[احكام]
مسأله 2265 : اگر طفل يا ديوانه، كسي را بكشد، اگرچه عمدي باشد، ملحق به قتل خطاييست و اگر شخص ديگري را به تصور اين كه مستحق كشته شدن است، مثل كفر و قصاص، بكشد و بعداً معلوم شود كه استحقاق كشته شدن را نداشته، اين قتل ملحق به شبه عمد است.
مسأله 2266 : اگر كسي عمداً و به ناحق ديگري را بكشد، وليّ مقتول مي تواند قاتل را عفو كند يا بكشد، يا به مقداري كه در مسأله بعد گفته مي شود از او ديه بگيرد، امّا اگر از روي خطا بكشد، وليّ مقتول حق ندارد او را بكشد، امّا مي تواند ديه بگيرد.
مسأله 2267 : اگر قتل عمدي واقع شود ديه اي كه قاتل بايد بدهد يكي از شش چيز است:
1 صد شتر كه داخل سال ششم شده باشند و افضل و احوط اين است كه شترها نر باشند، گرچه بنا بر اظهر اين شرط لازم نيست.
2 دويست گاو.
3 هزار گوسفند.
4 دويست حُلّه و هر حُلّه دو پارچه ردا و ازار است و احتياط در اين است كه از بُردهاي يمني باشد، كه در
يمن مي بافند.
5 هزار مثقال شرعي طلاي سكه دار كه هر مثال آن 18 نخود است و بنا بر اظهر نمي تواند طلاي غير سكه دار بدهد.
6 ده هزار درهم، كه هر ده درهمي در زمان تشريع اين قانون در اسلام به قيمت يك دينار كه 18 نخود طلاي سكّه دار است بوده و اختيار تعيين هر كدام از اين شش چيز به دست قاتل است.
مسأله 2268 : ديه قتل شبه عمد و قتل خطا هر يك صد شتر است ولي سن شترها در هر كدام مختلف است كه توضيح آن در كتاب هاي مفصل داده شده است.
مسأله 2269 : ديه چند چيز مثل ديه قتل است كه مقدار آن در مسأله 2099
گفته شد:
1 اگر دو چشم كسي را كور كند، يا چهار پلك چشم او را از بين ببرد؛ و اگر يك چشم او را كور كند، بايد نصف ديه قتل را بدهد.
2 اگر دو گوش كسي را ببُرد، يا كاري كند كه هر دو گوش او كر شود؛ و اگر يك گوش او را ببرد يا كر كند، بايد نصف ديه قتل را بدهد؛ و اگر نرمه گوش او را ببرد بايد ثلث ديه قتل را بدهد.
3 اگر تمام بيني يا نرمه بيني كسي را ببُرد.
4 زبان كسي را از بيخ ببُرد، در صورتي كه شخص لال نباشد.
5 تمام دندان هاي كسي را از بين ببرد و ديه هر كدام از دوازده دندان جلو دهان كه شش عدد بالا و شش عدد پايين مي باشد، پنجاه مثقال شرعي طلاست و هر مثقال شرعي 18 نخود است و اگر يكي از شانزده دندان عقب را كه هشت عدد آنها بالا و هشت عدد پايين است از بين ببرد، بايد 25 مثقال شرعي
طلا بدهد.
6 اگر هر دو دست كسي را از مچ جدا كند و اما اگر يك دست را از مچ جدا كند، بايد نصف ديه قتل را بدهد.
7 اگر ده انگشت كسي را ببرد و ديه هر انگشت، ده يك (10 / 1) ديه قتل است.
8 اگر پشت كسي را طوري بشكند كه ديگر درست نشود
و يا خميده بماند.
9 اگر هر دو پستان زني را ببرد و اما اگر يكي از آنها را ببرد، بايد نصف ديه قتل را بدهد.
10 اگر هر دو پاي كسي را تا مفصل يا بالاتر، يا همه ده انگشت پا را قطع كند؛ و ديه هر انگشت، ده يك (10 / 1) ديه قتل است.
11 اگر بيضه هاي مردي را از بين ببرد و يا آلت مرديِ كسي را از ختنه گاه يا بيشتر قطع كند و براي حكم ديه زن ها در اين مورد بايد به كتاب هاي مفصّل مراجعه شود.
12 اگر طوري به كسي آسيب برساند كه عقل او از بين برود.
13 اگر به كسي صدمه اي بزند كه ديگر بوها را احساس نكند.
14 اگر تمام موي سر و يا موي ريش كسي را از بين ببرد، به طوري كه ديگر نرويَد و اگر موي ريش بعداً برويَد، بنا بر اظهر و احوط، يك سوم ديه بايد داده شود و اگر موي سر برويَد بايد تفاوت قيمت كسي كه بنده است و چنين نقصي پيدا كرده داده شود.
15 شكسته يا كوبيده شدن تمام گردن، به طوري كه نتواند آن را به طرف ديگر برگرداند.
