احکام سر بریدن و شکار کردن حیوانات
اشاره
مسأله 2592 ) اگر حیوان حلال گوشت را به دستوری که بعداً گفته می شود، سر ببرند، وحشی باشد یا اهلی، پس از جان دادن، گوشت آن حلال و بدنش پاک است ولی حیوانی که انسان با آن وطی و نزدیکی کرده و حیوانی که نجاستخوار شده، اگر به دستوری که در شرع معین نموده اند، آن را استبرا نکرده باشند، پس از سر بریدن گوشت آن حلال نیست.
مسأله 2593 ) حیوان حلال گوشت وحشی مانند آهو و کبک و بز کوهی و حیوان حلال گوشتی که اهلی بوده و بعداً وحشی شده مثل گاو و شتر اهلی که فرار کرده و وحشی شده، اگر به دستوری که بعداً گفته می شود آنها را شکار کنند پاک و حلال است ولی حیوان حلال گوشت اهلی مانند گوسفند و مرغ خانگی و حیوان حلال گوشت وحشی که به واسطه تربیت کردن اهلی شده است، با شکار کردن پاک و حلال نمی شود.
مسأله 2594 ) حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شکار کردن پاک و حلال می شود که بتواند فرار کند یا پرواز نماید، بنابراین بچه آهو که نمی تواند فرار کند و بچه کبک که نمی تواند پرواز نماید، با شکار کردن پاک و حلال نمی شود. اگر آهو و بچه اش را که نمی تواند فرار کند، با یک تیر شکار نمایند، آهو حلال و بچه اش حرام است.
مسأله 2595 ) حیوان حلال گوشتی که مانند ماهی خون جهنده ندارد، اگر به خودی خود در آب بمیرد، پاک است ولی گوشت آن را نمی شود خورد.
مسأله 2596 ) حیوان حرام گوشتی که خون جهنده ندارد، مانند مار، با سر بریدن حلال نمی شود، ولی مرده آن پاک است.
مسأله 2597 ) سگ و خوک به واسطه سر بریدن و شکار کردن پاک نمی شوند و خوردن گوشت آن ها حرام است. حیوان حرام گوشتی را که درنده و گوشتخوار است مانند گرگ و پلنگ اگر به دستوری که گفته می شود سر ببرند یا با تیر و مانند آن شکار کنند، پاک است ولی گوشت آن حلال نمی شود و اگر با سگ شکاری آن را شکار کنند، پاک شدن بدنش اشکال دارد.
مسأله 2598 ) فیل و خرس و بوزینه حکم حیوانات درنده را دارند و تزکیه را قبول می کنند ولی حشرات مانند موش و سوسمار که زیر زمین زندگی می کنند اگر خون جهنده داشته باشند و به خودی خود بمیرند نجس هستند، بلکه اگر سر آن ها را ببرند یا آنها را شکار نمایند، پاک شدن بدن شان اشکال دارد.
مسأله 2599 ) اگر از شکم حیوان زنده بچه مرده ای بیرون آید، یا آن را بیرون آورند، خوردن گوشت آن حرام است.
طریقه سر بریدن حیوانات
مسأله 2600 ) دستور سر بریدن حیوان آن است که چهار رگ بزرگ گردن آن را از پایین برآمدگی زیرگلو به طور کامل ببرند و اگر آن ها را بشکافند کافی نیست.
مسأله 2601 ) اگر بعضی از چهار رگ را ببرند و صبر کنند تا حیوان بمیرد، سپس بقیه را ببرند، فائده ندارد، امّا در صورتی که چهار رگ را پیش از جان دادن حیوان ببرند ولی به طور معمول پشت سر هم نباشد، حیوان پاک و حلال است، اگرچه احتیاط آن است که پشت سر هم باشد.
مسأله 2602 ) اگر گرگ گلوی گوسفندی را طوری بکَند که از چهار رگی که در گردن است و باید بریده شود، چیزی نماند، حیوان حرام می شود، ولی اگر مقداری از گردن را بکَند و چهار رگ باقی باشد اگر سر آن را ببرند، حلال و پاک است. چنانچه بعضی از چهار رگ را پاره کرده و بعضی باقی باشد بنابراحتیاط حلال نمی شود. اگر جای دیگر بدن را بکَند، در صورتی که گوسفند زنده باشد و به دستوری که گفته می شود، سر آن را ببرند، حلال و پاک می باشد.
