شرط ششم:
جای پیشانی نمازگزار از جای زانوها و سر انگشتان پای او بیش از چهار انگشت بسته پست تر یا بلندتر نباشد. تفصیل این مسأله در احکام سجده گفته می شود.
مسأله 898 ) بودن مرد و زن نامحرم در جایی که کسی آن جا نیست و کسی هم نمی تواند وارد شود، بنابراحتیاط حرام است و در آن جا نماز نخوانند ولی اگر یکی از آنها مشغول نماز باشد و دیگری که با او نامحرم است وارد شود، نماز او اشکال ندارد.
مسأله 899 ) نماز خواندن در جایی که تار می زنند یا مانند آن را می نوازند، باطل نیست، اگرچه گوش دادن و استفاده آن معصیت است.
مسأله 900 ) احتیاط واجب آن است که در کعبه و بر بام آن نماز واجب نخوانند ولی در حال ناچاری اشکال ندارد.
مسأله 901 ) خواندن نماز مستحب در کعبه و بر بام آن اشکال ندارد، بلکه مستحب است در داخل خانه مقابل هر رکنی دو رکعت نماز بخوانند.
جاهایی که نماز خواندن مستحب است
مسأله 902 ) در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها، مسجدالحرام است و پس از آن مسجد پیغمبر(ص) و
سپس مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس. در بعضی روایات مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه یکسان شمرده شده است. پس از مسجد بیت المقدس، مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محله و پس از مسجد محله، مسجد بازار است.
مسأله 903 ) برای زن ها نماز خواندن در خانه بهتر است و در حدیث شریف از امام جعفر صادق(ع) آمده است که: «خیر مساجد نساءکم البیوت».
مسأله 904 ) نماز در حرم امامان: مستحب، بلکه بهتر از مسجد است. نماز در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین7 برابر دویست هزار نماز است.
مسأله 905 ) زیاد رفتن به مسجد و رفتن به مسجدی که نمازگزار ندارد، مستحب است. همسایه مسجد اگر عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
مسأله 906 ) مستحب است انسان با کسی که در مسجد حاضر نمی شود، غذا نخورد؛ در کارها با او مشورت نکند؛ همسایه او نشود؛ از او زن نگیرد و به وی زن ندهد.
جاهایی که نماز خواندن مکروه است
مسأله 907 ) نماز خواندن در چند جا مکروه است، از جمله:
1- حمام؛ 2- زمین نمکزار؛ 3- مقابل انسان؛ 4- مقابل دری که باز است؛ 5- در جاده و خیابان و کوچه اگر برای کسانی که عبور می کنند زحمت نباشد. چنانچه زحمت باشد، حرام و نماز باطل است؛ 6- مقابل آتش و چراغ؛ 7- در آشپزخانه و هرجا که کوره آتش باشد؛ 8- مقابل چاه و چاله ای که محل بول باشد؛ 9- روبروی عکس و مجسمه چیزی که روح دارد، مگر این که روی آن پرده بکشند؛ 10- در اتاقی که جُنُب در آن باشد؛ 11- درجایی که عکس باشد اگرچه روبروی نمازگزار نباشد؛ 12- مقابل قبر؛ 13- روی قبر؛ 14- بین دو قبر؛ 15- در قبرستان.
مسأله 908 ) هرگاه انسان در جایی نماز می خواند که مردم از جلو او عبور می کنند، مستحب است مقابل خود چیزی بگذارد که میان او و آن ها حائل گردد، حتی اگر عصا و تسبیح و ریسمانی باشد، کافی است.
آداب و احکام مسجد
مسأله 909 ) نجس کردن مسجد حرام است، خواه زمین مسجد باشد و یا سقف و بام و طرف داخل دیوارها. احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند، مگر آن که واقف، آن را جزء مسجد قرار نداده باشد.
مسأله 910 ) اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند، تطهیر مسجد بر او واجب نیست، ولی باید به کسی که احتمال می دهد آن را تطهیر می کند، اطلاع دهد.
مسأله 911 ) اگر جایی از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست، باید آن جا را بکَنند یا خراب نمایند. پر کردن جایی که کنده اند و ساختن جایی که خراب کرده اند، بر کسی که مسجد را نجس کرده، لازم است و بر غیر او لازم نیست.
