مبطلات روزه
اشاره
(مسئله 1627) ده چیز روزه را باطل می کند و به آنها مبطلات روزه می گویند:
1و2_ خوردن و آشامیدن .
3_ جماع .
4_ استمناء .
5_ دروغ بستن به خدا و یا پیامبر و یا امامان معصوم علیه السلام و نیز بنا بر احتیاط دروغ بستن به حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر پیامبران و جانشینان آنان .
6_ بنا بر احتیاط واجب رساندن غبار غلیظ به حلق .
7_ بنا بر احتیاط واجب فرو بردن تمام سر در آب .
8 _ عمداً باقی ماندن بر جنابت یا حیض و یا نفاس تا اذان صبح .
9_ اماله کردن با چیزهای روان .
10_ قی کردن از روی عمد .
1و2_ خوردن و آشامیدن
(مسئله 1628) اگر روزه دار از روی عمد چیز بخورد یا بیاشامد روزة او باطل می شود چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب ، یا معمول نباشد مثل خاک و شیرة درخت . و در کم یا زیاد بودن آن تفاوتی نیست ؛ حتی اگر مسواک را که رطوبت دارد از دهان بیرون آورده و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزة او باطل می شود .
(مسئله 1629) اگر روزه دار از روی اشتباه و فراموشی چیزی بخورد یا بیاشامد روزه اش باطل نمی شود ؛ چه روزة او واجب باشد یا مستحب .
(مسئله 1630) اگر موقعی که مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده ، باید از فرو بردن غذا خودداری نماید ؛ و چنانچه عمداً فرو برد روزه اش باطل است ، و در روزة رمضان به دستوری که بعداً گفته خواهد شد کفاره هم بر او واجب می شود .
(مسئله 1631) اگر شک کند که صبح شده یا نه ، می تواند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد ؛ ولی بنا بر احتیاط پیش از تحقیق کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد .
(مسئله 1632) روزه دار باید از تزریق آمپولهای غذایی ، سرمهای غذایی خودداری کند ؛ ولی تزریق آمپولی که برای بی حس کردن عضوی از بدن به کار می رود اشکال ندارد و همچنین آمپولهای تقویتی . پس اگر روزه دار مریضی باشد
که روزه برای او ضرر ندارد ولی به آمپول دارویی نیاز دارد و ناچار است در روز آمپول را بزند مانعی ندارد ، پس از زدن آمپول روزة آن روز را بگیرد و بنا بر احتیاط مستحب قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1633) اگر روزه دار چیزی را که لای دندان مانده است از روی عمد فرو برد روزه اش باطل می شود .
(مسئله 1634) شستن و خلال کردن دهان و دندان پیش از اذان صبح لازم نیست ؛ هر چند احتمال دهد غذای لای دندان در روز فرو رود . ولی اگر بداند غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می رود و خلال نکند بنا بر احتیاط روزة او باطل می شود؛ بلکه در صورت فرو رفتن کفاره هم لازم است .
(مسئله 1635) فرو بردن اخلاط سر و سینه تا هنگامی که به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد ؛ ولی اگر به فضای دهان رسیده باشد آن را فرو نبرد .
(مسئله 1636) فرو بردن آب دهان هر چند به خاطر تصور ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد اشکال ندارد و روزه را باطل نمی کند .
(مسئله 1637) اگر روزه دار به قدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد و یا زیان غیرقابل تحملی به او برسد ، واجب است به اندازه ای که از مردن یا از آن زیان رها می شود آب بیاشامد ؛ ولی روزة او باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد باید در بقیة روز از انجام کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید ، و بنا بر احتیاط واجب قضای آن را هم بگیرد .
(مسئله 1638) انسان نمی تواند به خاطر ضعف و ناتوانی جسمی روزة خود را بخورد ولی اگر ضعف او به قدری زیاد است که به طور عادی قابل تحمل نیست خوردن روزه اشکال ندارد .
(مسئله 1639) اگر روزه برای انسان ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد و اگر با وجود ضرر روزه گرفت روزه اش باطل است و باید قضای آن را به جا آورد . همچنین است اگر احتمال بدهد که روزه برای او ضرر دارد و احتمال او در نظر مردم عقلایی و به جا باشد .
