يا نه اشكال ندارد ولي اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهي كند در صورتي كه سيره و روش مسلمين استفاده از آن آبها باشد وضو صحيح و گرنه باطل است
مسأله 276 : اگر در صحن يكي از امامان يا امامزادگان كه سابقاً قبرستان بوده حوض يا نهري بسازند، چنانچه انسان نداند كه زمين صحن را براي قبرستان وقف كرده اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد ولي اگر فهميد زمين براي قبرستان وقف شده و نشود زير حوض يا نهر ميّتي را دفن كرد وضو اشكال دارد و نيز اگر ايجاد حوض يا نهر موجب بي حرمتي به بدن مسلمان بشود مثلا آب به بدن او برسد وضو اشكال دارد اگرچه زمين قبرستان مباح بوده و موقوفه هم نباشد
مسأله 277 : اگر فراموش كند آب غصبيست و با آن وضو بگيرد وضو صحيح است
شرط چهارم؛ ظرف آب وضو مباح باشد غصبي نباشد ، ولي مانند شرط سوم ممكن است كسي وضوي صحيح بگيرد به اين صورت كه موقع آب برداشتن قصد وضو نداشته باشد چنان كه در مسأله 271 گذشت
شرط پنجم؛ ظرف آب وضو، طلا و نقره نباشد.
مسأله 278 : اگر آب وضو در ظرف غصبي يا طلا يا نقره باشد و غير از آن، آب ديگري ندارد و نمي تواند آب را در ظرف ديگري بريزد بايد تيمم كند و اگر آب ديگري دارد چنانچه در ظرف غصبي يا طلا و نقره وضوي ارتماسي بگيرد يا با آنها آب را به صورت و دست ها بريزد وضوي او باطل است مگر به صورتي كه در مسأله 271 گذشت
شرط ششم؛ اعضاي وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد مگر اينكه به وسيله وضو گرفتن و شستن صورت و يا دست ها، اعضاي وضو خود به خود پاك شود
مسأله 279 : اگر پيش از تمام شدن وضو جايي را كه شسته يا مسح كرده نجس شود وضو صحيح است
مسأله 280 : اگر غير از اعضاي وضو جايي از بدن نجس باشد وضو صحيح است ولي اگر مخرج را از بول يا غائط تطهير نكرده باشد احتياط مستحب آن است كه اول آن را تطهير كند بعد وضو بگيرد
مسأله 281 : اگر يكي از اعضاي وضو نجس باشد و بعد از وضو شك كند كه پيش از وضو آن جا را آب كشيده يا نه، چنانچه در موقع وضو ملتفت پاك بودن و نجس بودن آن جا نبوده وضو باطل است بنا بر احوط در صورتي كه با وضو گرفتن و يا غير آن به طور اتفاقي پاك نشده باشد و اگر ملتفت بوده، يا شك دارد كه ملتفت بوده يا نه وضو صحيح است و در هر صورت بايد بنا بر احوط براي نماز و مانند آن، جايي را كه نجس بوده آب بكشد
مسأله 282 : اگر در صورت يا دست ها بريدگي يا زخميست كه خون آن بند نمي آيد و آب براي آن ضرر ندارد بايد در آب كر يا جاري فرو برد و قدري فشار دهد كه خون بند بيايد بعد به دستوري كه گفته شد وضوي ارتماسي بگيرد و اگر بعد از بند آمدن دو مرتبه خون جاري شد وضو به طور ارتماسي صحيح است و اگر خون جاري نشد به صورت ترتيبي هم مي شود وضو گرفت
شرط هفتم؛ وقت براي وضو و نماز كافي باشد.
مسأله 283 : هرگاه وقت به قدري تنگ باشد كه اگر وضو بگيرد تمام نماز بعد از وقت خوانده مي شود، بايد تيمم كند، ولي اگر براي وضو و تيمم يك اندازه وقت لازم باشد بايد وضو بگيرد براي انجام يك ركعت با وضو و اگر با وضو، وقت يك ركعت نماز و با تيمم، وقت چهار ركعت را دارد مي تواند هر كدام را خواست انتخاب كند بنا بر اظهر
مسأله 284 : كسي كه در تنگي وقت نماز بايد تيمم كند اگر به قصد قربت يا براي كار مستحبي مثل خواندن قرآن وضو بگيرد، صحيح است ولي اگر براي خواندن آن نماز وضو بگيرد باطل است.
