مسائل متفرقه اجاره
(مسئله 2434) مستأجری که ملکی را اجاره کرده باید پس از پایان مدت اجاره آن را تخلیه کند و به مالک تحویل دهد ، و یا رضایت او را به دست آورد .
(مسئله 2435) مالی را که مستأجر بابت اجاره به موجر می پردازد باید معلوم باشد . پس اگر از چیزهایی است که با وزن معامله می کنند باید وزن آن معلوم باشد ؛ و اگر از چیزهایی است که با شمارش معامله می کنند باید شمارة آن معین باشد ؛ و اگر مثل حیوان باشد ، باید مستأجر آن را ببیند یا مستأجر خصوصیات آن را بگوید .
(مسئله 2436) اگر زمینی را برای زراعت گندم یا جو اجاره دهد و مال الإجاره را جو یا گندم همان زمین یا محصول دیگری از آن زمین که فعلاً موجود نیست قرار دهد اجاره صحیح نیست .
(مسئله 2437) کسی که چیزی را اجاره داده ، تا آن چیز را تحویل ندهد حق ندارد اجارة آن را مطالبه کند . و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد پیش از انجام عمل حق مطالبة اجرت ندارد ؛ مگر این که شرط کنند جلوتر بگیرد یا _ مثل
اجرت نماز استیجاری یا حج _ متعارف باشد که جلوتر بگیرند .
(مسئله 2438) هرگاه چیزی را اجاره داده تحویل دهد ، اگر چه مستأجر تحویل نگیرد یا تحویل بگیرد و تا آخر مدت اجاره از آن استفاده نکند ، باید مبلغ اجاره را به موجر بپردازد ؛ مگر این که به طور کلی بدون تقصیر و کوتاهی مستأجر از استفاده بیفتد .
(مسئله 2439) اگر چیزی را که اجاره کرده یا مثلاً پارچه ای را که خیاط گرفته از بین برود ، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفادة از آن هم زیاده روی ننموده ضامن نیست .
(مسئله 2440) اگر کسی را برای انجام کاری اجیر نمایند و او در وقت معین حاضر شود مبلغ اجاره را طلبکار است ؛ هر چند در آن وقت بیکار بماند یا برای خودش یا دیگری کار کند .
(مسئله 2441) اگر بعد از تمام شدن مدت اجاره معلوم شود اجاره باطل بوده ، در صورتی که مستأجر عین مورد اجاره را تحویل گرفته باشد بنا بر احتیاط أجرت متعارف آن را با مال الإجاره تعیین شده مقایسه کنند ، پس مقدار مشترک را مستأجر به صاحب ملک بپردازد و نسبت به زائد آن با یکدیگر مصالحه نمایند . همچنین است اگر بعد از گذشتن مقداری از مدت اجاره معلوم شود که اجاره باطل بوده است .
(مسئله 2442) اگر پس از قرارداد اجاره موجر یا مستأجر بفهمد مغبون شده ، چنانچه هنگام قرارداد ملتفت نبوده می تواند اجاره را به هم بزند ؛ ولی اگر در قرارداد اجاره شرط کرده باشند که در صورت ضرر و غبن هم هیچ کدام حق به هم زدن معامله را ندارند ، نمی توانند اجاره را به هم بزنند .
(مسئله 2443) اگر پیش از ابتدای مدت اجاره متعلق اجاره به گونه ای خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشد اجاره باطل می شود ، و پولی که مستأجر به موجر داده به او برمی گردد ؛ بلکه اگر طوری شود که استفاده از آن به اندازه ای که در اجاره معین شده ممکن نباشد ، مستأجر می تواند اجاره را به هم بزند .
(مسئله 2444) اگر در بین مدت اجاره متعلق اجاره به گونه ای خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشد ، اجاره نسبت به مدت باقیمانده باطل می شود ؛ و مستأجر می تواند اجارة همة مدت را به هم بزند و نسبت به مقداری که استفاده کرده به احتیاطی که در مسئله 2441 گفته شد عمل نماید .
(مسئله 2445) اگر قسمتی از متعلق اجاره خراب شود _ مثلاً خانه ای که دو اتاق دارد یک اتاق آن خراب شود _ مسئله دو صورت دارد:
1_ چنانچه عقد اجاره فقط بر عین ساختمان سابق قرار گرفته باشد ، اجاره
باطل است و مستأجر نسبت به مقداری که استفاده کرده به احتیاطی که در مسئله 2441 گفته شد عمل نماید .
2_ چنانچه ساختمان سابق هیچ گونه خصوصیتی نداشته باشد ، چنانچه موجر فوراً آن را بسازد و هیچ مقدار از استفادة آن از بین نرود اجاره باطل نمی شود ، و مستأجر هم نمی تواند اجاره را به هم بزند ؛ ولی اگر ساختن آن به قدری طول بکشد که مقداری از استفادة مستأجر از بین برود اجارة آن مقدار باطل می شود ، و مستأجر می تواند همة اجاره را به هم بزند و نسبت به مقداری که استفاده کرده به احتیاطی که در مسئله 2441 بیان شد عمل نماید .
(مسئله 2446) اگر چیزی را که اجاره کرده کسی غصب نماید دو صورت دارد:
1_ اگر پیش از آن که تحویل بگیرد کسی آن را غصب نماید ، مستأجر می تواند اجاره را به هم بزند و چیزی را که به موجر داده پس بگیرد ، یا اجاره را به هم نزند و اجارة مدتی را که در تصرف غصب کننده بوده به میزان متعارف از او بگیرد .
2_ اگر پس از آن که تحویل گرفت کسی آن را غصب نماید ، نمی تواند اجاره را به هم بزند و فقط حق دارد کرایة آن چیز را به مقدار متعارف از غصب کننده بگیرد .
(مسئله 2447) اگر پیش از آن که مدت اجاره تمام شود موجر متعلق اجاره را به مستأجر یا فرد دیگری بفروشد ، اجاره به هم نمی خورد و مستأجر باید مال الإجاره را به فروشنده بپردازد ؛ ولی اگر به غیر مستأجر بفروشد ، حق ندارد پیش از پایان مدت اجاره آن را تحویل خریدار بدهد .
(مسئله 2448) اگر موجر یا مستأجر بمیرد اجاره باطل نمی شود ؛ مگر این که مستأجر بمیرد و در قرار داد اجاره شرط شده باشد فقط شخص مستأجر از آن چیز استفاده کند . و اگر متعلق اجاره از آنِ موجر نباشد _ مثلاً دیگری وصیت کرده باشد که تا شخص موجر زنده است منفعت آن چیز مال او باشد _ چنانچه پیش از تمام شدن مدت اجاره بمیرد اجاره باطل می شود .
(مسئله 2449) اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که برای او کارگر بگیرد ، چنانچه بنا کمتر از مقداری که از صاحب کار می گیرد به کارگر بدهد زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار بدهد ؛ ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد یا به دیگری بدهد ، در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد ، چنانچه خود او هم کاری که ارزش دارد انجام می دهد زیادی آن برای او حلال می باشد .
(مسئله 2450) اجیر شدن برای کارهایی که بر همگان واجب کفایی است _
نظیر غسل ، کفن ، و دفن میت _ بنا بر احتیاط باطل است ؛ هر چند برای مستحبات آن مانعی ندارد . ولی استخدام و اجیر شدن برای کارهای مورد نیاز جامعه و مردم _ نظیر امور پزشکی و صنعتی _ اشکال ندارد .