آب مطلق و مُضاف
اشاره
مسأله 15 ) آب مطلق: مایعی است که بدون قید و اضافه به آن آب گفته شود، هرچند به آن آب با اضافه هم گفته شود، مثلاً آب رودخانه که به گِل مخلوط شده باشد، اگرچه به آن آب گِل نیز بگویند، چنانچه بتوان کلمه آب را بدون قید و اضافه درباره آن به کار برد، آب مطلق می باشد. ولی اگر فقط آب گِل به آن گفته شود، دیگر آب مطلق نمی باشد.
آب مضاف: مایعی است که فقط با قید و اضافه به آن آب گفته شود، مانند آب هندوانه و گلاب.
آب مطلق: بر پنج قسم است: اوّل: آب کرّ؛ دوّم: آب قلیل؛ سوم: آب جاری؛ چهارم: آب باران؛ پنجم: آب چاه.
1- آب کُرّ
مسأله 16 ) آب کرّ: مقدار آبی است که به حسب وزن سیصد و هشتاد و چهار(384) کیلو و به حسب مساحت هر یک از درازا و پهنا و گودی محل آن سه وجب متوسّط باشد.
مسأله 17 ) اگر عین نجس مانند بول و خون یا چیزی که نجس شده است، مانند لباس نجس، به آب کرّ برسد، چنانچه آب بو، رنگ و یا مزه نجاست را بگیرد، نجس می شود. اگر تغییر نکند، نجس نمی شود.
مسأله 18 ) اگر بوی آب کرّ به واسطه غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود.
مسأله 19 ) اگر عین نجس مانند خون، به آبی که بیشتر از کرّ است برسد و بو یا رنگ یا مزه قسمتی از آن را تغییر دهد، چنانچه مقداری که تغییر نکرده، کمتر از کرّ باشد، تمام آب نجس می شود. اگر به اندازه کرّ یا بیشتر باشد، فقط مقداری که بو یا رنگ یا مزه آن تغییر کرده، نجس است.
مسأله 20 ) آب فوّاره اگر متّصل به کرّ باشد، آب نجس را پاک می کند، ولی اگر قطره قطره روی آب نجس بریزد، آن را پاک نمی کند، مگر آن که چیزی روی فوّاره بگیرند تا آب آن پیش از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود.
مسأله 21 ) اگر چیز نجس را زیر شیری که متصل به کرّ است بشویند، آبی که از آن می ریزد، اگر به کرّ متصل باشد و بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد و عین نجاست هم در آن نباشد، پاک است.
مسأله 22 ) اگر مقداری از آب کرّ یخ ببندد و باقی آن به قدر کرّ نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد، نجس می شود. هر قدر از یخ هم آب شود، نجس است.
مسأله 23 ) آبی که به اندازه کرّ بوده، اگر انسان شک کند که از کرّ کمتر شده یا نه، مثل آب کر است، یعنی نجاست را پاک می کند. اگر نجاستی به آن برسد، نجس نمی شود. آبی که از کرّ کمتر بوده و انسان شک دارد به مقدار کر رسیده یانه، حکم آب کر را ندارد.
مسأله 24 ) کرّ بودن آب، به دو راه ثابت می شود:
اوّل: خود انسان یقین کند.
دوم: دو مرد عادل خبر دهند یا از گفته کسی اطمینان به کر بودن آب پیدا شود، امّا به گفته کسی که آب در اختیار او است -مثل این که حمّامی بگوید این آب کر است- بنابراحتیاط واجب ثابت نمی شود.
2- آب قلیل
مسأله 25 ) آب قلیل: آبی که کرّ و جاری و باران و آب چاه نباشد.
مسأله 26 ) اگر آب قلیل روی نجس بریزد، یا چیز نجس به آن برسد، نجس می شود ولی اگر با فشار به نجس برسد -هر چند از پایین به بالا باشد- مقداری که به آن چیز می رسد، نجس است. مقداری که به آن چیز نرسیده، پاک است.
مسأله 27 ) آب قلیلی که برای برطرف کردن عین نجاست روی نجس ریخته شود و از آن جدا گردد، نجس است. بنابراحتیاط باید از آب قلیلی که پس از برطرف شدن
عین نجاست برای آب کشیدن چیز نجس روی آن می ریزند و از آن جدا می شود، پرهیز کنند.
آبی که با آن مخرج بول یا غائط را می شویند، با پنج شرط پاک است:
اوّل: بو یا رنگ یا مزه آن به سبب برخورد با نجاست تغییر نکرده باشد.
دوّم: نجاستی از خارج به آن نرسیده باشد.
سوّم: با بول یا غائط، نجاست دیگری مثل خون بیرون نیامده باشد.
چهارم: ذرّه های غائط در آب نباشد.
پنجم: بیشتر از معمول نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد.
