اشاره
زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالي مخصوص در زماني خاص را حج گويند. حج از اركان دين است و با شرايط ذيل يك بار در تمام عمر بر انسان واجب مي شود:
1 بالغ باشد.
2 عاقل و آزاد باشد.
3 به واسطه رفتن به حج مجبور نشود كه كار حرامي را كه اهميّتش در شرع از حج بيشتر است انجام دهد يا عمل واجبي را كه از حج مهمتر است ترك نمايد.
4 مستطيع باشد و مستطيع بودن با امور ذيل حاصل مي شود:
اول:
توشه راه و چيزهايي را كه بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است و در كتابهاي مناسك حج گفته شده، دارا باشد و نيز مركب سواري يا مالي كه بتواند آن را تهيه كند، داشته باشد.
دوم:
داشتن توانايي جسمي، جهت انجام اعمال حج.
سوم:
در راه مانعي از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد يا انسان بترسد كه در راه جان يا آبروي او از بين برود يا مال او را ببرند، حج بر او واجب نيست، ولي اگر از راه ديگري بتواند برود اگر چه دورتر باشد، در صورتي كه مشقت زياد نداشته باشد و خيلي غيرمتعارف نباشد، بايد از آن راه برود.
چهارم:
داشتن وقت كافي براي رسيدن به مكه و انجام اعمال حج.
پنجم:
داشتن مخارج عائله تا برگشت هر چند واجب النفقه او نباشند ولي مردم تأمين مخارج آنها را لازم بدانند.
ششم:
داشتن مال يا كسب و كاري كه بعد از بازگشت
بتواند با آن زندگي كند و به زحمت نيفتد رجوع به كفايت .
مسأله 1596 : كسي كه بدون خانه ملكي احتياجش رفع نمي شود، وقتي حج بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد.
مسأله 1597 : اگر كسي توشه راه و مركب سواري نداشته باشد و ديگري به او بگويد:
«حج برو، من خرج تو و عيالات تو را در موقعي در سفر حج هستي مي دهم» در صورتي كه به گفته او اطمينان داشته باشد حج بر او واجب مي شود.
مسأله 1598 : اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج افراد تحت تكفّل كسي را در مدتي كه مكه مي رود و برمي گردد به او ببخشند و با او شرط كنند كه حج به جا آورد، لازم نيست قبول كند، ولي اگر قبول كرد حج بر او واجب مي شود.
مسأله 1599 : اگر مقداري مال، كه براي حج كافيست به كسي بدهند و با او شرط كنند كه در راه مكه به كسي كه مال را داده خدمت نمايد، لازم نيست قبول كند، ولي اگر قبول كرد حج بر او واجب مي شود.
مسأله 1600 : اگر مقداري مال به كسي بدهند و حج بر او واجب شود، چنانچه حج نمايد، هر چند بعداً مالي از خود پيدا كند، ديگر حج بر او واجب نيست.
مسأله 1601 : اگر براي تجارت، مثلا تا جدّه برود و مالي بدست آورد كه اگر بخواهد از آنجا به مكه رود مستطيع باشد، بايد حج به جا آورد و در صورتي كه حج نمايد، اگر چه بعداً مالي پيدا كند كه بتواند از وطن خود به مكه رود، ديگر حج بر او واجب نيست.
مسأله 1602 : اگر انسان اجير شود كه از طرف ديگري به حج برود، چنانچه خودش نتواند برود و بخواهد ديگري را از طرف خودش بفرستد، اگر با شرط مباشرت بوده بايد از كسي كه او را اجير كرده اجازه بگيرد.
مسأله 1603 : اگر كسي مستطيع شود و حج را بجا نياورد و فقير شود، بايد حج به جا آورد، اگر چه به زحمت باشد.
مسأله 1604 : اگر در سال اوّلي كه مستطيع شده به مكه رود و در وقت معيني كه دستور داده اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه در سالهاي بعد مستطيع نباشد، حج بر او واجب نيست، ولي اگر از سالهاي پيش مستطيع بوده و نرفته بايد حج به جا آورد، اگر چه به زحمت باشد.
مسأله 1605 : اگر در سال اوّلي كه مستطيع شده حج نكند و بعد به علّت پيري يا بيماري و ناتواني نتواند حج نمايد و از اين كه بعداً خودش حج به جا آورد، نا اميد باشد بايد ديگري را از طرف خود بفرستد.
مسأله 1606 : اگر كسي مخارج حج و كساني كه واجب النفقه او هستند را دارد ولي بعضي مخارج را هم بايد براي حفظ آبروي خود، به خاطر حج رفتن بنمايد، در صورتي كه حج رفتن با اين وضع براي او عسر و حرج دارد، يعني مشكلاتي را به همراه دارد كه عادتاً نمي شود تحمل كرد، حج رفتن لازم نيست در غير اين صورت بنا بر احتياط واجب بايدبه حج برود.