نایب گرفتن برای نماز و روزه قضا
به کسی که برای به جا آوردن نماز یا روزه و سایر عبادتهای میت معین می کنند «اجیر» یا «نایب» گفته می شود .
(مسئله 1411) بعد از مرگ انسان می توان برای نماز و عبادتهای دیگر او که در زندگی به جا نیاورده فرد دیگری را اجیر نمود ؛ یعنی به او مزد داد تا آنها را به نیابت از میت بجا آورد ؛ و چنانچه بدون مزد هم انجام دهد صحیح است .
(مسئله 1412) کسی که برای نماز قضای میت نایب شده است باید مسائل مورد نیاز را بداند .
(مسئله 1413) نایب باید موقع نیت ، میت را معین کند و لازم نیست اسم او را بداند ؛ پس اگر نیت کند از طرف کسی نماز می خوانم که برای او اجیر شده ام کافی است .
(مسئله 1414) نایب باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را قضا نماید؛ بنابراین اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای میت هدیه کند کافی نیست .
(مسئله 1415) باید کسی را اجیر کنند که اطمینان داشته باشند عمل را به ط_ور صحیح انجام می دهد ؛ بنابراین اگر کسی را اجیر کنند و بعد معلوم شود عباداتی را که به عهدة او گذاشته شده انجام نداده یا باطل انجام داده است ، باید دوباره برای انجام آنها نایب بگیرند .
(مسئله 1416) هرگاه شک کنند که نایب عمل را انجام داده یا نه _ اگر چه بگوید انجام داده ام _ در صورتی که متهم به دروغگویی باشد باید دوباره نایب بگیرند ؛ ولی اگر شک کنند که عمل او صحیح بوده یا نه ، حکم به صحت آن می شود .
(مسئله 1417) کسی را که عذری دارد و مثلاً نماز خود را نشسته یا با تیمم می خواند، بنا بر احتیاط واجب نمی شود برای نمازهای میت نایب گرفت ؛ اگر چه نمازهای میت هم به همین صورت قضا شده باشد .
(مسئله 1418) مرد را برای زن و زن را برای مرد می توان نایب گرفت ؛ ولی اگر مرد از طرف زن نایب شود باید حمد و سوره را در نمازهای صبح ، مغرب و عشاء بلند بخواند ؛ و اگر زن از طرف مرد نایب شود بنا بر احتیاط حمد و سوره را در نمازهای ذکر شده بلند بخواند . همچنین اگر زن از طرف مرد یا مرد از طرف زن به صورت تبرّعی و مجانی نایب شود همین حکم را دارد .
(مسئله 1419) هرگاه با اجیر شرط کنند که نماز را به گونة مخصوصی انجام دهد باید به شرط عمل نماید ؛ ولی اگر با او شرط نکنند باید به وظیفة خود عمل کند . و احتیاط مستحب آن است که از وظیفة خودش و میت هرکدام که به احتیاط
نزدیکتر است به آن عمل نماید .
(مسئله 1420) اگر با اجیر شرط نکنند که نماز را با چه مقدار از مستحبات آن بخواند باید مقداری از مستحبات نماز را که معمول است به جا آورد .
(مسئله 1421) در قضای نمازهای میت آن چه در ادای آنها ترتیب معتبر بوده _ مثل ظهر و عصر یک روز _ باید به ترتیب خوانده شود ؛ و در غیر این صورت نیز چنانچه میت ترتیب قضا شدن را می دانسته بنا بر احتیاط باید طوری انجام دهند که ترتیب حاصل شود . بنابراین اگر چند نفر را اجیر کنند باید بنا بر احتیاط برای هر یک وقت مرتبی را معین کنند که با وقت دیگری همزمان نباشد ؛ مثلاً اگر با یکی از آنها قرار گذاشتند که از صبح تا ظهر برای میت نماز قضا بخواند با دیگری قرار بگذارند که از ظهر تا شب بخواند ، و نیز نمازی را که در هر مرتبه شروع می کند معیّن نمایند ؛ مثلاً قرار بگذارند که در هر دفعه نماز یک شبانه روز را تمام کنند و اگر ناقص بگذارند آن را حساب نکنند و دفعة بعد نماز یک شبانه روز را از اول شروع نمایند .