(مسئله 1640) جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که به واسطة آن معمولاً غذا به حلق نمی رسد _ اگر چه اتفاقاً به حلق برسد _ روزه را باطل نمی کند ؛ ولی اگر انسان از ابتدا بداند که به حلق می رسد ، چنانچه فرو رود روزه اش باطل می شود و باید قضای آن را بگیرد و کفاره هم بر او واجب می شود ؛ بلکه در این صورت اگر فرو نرود نیز آن روز را روزه بگیرد و بنا بر احتیاط قضای آن را هم به جا آورد .
3_ جماع
(مسئله 1641) «جماع» روزه را باطل می کند ؛ اگر چه فقط به اندازة ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید ؛ و فرقی نمی کند که با زن باشد یا _ نعوذ بالله _ با مرد . و این عمل موجب بطلان روزة فاعل و مفعول می شود .
(مسئله 1642) در صورتی که تصمیم به جماع گرفته و توجه داشته باشد که روزه اش باطل می شود _ هر چند جماع انجام نگرفته یا به اندازة ختنه گاه داخل نشود و منی بیرون نیاید _ صحت روزة او محل اشکال است ؛ پس روزة آن روز را تمام کند و قضای آن را نیز به جا آورد .
(مسئله 1643) هرگاه فراموش کند که روزه است و جماع نماید ، یا او را به جماع مجبور نمایند به طوری که عمل بدون اراده و اختیار او واقع شود روزة او باطل نمی شود ؛ ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید یا دیگر مجبور نباشد باید فوراً از حال جماع خارج شود ؛ وگرنه روزة او باطل می شود .
4_ استمناء
(مسئله 1644) «استمناء» آن است که انسان کاری کند که منی از او بیرون آید و این کار حرام بوده و روزه را باطل می کند ؛ ولی اگر بدون آن که کاری انجام دهد یا فکری کند بی اختیار منی از او خارج شود روزه اش باطل نمی شود .
(مسئله 1645) اگر به قصد بیرون آمدن منی کاری انجام دهد _ اگر چه منی از او بیرون نیاید _ صحت روزة او محل اشکال است ؛ پس آن روزه را تمام کند و قضای آن را نیز به جا آورد .
(مسئله 1646) اگر کاری کند که بی اختیار منی از او بیرون آید مسئله چند صورت پیدا می کند ؛ زیرا یا قصد بیرون آمدن منی دارد یا عادت به خروج منی دارد ، یا هم عادت و هم قصد دارد و یا نه عادت و نه قصد دارد ؛ ودر صورت اخیر یا اطمینان دارد که منی خارج نمی شود یا اطمینان ندارد ؛ و در هر صورت کار او یا از قبیل نگاه و صحبت کردن است یا از قبیل بوسه و لمس می باشد . و بنا بر احتیاط واجب در همة اقسام روزه اش باطل می شود ، هر چند در بعضی از صورتها باطل نشدن خالی از وجه نیست .
(مسئله 1647) هرگاه روزه دار بداند که اگر در روز بخوابد محتلم (بیرون آمدن منی در خواب) می شود بنا بر احتیاط واجب نخوابد ؛ مگر این که به زحمت و مشقت بیفتد که در این صورت می تواند در روز بخوابد ؛ ولی باید آن روزه را تمام کند و بنا بر احتیاط قضای آن را هم به جا آورد . و چنانچه نداند در صورت خوابیدن محتلم می شود یا نه ، می تواند بخوابد ؛ و اگر محتلم شد روزة او صحیح است .
(مسئله 1648) اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود ،
واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند .
(مسئله 1649) روزه داری که محتلم شده می تواند ادرار و استبراء نماید ؛ و اگر بداند یا احتمال دهد منی در مجرا مانده و در صورتی که پیش از غسل ادرار و استبراء نکند بعد از غسل منی از او بیرون می آید و دوباره جنب می شود ، بنا بر احتیاط واجب باید پیش از غسل ادرار و استبراء کند ؛ ولی اگر غسل کرده باشد و بداند به واسطة ادرار و استبراء باقیماندة منی بیرون می آید و دوباره جنب می شود نمی تواند استبراء کند .
6 _ دروغ بستن به خدا یا پیامبر و یا امامان علیه السلام
(مسئله 1650) اگر روزه دار با گفتن ، نوشتن ، اشاره و مانند آن به خدا یا پیامبر صلی الله علیه و آله و یا امامان علیه السلام از روی عمد نسبت دروغ بدهد _ گرچه بلافاصله بگوید دروغ گفتم یا توبه کند _ روزة او باطل می شود . و بنا بر احتیاط این حکم در مورد حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر پیامبران و جانشینان آنان نیز جریان دارد .