مسأله 912 ) اگر مسجدی را غصب کنند و به جای آن خانه و مانند آن بسازند، یا به طوری خراب شود که نماز خواندن در آن ممکن نباشد، بنابراحتیاط باز هم نجس کردن آن حرام و تطهیر آن واجب است.
مسأله 913 ) نجس کردن حرم امامان: حرام است. اگر یکی از آنها نجس شود، چنانچه نجس ماندن آن بی احترامی باشد، تطهیر آن واجب است بلکه احتیاط مستحب آن است که اگر بی احترامی هم نباشد، آن را تطهیر کنند.
مسأله 914 ) اگر حصیر مسجد نجس شود بنابراحتیاط باید آن را آب بکشند، ولی چنانچه به واسطه آب کشیدن خراب می شود و بریدن جای نجس بهتر است، باید آن را ببُرند.
مسأله 915 ) بردن عین نجس مانند خون در مسجد اگر بی احترامی به مسجد باشد، حرام است، بلکه احتیاط مستحب آن است که اگر بی احترامی هم نباشد، عین نجس را در مسجد نبرند ولی بردن چیزی که نجس شده، در صورتی حرام است که بی احترامی به مسجد باشد.
مسأله 916 ) اگر مسجد را برای روضه خوانی چادر بزنند و فرش کنند و سیاهی بکوبند و اسباب چای در آن ببرند، در صورتی که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود، اشکال ندارد.
مسأله 917 ) احتیاط واجب این است که مسجد را به طلا و صورت موجوداتی که مثل انسان و حیوان روح دارد، زینت نکنند.
مسأله 918 ) اگر مسجد خراب هم شود، نمی توانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
مسأله 919 ) فروختن در و پنجره و چیزهای دیگر مسجد حرام است. اگر مسجد خراب شود، باید این ها را صرف تعمیر همان مسجد کنند. چنانچه به درد آن مسجد نخورد، باید در مسجد دیگر مصرف شود، ولی اگر به درد مسجدهای دیگر هم نخورد، می توانند آن را بفروشند و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد کنند و گرنه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند.
مسأله 920 ) ساختن مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی می باشد، مستحب است. اگر مسجد طوری خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد می توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند، بلکه می توانند مسجدی را که خراب نشده برای احتیاج مردم خراب کنند و بزرگ تر بسازند.
مسأله 921 ) تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن مستحب است. کسی که می خواهد مسجد برود، مستحب است خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه و قیمتی بپوشد و ته کفش خود را وارسی کند که نجاستی به آن نباشد، نیز موقع داخل شدن به مسجد اوّل پای راست و موقع بیرون آمدن، اوّل پای چپ را بگذارد. همچنین مستحب است از همه زودتر به مسجد آید و از همه دیرتر از مسجد بیرون رود.
مسأله 922 ) وقتی انسان وارد مسجد می شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیّت و احترام مسجد بخواند. اگر نماز واجب یا مستحب دیگری هم بخواند کافی است.
مسأله 923 ) خوابیدن در مسجد، اگر انسان ناچار نباشد و صحبت کردن راجع به کارهای دنیا و مشغول صنعت شدن و خواندن شعری که نصیحت و مانند آن نباشد،
مکروه است، نیز مکروه است آب دهان و بینی واخلاط سینه را در مسجد بیندازد و گمشده ای را طلب کند و صدای خود را بلند نماید، ولی بلند کردن صدا برای اذان مانعی ندارد.
مسأله 924 ) راه دادن بچه و دیوانه به مسجد مکروه است. کسی که پیاز و سیر و مانند این ها خورده که بوی دهانش مردم را اذیت می کند، مکروه است به مسجد برود.
اذان و اقامه
مسأله 925 ) برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای واجب یومیّه اذان و اقامه بگویند. بهتر این است که مردان حتی الإمکان اقامه را ترک نکنند ولی پیش از نمازهای واجب غیر یومیّه مثل نماز آیات، در صورتی که با جماعت بخوانند، مستحب است سه مرتبه بگویند: الصلاة.
مسأله 926 ) مستحب است در روز اوّلی که بچه به دنیا می آید، یا پیش از آن که بند نافش بیفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند.
