قِي كردن
مسأله 1323 : هرگاه روزه دار عمداً قي كند، اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه اش باطل مي شود، ولي اگر سهواً يا بي اختيار قي كند اشكال ندارد، ولي نبايد آن را عمداً فرو ببرد
مسأله 1324 : اگر روزه دار بتواند از قي كردن خودداري كند، چنانچه براي او ضرر و مشقت نداشته باشد، بايد خودداري نمايد.
مسأله 1325 : اگر يقين داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن، چيزي از گلو بيرون مي آيد، نبايد عمداً آروغ بزند ولي اگر يقين نداشته باشد اشكال ندارد.
مسأله 1326 : اگر آروغ بزند و بدون اختيار چيزي در گلو يا دهانش بيايد، بايد آن را بيرون بريزد و اگر بي اختيار فرو رود، روزه اش صحيح است و در صورت فرو بردن عمدي روزه اش باطل و قضا و كفّاره بر او واجب مي شود
مسأله 1327 : اگر روزه دار با علم و عمد قصد انجام فعلي را بنمايد كه روزه را باطل مي كند، روزه اش باطل است ولي كفاره ندارد.
«كفّاره روزه»
مسأله 1328 : كسي كه روزه ماه مبارك رمضان بر او واجب است، اگر به عمد يا شبه عمد، روزه خود را باطل كند، بايد علاوه بر قضاي آن، كفّاره بدهد مگر در مواردي كه بعداً گفته خواهد شد.
مسأله 1329 : كسي كه كفّاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند، يا به دستوري كه در مسأله بعد گفته مي شود دو ماه روزه بگيرد، يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مُد كه تقريباً ده سير است طعام، يعني گندم يا جو و مانند اينها بدهد و دادن پول كافي نيست، ولي اگر فقير را در خريد و قبول آن وكيل كند و فقير نيز انجام دهد، كافي است.
مسأله 1330 : كسي كه مي خواهد دو ماه روزه كفاره رمضان را بگيرد، بايد سي و يك روز آن را پي در پي بگيرد و اگر بقيه آن پي در پي نباشد اشكال ندارد، بنا بر اين كسي كه مي خواهد سي و يك روز پي در پي روزه بگيرد بايد زماني را انتخاب كند كه در بين اين سي و يك روز، روزي كه روزه داشتن در آن حرام است، مثل عيد قربان، وجود نداشته باشد و همچنين روزي نباشد كه روزه آن بر او واجب باشد، مثل اينكه نذر كرده باشد يا ماه مبارك رمضان پيش آيد.
مسأله 1331 : اگر به چيز حرامي روزه خود را باطل كند، چه آن ذاتاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتي حرام شده باشد، مثل نزديكي با همسر در حال حيض، بنا بر احتياط كفّاره جمع بر او واجب مي شود، يعني بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند يا به هر كدام آنها يك مُد گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد؛ و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام كه ممكن است بايد انجام دهد.
مسأله 1332 : اگر نذر كند كه روز معيني را روزه بگيرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل كند، بايد يك بنده آزاد نمايد يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام دهد، ولي اگر نذر او مطلق باشد و روزي را براي آن روزه بگيرد، مانند روزه مستحبي مي تواند در آن روز چه پيش از ظهر و چه بعد از ظهر افطار كند و در روز ديگري براي اداي نذرش روزه بگيرد.
مسأله 1333 : كسي كه قضاي روزه ماه رمضان گرفته است، در صورت وسعت وقت پيش از ظهر مي تواند افطار كند و آن قضا را در وقت ديگري انجام دهد ولي افطار بعد از ظهر حرام است و اگر بعد از ظهر افطار كند بايد كفاره بدهد و كفاره او اطعام ده فقير و در صورت عدم توانايي سه روز روزه گرفتن است.
مسأله 1334 : كسي كه مي تواند وقت را تشخيص دهد، اگر به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و كفاره بر او واجب مي شود
مسأله 1335 : كسي كه عمداً روزه خود را باطل كرده، اگر براي فرار از كفاره به سفر برود اگر چه پيش از ظهر، كفاره از او ساقط نمي شود.
مسأله 1336 : اگر يقين كند كه روز اول ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نيست.
مسأله 1337 : اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است يا اول شوال و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود كه اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نيست.
مسأله 1338 : اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است نزديكي كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد ولي اگر در اثناء زن راضي شود، بنا بر احتياط واجب مرد دو كفاره بدهد و زن يك كفاره و اگر زن به نزديكي راضي بوده، بر هر كدام يك كفاره واجب مي شود.
مسأله 1339 : اگر زني شوهر روزه دار خودرا مجبور كند كه نزديكي نمايد يا كار ديگري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد واجب نيست كفاره روزه شوهر را بدهد
مسأله 1340 : كسي كه به سبب مسافرت يا بيماري روزه نمي گيرد، نمي تواند زن روزه دار خود را مجبور به نزديكي كند.