(مسئله 1651) اگر روزه دار بخواهد خبری را که نمی داند راست است یا دروغ نقل کند ، بنا بر احتیاط باید از قول کسی که آن خبر را گفته یا از کتابی که آن خبر در آن بوده نقل نماید ؛ یا به طور اجمال بگوید: «خبری به این مضمون وارد شده است» ؛ و نباید به طور جدی از گفتة خدا یا پیامبر صلی الله علیه و آله یا امام علیه السلام خبر دهد .
(مسئله 1652) اگر خبری را به اعتقاد اینکه صحت دارد از قول خدا یا پیامبر صلی الله علیه و آله و یا امامان علیه السلام نقل کند و بعد معلوم شود دروغ بوده ، روزة او باطل نمی شود.
(مسئله 1653) اگر دروغی را که دیگری ساخته از روی عمد به خدا یا پیامبر صلی الله علیه و آله و یا امامان علیه السلام نسبت دهد روزه اش باطل می شود ؛ ولی اگر از قول کسی که آن دروغ را ساخته نقل کند اشکال ندارد .
(مسئله 1654) اگر از روزه دار بپرسند خدا یا پیامبر و یا یکی از امامان چنین مطلبی را فرموده اند یا نه ، و او از روی عمد خلاف واقع را بگوید روزه اش باطل می شود .
(مسئله 1655) اگر در شب دروغی را نسبت دهد و روز بعد که روزه دار است بگوید حرفی که دیشب گفتم درست بود ، یا حرف راستی را در شب نسبت دهد و در روز بگوید دیشب دروغ گفتم ، روزة او باطل است .
(مسئله 1656) نسبت دروغ به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیه السلام از روی شوخی _ هر چند بی ادبی است _ روزه را باطل نمی کند .
(مسئله 1657) اشتباه خواندن قرآن کریم از موارد دروغ بستن به خدا حساب نمی شود .
6_ رساندن غبار غلیظ به حلق
(مسئله 1658) رساندن غبار غلیظ به حلق _ چنانچه از روی توجه و عمد باشد _ بنا بر احتیاط واجب روزه را باطل می کند ؛ چه غبار چیزی باشد که خوردن آن حلال است _ مثل آرد _ یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است _ مثل خاک _ ولی رسیدن غبار غیر غلیظ که عرفاً جزء هوا محسوب است به روزه ضرر نمی رساند .
(مسئله 1659) اگر به واسطة باد یا جارو کردن غبار غلیظی پیدا شود و انسان با این که متوجه است مواظبت نکند و به حلق برسد ، بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود .
(مسئله 1660) احتیاط واجب آن است که روزه دار بخار غلیظ و دود سیگار و دیگر دخانیات را هم به حلق نرساند .
(مسئله 1661) اشخاصی که به خاطر بیماری تنگی نفس به دستور پزشک از وسیله ای استفاده می کنند که توسط آن از راه دهان یا بینی استنشاق می نمایند و قهراً به ریة آنان می رسد ، چنانچه بدون آن نمی توانند روزه بگیرند اشکال ندارد .
(مسئله 1662) اگر روزه دار مواظبت نکند و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود ، چنانچه اطمینان داشته که به حلق نمی رسد روزه اش صحیح است ؛ و اگر گمان می کرده که به حلق نمی رسد بنا بر احتیاط واجب روزه را بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1663) اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند ، یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد روزه اش باطل نمی شود ؛ و چنانچه که ممکن است باید آن را بیرون آورد .
7_ فرو بردن تمام سر در آب
(مسئله 1664) اگر روزه دار از روی عمد تمام سر خود را به تدریج یا یک دفعه زیر آب فرو برد _ گر چه بدن او از آب بیرون باشد _ بنا بر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد ؛ ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد روزه باطل نمی شود .
(مسئله 1665) اگر نیمی از سر را یک بار و نیمی دیگر را بار دیگر در آب فرو برد ، به طوری که در یک لحظه همة سر زیر آب نباشد روزه اش باطل نیست .
(مسئله 1666) اگر تمام سر زیر آب برود و فقط مقداری از موها بیرون بماند بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود ، و باید آن روزه را تمام کند و قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1667) اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه ، روزه اش صحیح
است .