شرط هشتم؛ به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم وضو بگيرد و اگر براي خنك شدن يا به قصد ديگري وضو بگيرد باطل است ولي اگر به قصد قربت وضو بگيرد و قصد ديگري مثل خنك شدن تابع قصد وضو باشد، اشكال ندارد
مسأله 285 : لازم نيست نيت وضو را به زبان بگويد يا از قلب خود بگذراند ولي بايد در تمام وضو متوجه باشد كه وضو مي گيرد، به طوري كه اگر از او بپرسند:
چه مي كني بگويد:
وضو مي گيرم.
شرط نهم؛ وضو را به ترتيبي كه گفته مي شود به جا آورد،
اشاره
يعني اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشويد و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نمايد و اگر به ترتيب وضو نگيرد باطل است و در مسح دو پا آن است كه مسح پاي راست را با دست راست بر مسح پاي چپ با دست چپ مقدم بدارد.
مسأله 286 : هر گاه كسي شستن عضو قبلي را فراموش كرد و عضو بعدي را شست، مثلاً اول دست چپ را شست بعد دست راست را، بايد بعد از دست راست دست چپ را بشويد تا ترتيب مراعات شود به شرط اين كه بااين شستن بيجا موالات بهم نخورد؛ و اگر موالات بهم خورد، بايد وضو را از سر بگيرد.
شرط دهم؛ موالات يعني كارهاي وضو را پشت سر هم انجام دهد.
مسأله 287 : اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي خواهد جايي را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايي كه پيش از آن شسته يا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است و اگر فقط رطوبت جايي كه جلوتر از محليست كه مي خواهد بشويد يا مسح كند، خشك شده باشد مثلا موقعي كه مي خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت، تر باشد، احتياط واجب آن است كه وضو را باطل كند و از سر بگيرد.
مسأله 288 : اگر كارهاي وضو را پشت سر هم به جا آورَد ولي به واسطه گرماي هوا يا حرارت زياد بدن و مانند اينها رطوبت خشك شود وضوي او
صحيح است.
مسأله 289 : راه رفتن در بين وضو اشكال ندارد، پس اگر بعد از شستن صورت و دست ها چند قدم راه برود و بعد سر و پاها را مسح كند وضوي او
صحيح است.
شرط يازدهم؛ مباشرت يعني شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر ديگري او را وضو دهد، يا در رساندن آب به صورت و دست ها و مسح سر و پاها به او كمك نمايد، وضو باطل است؛ و منظور كمك در اصل شستن و مسح كردن است، ولي اگر در مقدمات اينها كمك بگيرد مثل اين كه ديگري آب را به صورت او بريزد ولي شخص خودش صورت را بشويد، مانعي ندارد.
مسأله 290 : كسي كه نمي تواند وضو بگيرد بايد نايب بگيرد كه او را وضو دهد؛ و چنانچه مزد هم بخواهد، در صورتي كه بتواند بايد بدهد، ولي بايد خود او نيت وضو كند و با دست خود مسح نمايد و اگر نمي تواند، بايد نايبش دست او را بگيرد و به جاي مسح او بكشد و اگر اين هم ممكن نيست بايد از دست او رطوبت بگيرند و با آن رطوبت، سر و پاي او را مسح كنند و احوط اين است كه تيمم هم بنمايد، اگر در تيمم كردن محذوري نبوده يا محذور كمتري باشد.
مسأله 291 : هر كدام از كارهاي وضو را كه مي تواند به تنهايي انجام دهد نبايد در آن كمك بگيرد.
شرط دوازدهم؛ استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد چنانكه در مسائل تيمم خواهد آمد.
مسأله 292 : كسي كه مي ترسد اگر وضو بگيرد مريض شود، يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند نبايد وضو بگيرد ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و ترس از استعمال آب هم نداشته باشد و وضو بگيرد اگر چه بعد بفهمد ضرر داشته وضوي او صحيح است و اگر ترس ضرر را داشت ولي به اميد ضرر نداشتن وضو گرفت و بعد فهميد ضرر نداشته وضويش صحيح است
مسأله 293 : اگر رساندن آب به صورت و دست ها به مقدار كمي كه وضو با آن صحيح است ضرر ندارد و بيشتر از آن ضرر داشته باشد، بايد با همان مقدار
وضو بگيرد.