16 كندن و يا قطع كردن تمام دو استخوان فك به طوري كه همراه دندان ها نباشد (مانند كودك يا پير كه دندان ندارند) وگرنه براي از بين رفتن دندان ها ديه جداگانه لازم است.
17 از بين بردن يا قطع نخاع، اگرچه صاحبش بعداً زندگي كند.
18 افضا كردن زن به طوري كه ديگر سالم نشود، البته اگر شوهر او بعد از تمام شدن نُه سال زن به وسيله نزديكي كردن موجب اين كار بشود ديه بر
او لازم نيست.
19 اگر دو قسمت برجسته پشت (اليتين) كسي را از بين ببرند.
20 اگر هر دو لب كسي را ببُرند.
21 اگر كاري كنند كه شخص ديد چشمش از بين برود و يا صدايش بيرون نيايد و صوت او از بين برود و يا مبتلا به بيماري ريزش بول شده و نتواند جلو ادرار خود را بگيرد كه در هر يك از اين موارد ديه كامل است و بعضي موارد ديگر نيز موجب ديه كامل مي شود كه به كتاب هاي مفصل مراجعه شود.
مسأله 2270 : اگر انسان كسي را عمداً و به ناحق بكشد، در صورت عفو و يا گرفتن ديه علاوه بر توبه، به عنوان كفاره بايد دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند و يك بنده آزاد نمايد، ولي اگر اشتباهاً بكشد، بايد ديه او را بدهند (يعني ديه بر عاقله است) و يك بنده آزاد كند و اگر نتواند بنده آزاد كند دو ماه روزه بگيرد و اگر اين را هم نتواند، شصت فقير را سير كند.
مسأله 2271 : كسي كه سوار حيوان است، اگر كاري كند كه آن حيوان مضطرب شده به كسي آسيب برساند، ضامن است و نيز اگر ديگري كاري كند كه حيوان به سوار خود يا به كس ديگر صدمه بزند، ضامن مي باشد.
مسأله 2272 : اگر انسان كاري كند كه زن حامله سقط كند، چنانچه چيزي كه سقط شده نطفه باشد، ديه اش بيست مثقال شرعي طلا است، كه هر مثقال آن هجده نخود مي باشد و اگر عَلقَه، يعني خون بسته باشد، چهل مثقال و اگر مُضغه، يعني پاره گوشت باشد، شصت مثقال و اگر داراي استخوان شده باشد، هشتاد مثقال و اگر گوشت آورده ولي هنوز روح در او دميده نشده، صد مثقال است، اگرچه افضل و احوط در اين صورت ديه كامل است و اگر روح در او دميده شده، چنانچه پسر باشد، ديه او هزار مثقال و اگر دختر باشد، ديه او پانصد مثقال شرعي است.
مسأله 2273 : اگر زن حامله كاري كند كه بچه اش سقط شود، بايد ديه آن را به تفصيلي كه در مسأله قبل گفته شد، به وارث بچّه بدهد و به خود زن چيزي از آن نمي رسد.
مسأله 2274 : اگر كسي زن حامله را بكشد، بايد ديه زن و بچه، هر دو را بدهد.
مسأله 2275 : اگر پوست سر يا صورت مردي را پاره كند و خون خارج نشود بايد يك شتر به او بدهد و اگر به گوشت برسد و قدري از آن را هم ببرد، بايد بنا بر اظهر دو شتر بدهد و اگر خيلي از گوشت را پاره كند، بايد سه شتر بدهد و اگر به پرده نازك استخوان برسد، چهار شتر و اگر استخوان نمايان شود، پنج شتر و اگر استخوان بشكند، ده شتر و اگر بعضي از ريزه هاي استخوان از جاي خود بيرون آيد، پانزده شتر و اگر به پرده مغز برسد بايد يك سوم ديه كامل را بدهد.
مسأله 2276 : اگر به صورت كسي سيلي يا چيز ديگر بزند به طوري كه صورت او سرخ شود، بايد يك مثقال و نيم شرعي طلا، كه هر مثقال آن هجده نخود است بدهد و اگر كبود شود، سه مثقال و اگر سياه شود، بنا بر اظهر بايد شش مثقال شرعي طلا بدهد، ولي اگر جاي ديگر بدن كسي را بوسيله زدن، سرخ يا كبود يا سياه كند، بايد نصف آنچه را كه گفته شد بدهد.
مسأله 2277 : اگر به حيوان حلال گوشت كسي زخم بزند، يا چيزي از بدن آن را ببُرد، بايد تفاوت قيمت سالم و معيوب آن را به صاحبش بدهد.
مسأله 2278 : اگر انسان سگ شكاري كسي را بكشد، بنا بر احوط بايد بر چهل درهم توافق نمايند و اگر سگي كه خانه را حفاظت مي كند، يا سگ گله كسي را تلف نمايد، بنا بر احتياط بايد بيست درهم و يا يك گوسفند بدهد و اگر سگي كه باغ را حفاظت مي كند بكشد، بايد بيست درهم و يا قيمت فعلي آن را بدهد.