(مسئله 1668) فرو بردن سر در گلاب و آبهای مضاف دیگر نیز حکم آب مطلق را دارد ؛ ولی در چیزهای دیگری که روان است اشکال ندارد .
(مسئله 1669) اگر روزه دار با استفاده از کلاه غواصی و نظایر آن _ که سر او داخل محفظه ای قرار می گیرد _ به زیر آب رود روزه اش صحیح است .
(مسئله 1670) اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او زیر آب رود و یا از روی فراموشی سر خود را زیر آب نماید ، روزه اش باطل نمی شود ؛ ولی هرگاه یادش بیاید باید فوراً سر را بیرون آورد ؛ و چنانچه بیرون نیاورد بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود و باید آن روزه را تمام کند و قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1671) اگر از روی عادت با افتادن در آب سرش زیر آب می رود ، چنانچه با توجه به این مطلب خود را در آب انداخته و سرش زیر آب رود بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود ، و باید آن روزه را تمام کند و قضای آن را هم به جا آورد ؛ ولی چنانچه یقین یا اطمینان داشته که سرش زیر آب نمی رود اشکال ندارد .
(مسئله 1672) اگر روزه دار از روی فراموشی به نیت غسل سر خود را زیر آب ببرد روزه و غسلش صحیح است.
(مسئله 1673) اگر بداند که روزه است و از روی عمد به نیت غسل سر خود را زیر آب فرو برد دو صورت دارد:
1_ چنانچه روزة او واجب معین باشد _ مانند روزة رمضان _ بنا بر احتیاط واجب باید روزه را قضا و غسل را دوباره انجام دهد ؛ هر چند در روزة واجب معینِ غیر رمضان اگر در حال سکونِ زیر آب یا خارج شدن از آن نیت غسل کند بعید نیست غسل او صحیح باشد .
2_ چنانچه روزة او روزة مستحب یا روزة واجبی باشد که وقت آن وسعت داشته و تمام کردن آن واجب نباشد غسل باطل نمی شود ؛ ولی بنا بر احتیاط واجب روزه باطل است.
(مسئله 1674) روزه داری که برای نجات غریق ناگزیر از فرو بردن سر به زیر آب است _ گرچه نجات غریق واجب باشد _ بنا بر احتیاط واجب روزة او صحیح نیست . پس اگر روزة او واجب معین است روزة آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بگیرد ؛ و اگر واجب غیر معین است و قبل از ظهر باشد لازم نیست روزة آن روز را تمام کند و تنها باید عوض آن را به جا آورد ؛ و اگر روزة او مستحبی باشد لازم نیست آن را تمام کند و قضا نیز ندارد .
(مسئله 1675) ریختن آب روی سر اشکال ندارد ؛ ولی اگر مثل آب لوله های
بزرگ یا آبشار باشد که یکباره تمام سر را می پوشاند اشکال دارد .
(مسئله 1676) زن روزه دار علاوه بر این که باید سر خود را زیر آب نبرد بنا بر احتیاط از نشستن در آب نیز خوداری نماید .
8_ عمدا باقی ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح
(مسئله 1677) اگر در روزة ماه رمضان و قضای آن بلکه بنا بر احتیاط واجب هر روزة واجب دیگر «جنب» یا «حائض» و یا «نفساء» از روی عمد تا اذان صبح غسل نکند ، یا اگر وظیفة او تیمم است تیمم ننماید ؛ روزة او باطل می باشد .
(مسئله 1678) اگر جنب در روزة رمضان یا روزة واجبی که مثل روزة رمضان وقت آن معین است تا اذان صبح از روی اشتباه و عذر غسل یا تیمم نکند _ مثل آن که نفهمد جنب شده _ روزه اش صحیح است ؛ ولی بنا بر احتیاط واجب در روزة قضای رمضان و نیز در روزه های واجب دیگر که وقت آنها وسعت دارد روزة او صحیح نیست .
(مسئله 1679) کسی که جنب است و می خواهد روزة واجبی بگیرد که وقت آن معین است _ مثل روزة رمضان _ چنانچه از روی عمد غسل نکند تا وقت تنگ شود بنا بر احتیاط واجب تیمم کند و روزه را بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد و کفاره را نیز بپردازد .
(مسئله 1680) اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و پس از یک یا چند روز دیگر متوجه شود ، باید روزه هایی را که یقین دارد در آن حال گرفته قضا نماید ؛ همچنین بنا بر احتیاط واجب اگر یقین کند که در این حال روزة واجب دیگری گرفته است باید عوض آن را بگیرد .