مسأله 1341 : اگر كفاره واجب شود نبايد در به جا آوردن آن كوتاهي كرد ولي لازم نيست فوراً آن را انجام داد.
مسأله 1342 : اگر كفاره واجب شود و چند سال آن را بجا نياورد، چيزي بر آن اضافه نمي شود.
مواردي كه فقط قضاي روزه واجب است
مسأله 1343 : غير از مواردي كه در مسائل گذشته بيان شد در چند صورت ديگر هم فقط قضاي روزه بر انسان واجب است و كفاره واجب نيست:
1 در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصيلي كه در مسائل قبلي گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بيدار نشود ولي چنانكه گفته شد علاوه بر قضا، احتياط واجب نيز در دادن كفاره است.
2 كسي كه مي تواند از صبح شدن مطلع شود، بدون تحقيق، كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد و بعد معلوم شود كه صبح بوده است، ولي اگر چنين كسي تحقيق كرد و اطمينان پيدا كرد كه صبح نشده ولي بعد معلوم شد كه صبح شده بود، قضا بر او واجب نيست.
3 كسي كه قادر به تحقيق است، به قول كسي كه مي گويد:
صبح نشده، اعتماد كند اگر چه از حرف او اطمينان پيدا كند كه شب است و كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است و همچنين است اگر دو نفر عادل شهادت دهند صبح نشده و انسان يقين به شب بودن نداشته باشد، حتي اگر از حرف آنها اطمينان پيدا كند.
4 اين كه كسي بگويد صبح شده و انسان گمان كند شوخي مي كند يا دروغ مي گويد و چيزي بخورد بعد معلوم شود صبح بوده است، در حالي كه خودش به تنهايي مي توانست تحقيق كند.
5 دو نفر عادل يا شخص موثقي بگويد كه مغرب شده است و انسان از گفته آنان اطمينان پيدا كند و افطار نمايد، اما بعداً
بفهمد مغرب نشده بود.
6 انسان به خاطر تاريكي افطار كند، بعد بفهمد مغرب نبوده است، ولي بنا بر احتياط واجب نيز دراين صورت بايد كفاره بدهد، ولي اگر به خاطرتاريكي اطمينان داشت مغرب شده و افطار كرد، بعد معلوم شد مغرب نبوده، كفاره ندارد، بلكه بنا بر اظهر قضا هم واجب نيست.
7 كسي كه غسل جنابت را فراموش كند و روزه بگيرد، يا اين كه تمام روز را خواب باشد و نيّت روزه نكرده باشد، يا روزه گرفتن را فراموش كند.
8 شخص نابينا يا زنداني بدون سؤال و تحقيق از صبح شدن، كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
مسأله 1344 : اگر كسي عمداً قي كند روزه اش باطل است و قضا دارد، ولي كفاره واجب نيست و در صورت اماله كردن با چيز روان، بنا بر احتياط واجب، كفاره لازم است.
مسأله 1345 : مضمضه كردن، يعني آب در دهان گردانيدن، براي روزه دار جايز است حتي اگر براي غير وضو، مثل خنك شدن باشد و بهتر است در غيروضو اين كار را انجام ندهد
و مستحب است بعد از مضمضه، سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد، ولي اگر براي غير وضوي واجب و غير مداوا مضمضه يا استنشاق كرد و بدون اختيار آب در حلق او فرو رفت، بنا بر احتياط واجب بايد قضاي اين روزه را بگيرد.
مسأله 1346 : اگر روزه دار براي درمان غير ضروري در بيني يا گوش دارو بريزد يا سرمه بكشد اگر نداند كه دارو به حلق مي رسد ولي اتفاقاً از اين مجاري به حلق رسيد و پائين رفت بنا بر احتياط واجب بايد قضاي روزه را بگيرد اما اگر بداند كه به حلق مي رسد، بنا بر اظهر روزه باطل و قضاي آن واجب است.
مسأله 1347 : مسواك كردن براي روزه دار، مانند مضمضه جايز و بلكه مستحب است، ولي اگر مسواك را از دهان بيرون آورد و دوباره در دهان وارد كند، نگذارد آب آن داخل حلق شود، ولي اگر آب مسواك به قدري كم باشد كه در آب دهان مستهلك مي شود، مانعي ندارد.
مسأله 1348 : اگر در ماه رمضان، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست.
مسأله 1349 : اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه، نمي تواند افطار كند، ولي اگر شك كند كه صبح شده يا نه، پيش از تحقيق هم مي تواند كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد.
احكام روزه قضا
مسأله 1350 : اگر ديوانه عاقل شود، واجب نيست روزه هاي زماني را كه ديوانه بوده قضا نمايد.
مسأله 1351 : اگر كافر مسلمان شود، واجب نيست روزه هاي زماني را كه كافر بوده قضا نمايد، ولي اگر مسلماني كافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزه هاي زماني را كه كافر بوده بايد قضا نمايد.
مسأله 1352 : روزه اي كه از انسان به علّت مستي فوت شده، بايد قضا نمايد، اگر چه چيزي را كه به واسطه آن مست شده، براي معالجه خورده باشد.