شرایط سر بریدن حیوانات
مسأله 2603 ) سر بریدن حیوان پنج شرط دارد:
اوّل- کسی که سر حیوان را می بُرد، چه مرد باشد، چه زن، باید مسلمان باشد و اظهار دشمنی با اهل بیت پیغمبر9 نکند. بچه مسلمان اگر ممیز باشد، یعنی خوب و بد را بفهمد می تواند سر حیوان را ببرد.
دوم- سر حیوان را با چیزی ببرند که از آهن باشد ولی چنانچه آهن پیدا نشود و طوری باشد که اگر سر حیوان را نبرند، می میرد و یا احتیاج دارد که حیوانی را با چیز تیزی ذبح کنند که چهار رگ آن را جدا کند، مانند شیشه و سنگ تیز، می شود سر آن را برید.
سوم- در موقع سر بریدن، صورت و دست و پا و شکم حیوان رو به قبله باشد. کسی که می داند باید رو به قبله سر ببرد، اگر عمداً حیوان را رو به قبله نکند، حیوان حرام می شود ولی اگر فراموش کند یا مسأله را نداند، یا قبله را اشتباه کند، یا نداند قبله کدام طرف است، یا نتواند حیوان را رو به قبله کند، اشکال ندارد.
چهارم- وقتی می خواهد سر حیوان را ببرد، یعنی هنگامی که کارد به گلویش می گذارد، به نیّت سر بریدن، نام خدا را ببرد و همین قدر که بگوید: «بِسْمِ اللَّه» کافی است. اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد، حیوان پاک نمی شود و گوشت آن هم حرام است ولی اگر از روی فراموشی نام خدا را نبرد، اشکال ندارد.
پنجم- حیوان پس از سر بریدن حرکتی بکند گرچه چشم یا دُم خود را حرکت دهد یا پای خود را به زمین بزند. بنابراحتیاط لازم باید خون به طور معمول بیرون آید و بنابراحتیاط نباید پیش از خارج شدن روح از بدن حیوان سرش را از بدن جدا کرد، همچنین است شکافتن بدن حیوان و قطع کردن مغز سفیدی که از مهره های گردن تا دم حیوان امتداد دارد و آن را نخاع می گویند، اگرچه این کارها موجب حرمت گوشت حیوان نمی شود.
طریقه کشتن شتر
مسأله 2604 ) اگر بخواهند شتر را بکشند که پس از جان دادن پاک و حلال باشد، باید با پنج شرطی که برای سر بریدن حیوانات گفته شد، کارد یا چیز دیگری را که از آهن و بُرنده باشد، در گودی بین گردن و سینه اش فرو کنند.
مسأله 2605 ) وقتی می خواهند کارد را به گردن شتر فرو ببرند، بهتر است که شتر ایستاده باشد ولی اگر در حالی که زانوها را به زمین زده، یا به پهلو خوابیده و دست و پا و سینه اش رو به قبله است، کارد را در گودی گردنش فرو کنند، اشکال ندارد.
مسأله 2606 ) اگر به جای این که کارد در گودی گردن شتر فرو کنند، سر آن را ببرند یا گوسفند و گاو و مانند این ها را مثل شتر، کارد در گودی گردن شان فرو کنند، گوشت آن ها حرام و بدن شان نجس است ولی اگر چهار رگ شتر را ببرند و تا زنده است به دستوری که گفته شد، کارد در گودی گردنش فرو کنند، گوشت آن حلال و بدنش پاک است، نیز اگر کارد در گودی گردن گاو یا گوسفند و مانند این ها فرو کنند و تا زنده است سر آن را ببرند، حلال و پاک می باشد.