(مسئله 1681) اگر در عدد روزه هایی که در حال جنابت گرفته شک کند می تواند فقط آنچه را یقین دارد قضا نماید ؛ ولی اگر عدد آنها را می دانسته و در اثر کوتاهی در انجام قضای روزه ها در عدد آنها شک کرده است ، احتیاطاً آنچه را شک دارد نیز قضا نماید .
(مسئله 1682) کسی که در شب ماه رمضان برای هیچ یک از غسل و تیمم وقت ندارد نباید خود را جنب نماید ؛ و اگر جنب کند روزه اش باطل و قضا و کفاره بر او واجب می شود . ولی اگر تنها برای تیمم وقت دارد ، چنانچه خود را جنب نماید بنا بر احتیاط واجب تیمم کند و روزة آن روز را گرفته و قضای آن را هم به جا آورد و کفاره نیز بدهد .
(مسئله 1683) اگر مطمئن است که به اندازة غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت نداشته است ، تیمم نماید و روزه اش صحیح است . ولی اگر گمان به وسعت داشته ، چنانچه تحقیق کرده باشد روزة او صحیح است ؛ و اگر
تحقیق نکرده باشد باید تیمم نماید و روزه را بگیرد و سپس بنا بر احتیاط واجب قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1684) کسی که باید برای روزه تیمم کند ، بنا بر احتیاط واجب پس از تیمم تا اذان صبح نخوابد و حدث دیگری نیز از او سر نزند .
(مسئله 1685) هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود احتیاط واجب آن است که دوباره پیش از غسل نخوابد ؛ هر چند احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود .
(مسئله 1686) کسی که در شب ماه رمضان جنب شده اگر قصد خوابیدن داشته باشد چهار صورت دارد:
1_ چنانچه بداند تا اذان صبح بیدار نمی شود یا عادت به بیدار شدن ندارد ، بنا بر احتیاط واجب نباید بخوابد ؛ و در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود روزه اش باطل و قضا و کفاره بر او او واجب می شود .
2_ اگر می داند یا گمان و یا عادت دارد که پیش از اذان صبح بیدار می شود یکی از این سه حالت را دارد:
الف: چنانچه با این تصمیم که پس از بیدار شدن غسل کند بخوابد ولی تا اذان بیدار نشود ، روزه اش صحیح است .
ب: اگر از خواب اول بیدار شود و با همین تصمیم دوباره بخوابد و بیدار نشود ، باید روزه را بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد ؛ بلکه در صورتی که یقین یا وثوق به بیدار شدن نداشته بنا بر احتیاط کفاره نیز بدهد .
ج: اگر برای بار سوم بخوابد و بیدار نشود ، باید روزه را بگیرد و علاوه بر قضا بنا بر احتیاط واجب کفاره نیز بدهد .
3_ اگر می داند یا احتمال می دهد که پیش از اذان صبح بیدار می شود و نخواهد بعد از بیدار شدن غسل کند یا تردید داشته باشد که غسل کند یا نه ، در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود روزه اش باطل است و قضا و کفاره نیز بر او واجب می شود .
4_ اگر به طور کلی از جنابت و غسل غفلت داشته باشد و بخوابد ، باید روزة آن روز را بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1687) خوابی را که انسان در آن محتلم شده بنا بر احتیاط واجب باید خواب اول به حساب آورد ؛ ولی اگر در بیداری جنب شده باشد ، خوابی که پس از آن واقع می شود خواب اول است و حکم خواب چهارم یا بیشتر همانند حکم خواب سوم می باشد .
(مسئله 1688) اگر روزه دار در روز محتلم شود واجب نیست فوراً غسل کند ، هر چند بهتر است .
(مسئله 1689) هرگاه در ماه رمضان پس از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده _ هر چند بداند پیش از اذان محتلم شده است _ روزة او صحیح است . ولی اگر روزة او قضای رمضان باشد ، چنانچه وقت آن تنگ است بنابر احتیاط واجب آن روز را روزه بگیرد و بعد از رمضان هم دوباره آن را به جا آورد و اگر وقت آن تنگ نیست روزة او باطل است.