3- آب جاری
مسأله 28 ) آب جاری آبی که دارای منبع و سرچشمه باشد، خواه روی زمین جاری شود و خواه زیر زمین.
مسأله 29 ) آب جاری اگرچه کمتر از کرّ باشد، چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکرده، پاک است.
مسأله 30 ) اگر نجاستی به آب جاری برسد، مقداری از آن که بو یا رنگ یا مزه اش به واسطه نجاست تغییر کرده، نجس است. طرفی که متصل به چشمه است، اگرچه کمتر از کر باشد، پاک است.
آب های طرف دیگر نهر اگر به اندازه کرّ باشد یا به واسطه آبی که تغییر نکرده، به آب طرف چشمه متصل باشد، پاک و گرنه نجس است.
مسأله 31 ) آب چشمه ای که جاری نیست ولی طوری است که اگر از آن بردارند باز می جوشد، حکم آب جاری را دارد، یعنی اگر نجاست به آن برسد، تا وقتی که بو یا رنگ یا مزه آن به سبب نجاست تغییر نکرده، پاک است.
مسأله 32 ) آبی که کنار نهر مانده و متصل به آب جاری است، حکم آب جاری را دارد.
مسأله 33 ) چشمه ای که زمستان می جوشد و تابستان از جوشش می افتد، فقط وقتی که می جوشد، حکم آب جاری را دارد.
مسأله 34 ) آب حوض حمّام اگرچه کمتر از کرّ باشد، چنانچه به خزینه ای که آب آن به اندازه کر است متصل باشد، مثل آب جاری است.
مسأله 35 ) آب لوله های حمام و ساختمان که از شیرها و دوش ها می ریزد، اگر متصل به کرّ باشد، مثل آب جاری است.
مسأله 36 ) آبی که روی زمین جریان دارد ولی از زمین نمی جوشد، چنانچه کمتر از کرّ باشد و نجاست به آن برسد، نجس می شود. امّا اگر از بالا به پایین بریزد، چنانچه نجاست به پایین برسد، بالای آن نجس نمی شود.
4- آب باران
مسأله 37 ) اگر بر چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست یک مرتبه باران ببارد، جایی که باران به آن برسد، پاک می شود. در فرش و لباس و مانند این ها فشار لازم نیست. ولی باریدن دو سه قطره فائده ندارد، بلکه باید طوری باشد که بگویند باران می آید. بنابراحتیاط واجب باید روی زمینِ سخت جریان پیدا کند.
مسأله 38 ) اگر باران بر عین نجاست ببارد و به جای دیگر ترشّح کند، چنانچه عین نجاست همراه آن نباشد و بو یا رنگ یا مزه آن به سبب برخورد با نجاست تغییر نکرده باشد، پاک است.
مسأله 39 ) اگر روی بام ساختمان، عین نجاست باشد، تا وقتی باران بر بام می بارد، آبی که به نجس رسیده و از سقف یا ناودان می ریزد، پاک است. پس از قطع شدن باران اگر معلوم باشد آبی که می ریزد، به چیز نجس رسیده است، نجس می باشد.
مسأله 40 ) زمین نجسی که باران بر آن ببارد پاک می شود. اگر باران بر زمین جاری شود و در حال باریدن به جای نجسی که زیر سقف است برسد، آن را نیز پاک می کند.
مسأله 41 ) خاک نجسی که به واسطه باران گِل شود و به رسیدن باران به وصف اطلاق به تمام اجزای آن علم و یقین حاصل شود، پاک است. ولی حصول علم مشکل است.
مسأله 42 ) هرگاه آبی که باران بر آن می بارد، در جایی جمع شود، اگرچه کمتر از کرّ باشد، چنانچه موقعی که باران می آید، چیز نجسی را در آن بشویند و بو یا رنگ یا مزه آب به سبب برخورد با نجاست تغییر نکند، چیز نجس پاک می شود.
مسأله 43 ) اگر بر فرش پاکی که روی زمین نجس است، باران ببارد و بر زمین نجس جاری شود، فرش نجس نمی شود و زمین هم پاک می گردد.
5- آب چاه
مسأله 44 ) آب چاهی که از زمین می جوشد، اگرچه کمتر از کرّ باشد، چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتی که بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکرده باشد، پاک است. ولی مستحب است پس از رسیدن بعضی از نجاست ها، مقداری که در کتاب های مفصّل گفته شده، از آب آن بکشند.
مسأله 45 ) اگر نجاستی در چاه بریزد و بو یا رنگ یا مزه آب آن را تغییر دهد، چنانچه تغییر آب چاه از بین برود، پاک می شود. بهتر است با آبی که از چاه می جوشد مخلوط گردد.
مسأله 46 ) اگر آب باران در گودالی جمع شود و کمتر از کرّ باشد، پس از بند آمدن باران، با رسیدن نجاست به آن نجس می شود.