مسأله 2607 ) اگر حیوانی سرکش شود و نتوانند آن را به دستوری که در شرع معین شده بکشند، یا مثلاً در چاه بیفتد و احتمال بدهند که در آن جا بمیرد و کشتن آن به دستور شرع ممکن نباشد، هر جای بدنش را که زخم بزنند و در اثر زخم جان بدهد، حلال می شود. رو به قبله بودن لازم نیست ولی باید شرط های دیگری را که برای سر بریدن حیوانات گفته شد، دارا باشد.
چیزهایی که موقع سر بریدن حیوانات مستحب است
مسأله 2608 ) چند چیز در سر بریدن حیوانات مستحب است:
اوّل- موقع سر بریدن گوسفند، دو دست و یک پای آن را ببندند و پای دیگرش را باز بگذارند. موقع سر بریدن گاو چهار دست و پایش را ببندند و دم آن را رها کنند. موقع کشتن شتر دو دست آن را از پایین تا زانو، یا تا زیر بغل به یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند. مستحب است مرغ را پس از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.
دوم- کسی که حیوان را می کشد، رو به قبله باشد.
سوم- پیش از کشتن حیوان آب جلوی آن بگذارند.
چهارم- کاری کنند که حیوان کمتر اذیت شود مثلاً کارد را خوب تیز کنند و تند سر حیوان را ببرند.
چیزهایی که در کشتن حیوانات مکروه است
مسأله 2609 ) چند چیز در کشتن حیوانات مکروه است:
اوّل- پیش از بیرون آمدن روح، پوست حیوان را بکنند.
دوم- در جایی حیوان را بکشند که حیوان دیگر ببیند.
سوم- در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند ولی در صورت احتیاج عیبی ندارد.
چهارم- خود انسان چهارپایی را که پرورش داده است بکشد.
احکام شکار با اسلحه
مسأله 2610 ) اگر حیوان حلال گوشت وحشی را با اسلحه شکار کنند، با پنج شرط حلال و بدنش پاک است:
اوّل- اسلحه شکار مثل کارد و شمشیر برنده باشد، یا مثل نیزه و تیر، تیز باشد که به واسطه تیز بودن، بدن حیوان را پاره کند. اگر به وسیله دام یا چوب و سنگ و مانند این ها حیوانی را شکار کنند، پاک نمی شود و خوردن آن هم حرام است. اگر حیوانی را با تفنگ شکار کنند، چنانچه گلوله آن تیز باشد که در بدن حیوان فرو رود و آن را پاره کند، پاک و حلال است. اگر گلوله تیز نباشد بلکه با فشار در بدن حیوان فرو رود و حیوان را بکشد، یا به واسطه حرارتش بدن حیوان را بسوزاند و در اثر سوازندن، حیوان بمیرد، پاک و حلال بودنش اشکال دارد.
دوم- کسی که شکار می کند باید مسلمان یا بچه مسلمان باشد که خوب و بد را بفهمد. اگر کافر یا کسی که اظهار دشمنی با اهل بیت پیغمبر(ص) می کند، حیوانی را شکار نماید، شکار حلال نیست.
سوم- اسلحه را برای شکار کردن حیوان به کار ببرد. اگر مثلاً جایی را نشان کند و اتفاقاً حیوانی را بکشد، حیوان پاک نیست و خوردن آن هم حرام است.
چهارم- در وقت به کار بردن اسلحه نام خدا را ببرد. چنانچه عمداً نام خدا را نبرد شکار حلال نمی شود ولی اگر فراموش کند اشکال ندارد.
پنجم- وقتی به حیوان برسد که مرده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن آن وقت نباشد. چنانچه به اندازه سر بریدن وقت باشد و سر حیوان را نبرد تا بمیرد حرام است.
مسأله 2611 ) اگر دو نفر حیوانی را شکار کنند، و یکی مسلمان و دیگری کافر باشد یا یکی نام خدا را ببرد و دیگری عمداً نام خدا را نبرد، حیوان حلال نیست.
مسأله 2612 ) اگر پس از آن که حیوانی را تیر زدند مثلاً در آب بیفتد، و انسان بداند که حیوان به واسطه تیر و افتادن در آب جان داده، حلال نیست. بلکه اگر شک کند که فقط به واسطه تیر بوده یا نه، حلال نمی باشد.