(مسئله 1690) کسی که می خواهد قضای روزة رمضان را بگیرد اگر تا اذان صبح _ هر چند از روی عمد نباشد _ جنب بماند ، چنانچه وقت قضا وسعت دارد روزة او باطل است ؛ و اگر وقت وسعت ندارد بنا بر احتیاط آن روز را روزه بگیرد و پس از رمضان دوباره آن را قضا کند .
(مسئله 1691) اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و از روی عمد غسل نکند و در تنگی وقت تیمم هم ننماید ، روزة او در ماه رمضان باطل است ؛ همچنین است بنا بر احتیاط واجب در غیر رمضان . ولی اگر وقت برای غسل نداشته باشد ، در روزة واجبی که مثل رمضان وقت آن معین است بنا بر احتیاط واجب تیمم نماید و تا اذان صبح بیدار بماند و روزه اش صحیح است ؛ بلکه اگر تیمم ممکن نباشد بدون تیمم هم روزه اش صحیح است . و چنانچه روزة واجب غیر معین یا روزة مستحبی باشد روزه اش با تیمم صحیح نیست .
(مسئله 1692) اگر زن نزدیک اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و برای هیچ کدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد ، یا بعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده ، چنانچه روزه ای را که می گیرد مثل روزة رمضان واجب معین باشد صحیح است ؛ و اگر روزة مستحب یا روزه ای باشد که مثل روزة کفاره وقت آن معین نیست صحت آن محل اشکال است .
(مسئله 1693) اگر زن بعد از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود ، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند _ اگر چه نزدیک مغرب باشد _ روزة او باطل است .
(مسئله 1694) اگر حائض یا نفساء غسل خود را فراموش کرده و پس از یک یا چند روز یادش بیاید ، بنا بر احتیاط واجب روزه هایی را که یقین دارد در آن حال گرفته قضا نماید .
(مسئله 1695) خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاک شدن حکم خواب دوم و سوم جنب را ندارد ؛ بلکه اگر در بیدار شدن و غسل کردن کوتاهی نکرده باشد خواب سوم او هم اشکال ندارد ، و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود روزه اش صحیح است ؛ و در صورتی که کوتاهی کرده باشد خواب اول او هم اشکال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود روزه اش باطل است .
(مسئله 1696) زنی که در حال استحاضه است اگر غسلهای خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه گفته شد انجام دهد روزه های او صحیح است .
(مسئله 1697) کسی که مسّ میت کرده می تواند بدون غسل مسّ میت روزه بگیرد ؛ و اگر در حال روزه هم میت را لمس نماید روزة او باطل نمی شود .
9_ اماله کردن با چیزهای روان
(مسئله 1698) اماله کردن با چیز روان گرچه از روی ناچاری و برای درمان باشد روزه را باطل می کند ؛ ولی استعمال شیافهایی که برای درمان موضعی به کار می رود اشکال ندارد ؛ و بنا بر احتیاط واجب باید از استعمال شیافهایی نظیر شیاف تریاک و شیافهایی که اثر غذایی یا دارویی دارد خودداری شود .
10_ قی کردن
(مسئله 1699) اگر روزه دار عمداً قی کند _ گرچه از روی بیماری و ناچاری باشد _ روزه اش باطل می شود ؛ ولی اگر از روی اشتباه و یا بی اختیار قی کند اشکال ندارد .
(مسئله 1700) اگر روزه دار بتواند از قی کردن خودداری کند ، چنانچه برای او ضرر و مشقت نداشته باشد باید در روزة واجب معین خودداری نماید .
(مسئله 1701) اگر روزه دار بداند خوراکی را که قصد دارد در شب بخورد موجب می شود در روز ناخواسته قی کند ، چنانچه بخورد و قی کند بنا بر احتیاط واجب باید آن روزه را قضا نماید ؛ بلکه در این فرض هر چند قی نکند بنا بر احتیاط قضای آن روزه را بگیرد .
(مسئله 1702) اگر روزه دار بداند با آروغ زدن چیزی از گلو خارج می شود _ به طوری که می گویند قی کرده است _ نباید عمداً آروغ بزند ؛ ولی اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد .
(مسئله 1703) اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد ؛ ولی اگر بی اختیار فرو رود روزه اش صحیح است .
(مسئله 1704) اگر از روی اشتباه چیزی را فرو برد و پیش از رسیدن به معده یادش بیاید که روزه است ، چنانچه به معده نرسیده باشد و بیرون آوردن آن ممکن باشد باید آن را بیرون آورد و روزة او صحیح است .