(مسئله 1422) اگر بخواهند برای میت نماز قضا بخوانند و بدانند که او ترتیب قضا شدن را نمی دانسته یا ندانند که می دانسته یا نه ، بنا بر احتیاط مستحب به طوری برای او قضا کنند که ترتیب حاصل شود ؛ پس اگر بخواهند چند نفر را برای به جا آوردن نماز میت اجیر کنند بنا بر احتیاط مستحب وقت معین کنند .
(مسئله 1423) اگر کسی نایب شود که مثلاً در مدت یک سال نمازهای میت را بخواند ولی پیش از تمام شدن سال بمیرد ، باید برای نمازهایی که می دانند به جا نیاورده دیگری را نایب نمایند ؛ بلکه برای نمازهایی هم که احتمال می دهند به جا نیاورده بنا بر احتیاط واجب نایب بگیرند .
(مسئله 1424) کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده اند اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همة آنها را گرفته باشد ، چنانچه شرط کرده باشند که همة نمازها را خودش بخواند یا قرینه ای در بین باشد که نظر داشته اند خودش بخواند ، باید اجرت مقداری را که نخوانده از او بگیرند به ولی میت بدهند ؛ ولی اگر شرط نکرده باشند و قرینه ای هم در بین نباشد ، باید ورثة اجیر از مال او نایب بگیرند ؛ و چنانچه مالی نداشته باشد بر ورثة او چیزی واجب نیست .
(مسئله 1425) اگر نایب پیش از تمام کردن نمازهای میت بمیرد و خودش هم نماز قضا داشته باشد ، چنانچه شرط نکرده باشند خودش بخواند ، باید از مال او برای نمازهایی که اجیر بوده دیگری را نایب بگیرند ؛ و اگر چیزی زیاد آمد در صورتی که وصیت کرده باشد و وارثان هم اجازه دهند برای تمام نمازهای خودش نایب بگیرند ؛ و چنانچه وارثان اجازه ندهند یک سوم آن را به مصرف نماز خودش برسانند ؛ و در صورتی که وصیت نکرده باشد یا یک سوم آن کافی نباشد ولی او _
یعنی بزرگترین مرد از وارثان _ آنها را به جا آورد ؛ و اگر ولی موجود نباشد بنا بر احتیاط واجب وارثان بالغ میت از سهم خودشان آنها را به جا آورند .
(مسئله 1426) اگر فتوای مرجع تقلید نایب یا فتوای مرجع تقلید میت تفاوت داشته باشد ، در صورتی که هنگام اجیر شدن خصوصیات عمل تعیین نشده باشد و منصرف به نحو خاصی نیز نباشد ، باید نایب عمل را طبق فتوای مرجع تقلید خود انجام دهد ؛ هر چند
احتیاط آن است که وصی با نایب شرط کند که عمل را طوری انجام دهد که هم مطابق نظر مرجع تقلید میت و هم مطابق مرجع تقلید خود باشد .
(مسئله 1427) کسی که برای انجام نماز یا سایر عبادات اجیر شده نمی تواند دیگری را برای انجام آن اجیر نماید ؛ مگر در صورتی که اجیر کننده اجازه داده باشد یا اجاره منصرف به انجام عمل توسط شخص اجیر نباشد .
(مسئله 1428) اجیر شدن برای انجام عبادات واجب شخص زنده و یا انجام آن به صورت تبرّعی جایز نیست ؛ مگر در نیابت از حج که اگر شخصی مستطیع شده و از انجام اعمال حج عاجز باشد و امید هم ندارد که در آینده بتواند خودش به جا آورد می تواند نایب بگیرد .
(مسئله 1429) انسان می تواند برای بعضی از کارهای مستحبی _ مانند زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیه السلام _ از طرف زندگان اجیر شود ؛ همچنین می تواند کار مستحبی را انجام داده و ثواب آن را به مردگان یا زندگان هدیه نماید .