مسأله 2613 ) اگر با سگ غصبی یا اسلحه غصبی حیوانی را شکار کنند، شکار حلال است و مال خود او می شود ولی گذشته از این که گناه کرده، باید اجرت اسلحه یا سگ را به صاحبش بدهد.
مسأله 2614 ) اگر با شمشیر یا چیز دیگری که شکار کردن با آن صحیح است با شرط هایی که در مسأله «2610» گفته شد، حیوانی را دو قسمت کنند و سر و گردن در یک قسمت بماند و شکارچی وقتی برسد که حیوان جان داده باشد، هر دو قسمت حلال است، همچنین است اگر حیوان زنده باشد ولی به اندازه سر بریدن وقت نباشد اما اگر به اندازه سر بریدن وقت باشد و ممکن باشد که مقداری زنده بماند، قسمتی که سر و گردن ندارد، حرام و قسمتی که سر و گردن دارد، اگر آن را به دستوری که در شرع معین شده ببرد، حلال و گرنه آن هم حرام می باشد.
مسأله 2615 ) اگر با چوب یا سنگ یا چیز دیگری که شکار کردن با آن صحیح نیست، حیوانی را دو قسمت کنند، قسمتی که سر وگردن ندارد، حرام است و قسمتی که سر و گردن دارد، اگر زنده باشد و ممکن باشد که مقداری زنده بماند، و سر آن را به دستوری که در شرع معین شده ببرند، حلال و گرنه آن قسمت هم حرام می باشد.
مسأله 2616 ) اگر حیوانی را شکار کنند، یا سر ببرند و بچه زنده ای از آن بیرون آید، چنانچه بچه را به دستوری که در شرع معین شده سر ببرند، حلال و گرنه حرام می باشد.
مسأله 2617 ) اگر حیوانی را شکار کنند یا سر ببرند و بچه مرده ای از شکمش بیرون آورند، چنانچه خلقت آن بچه کامل باشد و مو یا پشم در بدنش روییده باشد، پاک و حلال است.
شکار کردن با سگ شکاری
مسأله 2618 ) اگر سگ شکاری حیوان وحشی حلال گوشتی را شکار کند، پاک بودن و حلال بودن حیوان شش شرط دارد:
اوّل- سگ طوری تربیت شده باشد که هر وقت آن را برای گرفتن شکار بفرستند، برود و هر وقت از رفتن جلوگیری کنند، بایستد؛ نیز باید عادتش این باشد که تا صاحبش نرسد، از شکار نخورد، ولی اگر اتفاقاً شکار را بخورد اشکال ندارد.
دوم- صاحبش آن را بفرستد. اگر سر خود دنبال شکار رود و حیوانی را شکار کند، خوردن آن حرام است، بلکه اگر سر خود دنبال شکار رود و بعداً صاحبش بانک بزند که زودتر آن را به شکار برساند اگرچه به واسطه صدای صاحبش شتاب کند، بنابراحتیاط واجب باید از خوردن شکار خودداری نماید.
سوم- کسی که سگ را می فرستد باید مسلمان یا بچه مسلمان باشد که خوب و بد را بفهمد. اگر کافر یا کسی که اظهار دشمنی با اهل بیت پیغمبر9 می کند، سگ را بفرستد، شکار آن سگ حرام است.
چهارم- وقت فرستادن سگ، نام خدا را ببرد و اگر عمداً نام خدا را نبرد، شکار حرام است ولی اگر فراموش کند، اشکال ندارد.
پنجم- شکار به واسطه زخمی که از دندان سگ پیدا کرده بمیرد، پس اگر سگ، شکار را خفه کند، یا شکار از دویدن یا ترس بمیرد، حلال نیست.
ششم- کسی که سگ را فرستاده، وقتی برسد که حیوان مرده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن آن وقت نباشد. چنانچه وقتی برسد که به اندازه سر بریدن وقت باشد، و سر حیوان را نبرد تا بمیرد، حلال نیست.