شرط سيزدهم؛ در اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب نباشد و گرنه وظيفه او وضوي جبيره اي يا تيمم خواهد بود.
مسأله 294 : اگر مي داند چيزي به اعضاي وضو چسبيده ولي شك دارد كه از رسيدن آب جلوگيري مي كند يا نه، بايد آن را برطرف كند يا آب را به زير آن برساند.
مسأله 295 : اگر زير ناخن چرك باشد، وضو اشكال ندارد ولي اگر ناخن را بگيرند بايد براي وضو آن چرك را برطرف كنند و نيز اگر ناخن بيشتر از معمول بلند باشد، بايد چرك زير مقداري را كه از معمول بلندتر است برطرف نمايند.
مسأله 296 : اگر در صورت و دست ها و جلوي سر و روي پاها به سبب سوختن يا چيز ديگر، برآمدگي پيدا شود، مثل بلند شدن پوست به سبب باد كردن محل آن، تا وقتي كه جزو بدن به حساب مي آيد شستن و مسح روي آن كافيست و چنانچه سوراخ شود رساندن آب به زير پوست لازم نيست، بلكه اگر پوستِ يك قسمت آن كنده شود، لازم نيست آب را به زير قسمتي كه كنده نشده برساند، ولي چنانچه پوستي كه كنده شده گاهي به بدن مي چسبد و گاهي بلند مي شود، مي تواند آن را قطع كند يا آب را به زير آن برساند يا آن كه در هر وقتي به وظيفه آن وقت عمل نمايد.
مسأله 297 : اگر انسان شك كند كه به اعضاي وضوي او چيزي چسبيده يا نه چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، مثل آن كه بعد از گِل كاري شك كند گِل به دست او چسبيده يا نه، بايد وارسي كند يا به قدري دست بمالد كه اطمينان پيدا كند كه اگر بوده برطرف شده يا آب به زير آن رسيده است؛ و اگر از روي غفلت وضو گرفت و بعد معلوم شد كه مانعي بوده، وضويش باطل است؛ و اگر احتمال داد كه مانعي در كار نيست و به اميد عدم مانع وضو گرفت يا غافل شد و بعد معلوم شد مانعي در كار نبوده، صحيح بودن وضو خالي از
وجه نيست.
مسأله 298 : جايي را كه بايد شست و مسح كرد هر قدر چرك باشد، اگر چرك مانع از رسيدن آب به بدن نباشد اشكال ندارد و همچنين است اگر بعد از گچ كاري و مانند آن چيز سفيدي كه جلوگيري از رسيدن آب به پوست نمي نمايد بر دست بماند، ولي اگر شك كند كه با بودن آنها آب به بدن مي رسد يا نه، بايد آنها را برطرف كند.
مسأله 299 : كسي كه پوست بدن او چرب است اگر چربي آن جِرم ندارد كه مانع رسيدن آب به پوست باشد اشكال ندارد و اگر احراز كند كه محل وضو به طوري چرب است كه مانع رسيدن آب مي شود اول خشك كند بعد وضو بگيرد.
مسأله 300 : اگر پيش از وضو بداند كه در بعضي از اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب هست و بعد از وضو شك كند كه در موقع وضو آب را به آن جا رسانده يا نه، در صورتي كه احتمال بدهد موقع وضو ملتفت و متوجه بوده و مانع را برطرف كرده است وضوي او صحيح است.
مسأله 301 : اگر در بعضي از اعضاي وضو مانعي باشد كه گاهي آب به خودي خود زير آن مي رسد و گاهي نمي رسد و انسان بعد از وضو شك كند كه آب زير آن رسيده يا نه، چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسيدن آب به زير آن نبوده، احتياط واجب آن است كه دوباره وضو بگيرد.
مسأله 302 : اگر بعد از وضو چيزي كه مانع از رسيدن آب است در اعضاي وضو ببيند و نداند موقع وضو بوده يا بعد پيدا شده، وضوي او صحيح است، ولي اگر بداند كه در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده، احتياط واجب آن است كه دوباره وضو بگيرد.
مسأله 303 : اگر بعد از وضو شك كند چيزي كه مانع رسيدن آب است در اعضاي وضو بوده يا نه وضو صحيح است.