مسأله 927 ) اذان هیجده جمله است: اَلّلهُ أَکْبَرُ چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ، حَیَّ عَلیَ الصَّلاةِ، حَیَّ عَلیَ الفَلاحِ، حَیَّ عَلی خَیْرِ العَمَلِ، أَلّلهُ أَکْبَرُ، لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ هر یک دو مرتبه.
اقامه هفده جمله است، یعنی دو مرتبه أَلّلهُ أَکْبَرُ از اوّل اذان و یک مرتبه لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ از آخر آن کم می شود و پس از گفتن حَیَّ عَلی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
مسأله 928 ) أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ اللَّهِ جزو اذان و اقامه نیست، ولی جایز است پس از أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه به قصد قربت گفته شود.
ترجمه اذان و اقامه
أَلّلهُ أَکْبَرُ یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که وصف شود. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ یعنی شهادت می دهم که هیچ معبودی جز خداوند یکتا و بی همتا نیست. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه یعنی شهادت می دهم که حضرت «محمد بن عبدالله(ص)» پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ أَمِیرَ المُؤْمِنِینَ عَلِیّاً وَلِیُّ اللَّه یعنی شهادت می دهم که امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) ولیّ خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلیَ الصَّلاةِ یعنی بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلیَ الفَلاحِ یعنی بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ العَمَلِ
یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَدْ قامَتِ الصَّلاةِ یعنی به تحقیق نماز برپا شد. لا اِلهَ اِلاَّ اللَّه یعنی هیچ معبودی جز خداوند یکتا نیست.
مسأله 929 ) بین جمله های اذان و اقامه باید خیلی فاصله نشود. اگر بین آن ها بیش تر از معمول فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.
مسأله 930 ) اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد، چنانچه غنا شود یعنی به طور آوازخوانی که در مجالس لهو معمول است اذان و اقامه را بگوید، حرام است. اگر غنا نشود، مکروه می باشد.
مسأله 931 ) در پنج نماز اذان ساقط می شود:
اوّل: نماز عصر روز جمعه. دوم : نماز عصر روز عرفه که روز نهم ذی حجّه است. سوم: نماز عشای شب عید قربان، برای کسی که در مشعرالحرام باشد. چهارم: نماز عصر و عشای زن مستحاضه. پنجم: نماز عصر و عشای کسی که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند. در این پنج نماز در صورتی اذان ساقط می شود که با نماز قبلی هیچ فاصله نشود یا فاصله کمی بین آن ها باشد، ولی فاصله شدن نافله و تعقیب ضرر ندارد.
مسأله 932 ) اگر برای نماز جماعتی اذان و اقامه گفته باشند، کسی که با جماعت نماز می خواند، نباید برای نماز خود، اذان و اقامه بگوید.
مسأله 933 ) اگر برای خواندن نماز جماعت به مسجد برود و ببیند جماعت تمام شده، تا وقتی که صف ها به هم نخورده و جمعیت پراکنده نشده، نباید برای نماز خود اذان و اقامه با شرایطی که در مسأله بعد گفته می شود، بگوید.
مسأله 934 ) در جایی که عده ای مشغول نماز جماعت هستند، یا نماز آنان تمام شده و صف ها به هم نخورده است، اگر انسان بخواهد فُرادی یا با جماعت دیگری که برپا می شود نماز بخواند، با شش شرط اذان و اقامه ساقط می شود:
اوّل: نماز جماعت در مسجد باشد. اگر در مسجد نباشد، ساقط شدن اذان و اقامه اشکال دارد.
دوم: برای آن نماز اذان و اقامه گفته باشند.
سوم: نماز جماعت باطل نباشد.
چهارم: نماز او و نماز جماعت در یک مکان باشد، پس اگر نماز جماعت، داخل مسجد باشد و او بخواهد بر بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
پنجم: نماز او و نماز جماعت هر دو ادا باشد.
ششم: وقت نماز او و نماز جماعت مشترک باشد مثلاً هر دو نماز ظهر، یا هر دو نماز عصر بخوانند، یا نمازی که به جماعت خوانده می شود نماز ظهر باشد و او نماز عصر بخواند، یا او نماز ظهر بخواند و نماز جماعت نماز عصر باشد.
مسأله 935 ) اگر در شرط سوم از شرط هایی که در مسأله پیش گفته شد شک کند، یعنی شک کند که نماز جماعت صحیح بوده یا نه، اذان و اقامه از او ساقط است ولی اگر در یکی از پنج شرط دیگر شک کند مستحب است اذان و اقامه بگوید.