مسأله 2619 ) کسی که سگ را فرستاده اگر وقتی برسد که بتواند سر حیوان را ببرد، چنانچه مثلاً به واسطه بیرون آوردن کارد و مانند آن وقت بگذرد و حیوان بمیرد، حلال است ولی اگر چیزی همراه او نباشد که با آن سر حیوان را ببرد و حیوان بمیرد، احتیاط واجب آن است که از خوردن آن خودداری کنند ولی اگر سگ را وادار کند که حیوان را بکشد، در این صورت حلال می شود.
مسأله 2620 ) اگر چند سگ را بفرستد و با هم حیوانی را شکار کنند، چنانچه همه آن ها دارای شرط هایی که در مسأله «2618» گفته شد، بوده اند، شکار حلال است. اگر یکی از آن ها دارای شرط ها نبوده، شکار حرام است.
مسأله 2621 ) اگر سگ را برای شکار حیوانی بفرستد و سگ حیوان دیگری را شکار کند، شکار حلال و پاک است، نیز اگر آن حیوان را با حیوان دیگری شکارکند، هر دو حلال و پاک می باشند.
مسأله 2622 ) اگر چند نفر باهم سگ را بفرستند و یکی از آن ها کافر باشد یا عمداً نام خدا را نبرد، شکار حرام است، نیز اگر یکی از سگ هایی را که فرستاده اند، به طوری که در صفحه گذشته گفته شد، تربیت شده نباشد، شکار حرام می باشد.
مسأله 2623 ) اگر باز یا حیوان دیگری غیر سگ شکاری، حیوانی را شکار کند، شکار حلال نیست ولی اگر وقتی برسند که حیوان زنده باشد و به دستوری که در شرع معین شده سر آن را ببرند، حلال است.
صید ماهی
مسأله 2624 ) اگر ماهی فلس دار را زنده از آب بگیرند و ماهی و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. چنانچه در آب بمیرد پاک است ولی خوردن آن حرام می باشد. اگر در تور ماهیگیری در آب بمیرد، خوردنش حلال است. ماهی بی فلس اگرچه زنده در بیرون آب جان دهد، حرام است.
مسأله 2625 ) اگر ماهی از آب بیرون بیفتد، یا موج آن را بیرون بیندازد، یا آب فرو رود و ماهی در خشکی بماند، اگر پیش از آن که بمیرد، با دست یا وسیله دیگر آن را بگیرد، حلال است.
مسأله 2626 ) کسی که ماهی را صید می کند، لازم نیست مسلمان باشد و موقع گرفتن، نام خدا را ببرد.
مسأله 2627 ) ماهی مرده ای که معلوم نیست آن را زنده از آب گرفته اند یا درون آب مرده، چنانچه در دست مسلمان باشد، حلال است و اگر در دست کافر باشد،
اگرچه بگوید آن را زنده از آب گرفته ام، حرام می باشد مگر آن که یقین حاصل شود یا دو شاهد عادل شهادت دهند که راست می گوید.
مسأله 2628 ) بنابراحتیاط مستحب باید از خوردن ماهی زنده خودداری کرد.
مسأله 2629 ) اگر ماهی زنده را بریان کنند، یا در بیرون آب پیش از جان دادن بکشند، احتیاط مستحب آن است که از خوردن آن خودداری نمایند.
مسأله 2630 ) اگر ماهی را بیرون آب دو قسمت کنند و یک قسمت آن در حالی که زنده است در آب بیفتد، بنابراحتیاط مستحب قسمتی را که بیرون آب مانده، نباید خورد.
صید ملخ
مسأله 2631 ) اگر ملخ را با دست یا به وسیله دیگری زنده بگیرند، پس از جان دادن خوردن آن حلال است. لازم نیست کسی که آن را می گیرد، مسلمان باشد و موقع گرفتن، نام خدا را ببرد ولی اگر ملخ مرده ای در دست کافر باشد و معلوم نباشد که آن را زنده گرفته، اگرچه بگوید زنده گرفته ام، حلال نیست.
مسأله 2632 ) خوردن ملخی که بال درنیاورده و نمی تواند پرواز کند حرام است.