مسأله 1353 : اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضاي هر كدام را كه اول بگيرد مانعي ندارد. ولي اگر وقت قضاي رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از رمضانِ گذشته قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان بعدي مانده باشد، بايد اول قضاي رمضانِ گذشته را بگيرد.
احكام روزه مسافر
مسأله 1354 : مسافر نمي تواند در سفر روزه بگيرد، مگر اين كه روزه گرفتن در سفر را نذر كرده باشد، كه در اين صورت روزه گرفتن صحيح است و بنا بر احتياط واجب روزه مستحبي را در سفر به نيت رجاء بايد گرفت، مگر در مدينه مشرفه كه بنا بر روايت مسافر مي تواند براي برآورده شدن حاجت سه روز روزه بگيرد.
مسأله 1355 : مسافري كه نماز چهار ركعتي او شكسته است، نمي تواند در سفر روزه بگيرد، ولي مسافري كه نماز او تمام، يعني چهار ركعتيست بايد در حال سفر هم روزه اش را بگيرد و تفصيل مسائل در نماز مسافر گذشت.
مسأله 1356 : اگر مسافر قبل از ظهر به سفر رود روزه اش باطل مي شود، چه از شب نيّت مسافرت داشته باشد يا نه، ولي احتياط مستحب اين است كه اگر از شب قبل تصميم مسافرت نداشته، مسافرت نكند.
مسأله 1357 : اگر مسافر بعد از ظهر از مسافرت برگردد و ظهر آن روز در جايي كه نماز تمام است نباشد، روزه آن روز باطل است، ولي اگر قبل از ظهر برگردد، در صورتي كه افطار نكرده باشد، روزه آن روز بر او واجب مي شود، بنا بر اين بايد نيت روزه بكند و روزه اش هم صحيح است.
مسأله 1358 : اگر فراموش كند كه مسافر است، يا فراموش كند كه روزه مسافر باطل است و در سفر روزه بگيرد، روزه اش باطل است.
مسأله 1359 : اگر مسافر نداند كه روزه در سفر صحيح نيست و روزه بگيرد روزه اش صحيح است
كساني كه روزه بر آنها واجب نيست
مسأله 1360 : اگر كسي مريض باشد به طوري كه بداند يا گمان كند روزه گرفتن براي او ضرر دارد، نبايد روزه بگيرد و اگر روزه بگيرد روزه اش صحيح نيست و در صورت خوف ضرر در صورتي كه خوف او عقلايي باشد، مي تواند روزه اش را افطار كند.
مسأله 1361 : كسي كه به علّت پيري نمي تواند روزه بگيرد يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد، اقوي وجوب قضاست و در صورتي كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند، واجب است براي هرروز، يك مُد طعام كه تقريباً ده سير است از گندم يا جو و مانند اينها صدقه دهد و همچنين كسي كه توانايي قضاي روزه را داشته ولي به سبب ندانستن حكم قضاي آن را تا رمضان بعد تأخير انداخته، بايد علاوه بر قضاي روزه به مقداري كه گفته شد كفاره بدهد.
مسأله 1362 : بر پسر يا دختري كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفاره هم ندارد ولي قضاء دارد
مسأله 1363 : اگر انسان مرضي دارد كه زياد تشنه مي شود و نمي تواند تشنگي را تحمل كند، يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست، ولي اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد واجب است قضاي آن را بگيرد و در صورت عدم توانايي واجب است براي هرروز يك مُد طعام از گندم و جو و مانند اينها صدقه دهد.
مسأله 1364 : زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش يا خودش ضرر دارد، واجب است افطار نمايد و براي هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته، بعداً بايد قضا نمايد.
مسأله 1365 : زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است، چه مادر بچه باشد يا دايه او، چه با اجرت شير بدهد يا بي اجرت، اگر روزه براي خودش يا بچه اي كه شير مي دهد ضرر دارد، واجب است افطار كند و براي هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بعد از بر طرف شدن عذر، بايد قضا نمايد و اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد يا براي شير دادن بچه، از پدر يا مادر بچه يا از شخص ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، واجب است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.
روزه حرام روزه مستحب
مسأله 1366 : روزه عيد فطر و قربان حرام است.
مسأله 1367 : بنا بر احتياط روزه مستحبي براي زن، بدون اذنِ شوهر صحيح نيست، چه منافات با حق شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد و اگر شوهر به خاطر منافات با حقش زن را از روزه اي كه به نحوي بر خود واجب نموده منع كند، در صورتي كه وقت روزه وسعت دارد زن نبايد روزه بگيرد، ولي اگر وقت روزه تنگ شود اذن شوهر شرط نيست
مسأله 1368 : بنا بر احتياط مستحب در صحيح بودن روزه مستحبي فرزند اذن پدر و مادر شرط است گرچه بنا بر اقوي همين كه موجب ناراحتي آنها نشود و يا نهي نكرده باشند روزه اش صحيح است
«راه ثابت شدن اول ماه»