مسأله 936 ) کسی که اذان و اقامه دیگری را می شنود مستحب است هر قسمتی را که می شنود، تکرار کند.
مسأله 937 ) کسی که اذان و اقامه دیگری را شنیده، چه با او گفته باشد یا نه، در صورتی که بین اذان و اقامه و نمازی که می خواهد بخواند، زیاد فاصله نشده باشد، می تواند برای نماز خود اذان و اقامه نگوید.
مسأله 938 ) اگر مرد اذان زن را با قصد لذّت بشنود به طوری که گوش دادن او حرام باشد، اذان از او ساقط نمی شود، بلکه اگر قصد لذت هم نداشته باشد، ساقط شدن اذان اشکال دارد.
مسأله 939 ) اذان و اقامه نماز جماعت را باید مرد بگوید، ولی در جماعت زنان بنابر این که زن می تواند امام جماعت باشد، اگر زن اذان و اقامه بگوید، کافی است.
مسأله 940 ) اقامه باید پس از اذان گفته شود و اگر پیش از اذان بگویند صحیح نیست، نیز معتبر است که در حال ایستاده و طهارت از حَدَث (یعنی با وضو یا غسل یا تیمم) باشد.
مسأله 941 ) اگر کلمات اذان و اقامه را بدون ترتیب بگوید، مثلاً حیَّ علی الفلاح را پیش از حی علی الصلاة بگوید، باید از جایی که ترتیب به هم خورده، دوباره بگوید.
مسأله 942 ) باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آن ها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته، اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه
بگوید، نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
مسأله 943 ) اذان و اقامه باید به عربی صحیح گفته شود، پس اگر به عربی غلط بگوید، یا به جای حرفی حرف دیگر بگوید، یا مثلاً ترجمه آنها را به فارسی بگوید، صحیح نیست.
مسأله 944 ) اذان و اقامه باید پس از داخل شدن وقت نماز گفته شود و اگر عمداً یا از روی فراموشی پیش از وقت بگوید، باطل است.
مسأله 945 ) اگر پیش از گفتن اقامه شک کند که اذان گفته، باید اذان را بگوید، ولی اگر مشغول اقامه شود و شک کند که اذان گفته، گفتن اذان لازم نیست.
مسأله 946) اگر در بین اذان یا اقامه پیش از آن که قسمتی را بگوید، شک کند که قسمت پیش از آن را گفته، باید قسمتی را که در گفتن آن شک کرده، بگوید. ولی اگر در حال گفتن قسمتی از اذان یا اقامه شک کند که آنچه پیش از آن است گفته یا نه، گفتن آن لازم نیست.
مسأله 947 ) مستحب است انسان در موقع گفتن اذان، رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دو انگشت سبّابه را به گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد و بین جمله های اذان کمی فاصله دهد و میان آن ها حرف نزند.
مسأله 948 ) مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهسته تر بگوید و جمله های آن را به هم نچسباند ولی به اندازه ای که بین جمله های اذان فاصله می دهد، بین جمله های اقامه فاصله ندهد.
مسأله 949 ) مستحب است بین اذان و اقامه یک قدم بردارد، یا قدری بنشیند یا سجده کند، یا ذکر بگوید، یا دعا بخواند، یا قدری ساکت باشد، یا دو رکعت نماز بخواند، بلکه حرفی بزند ولی حرف زدن بین اذان و اقامه نماز صبح مستحب نیست، بلکه مکروه است.
مسأله 950 ) مستحب است کسی را که برای گفتن اذان معین می کنند، عادل و وقت شناس و صدایش بلند باشد و اذان را در جای بلند بگوید.
واجبات نماز
واجبات نماز یازده چیز است: اوّل نیت، دوم قیام (ایستادن)، سوم تکبیرةالإحرام یعنی گفتن الله اکبر در اول نماز، چهارم رکوع، پنجم سجود، ششم قرائت، هفتم ذکر، هشتم تشهد، نهم سلام، دهم ترتیب، یازدهم موالات یعنی پی در پی بودن اجزاء نماز.
مسأله 951 ) بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آن ها را به جا نیاورد یا در نماز اضافه کند، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می شود. بعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمی شود.
رکن نماز پنج چیز است: