شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 132

1- 11) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَریٰ .هود(11)آیه 17. [1]

2- 12) یُدْخِلُ مَنْ یَشٰاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَ .دهر(76)آیه 31. [2]

3- 13) وَ لَوْ شٰاءَ اللّٰهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّهً وٰاحِدَهً وَ لٰکِنْ .شورا(42)آیه 8.

4- 14) جَهَنَّمَ یَصْلَوْنَهٰا وَ بِئْسَ الْقَرٰارُ .ابراهیم(14)آیات 28 و 29. و [3]دار البوار از آیۀ 28 سورۀ بالا اقتباس شده است.

رستگاری خواهد بود برای کسی که راستگوترین گویندگان از آنچه دیدار می کند خبر داده که همان نداشتن دوست و صدیق است یا این که صاحب روز جزا او را به کیفری دردناک که برایش آماده کرده است می ترساند؟!و همۀ پیامبران در سخنشان او را زیانکار معرّفی کرده اند؟!و زبان نفرین کنندگان به نفرین و سرزنش او گشوده شده است؟!از کارهای زشت و بدی لغزشها به خدا پناه می بریم و از او کمک می خواهیم پس دانستی که متجاوز پیروز نامیده نمی شود اگر چه به ظاهر پیروز بنماید،و ستمگر رستگار نامیده نمی شود اگر چه بدان نامیده شود،بدان سبب امام(علیه السلام)فرموده است:کسی که گناه بر او چیره شده است پیروز نیست،و کسی که با شرارت پیروز می شود شکست خورده است،و آن است راز گفتار امام(علیه السلام)که فرمود:پیروزی با ستم میسّر نمی شود.

کلمۀ هفتم

گفتار آن حضرت(علیه السلام):لاثناء مع کبر

ستایش با کبر و خود بزرگ بینی وجود ندارد.

می گویم:ثناء سخن نیکوست،و امّا کبر بزرگی و رفعت جویی بر مردم و کوچک شمردن آنان است تکبّر لازمۀ گمان دروغ داشتن به نفس است بر این که شایستۀ درجه ای است که نفس شایسته آن درجه نیست و آن درجه برای غیر اوست بی آن که نفس امّاره اش را در آن گمان تکذیب کند چون نیروی عملی،مغلوب نفس امّاره شده است و منظور در اینجا این است که سخن نیکو در بارۀ متکبران واقع نمی شود و روشن شد که ستایش با تکبر جمع نمی شود و صدق این قضیّه پس از مقدّم داشتن مطالب قبل روشن است.

توضیح بیشتری می دهیم و می گوییم:محقّقا میان ستایش نیکو و تکبر مخالفتی نزدیک به مخالفت دو ضدّ وجود دارد،دلیل آن این است که لازمۀ تکبّر کوچک شمردن مردم است و علّت آن این است که شخص متکبّر بر این باور است که خود شخصا درجه ای را حائز است که در دیگری یافت نمی شود و نتیجۀ آن کوچک شمردن آن است که طبیعت مردم از کسی که دیگران را تحقیر می کند متنفّر و گریزان می باشد،امّا علّت تنفّر خردمندان از متکبر آن است که آنان شخص متکبر را کوچک می شمارند و نزد آنان اهمیت و ارزشی برای آنچه بدان تکبّر می کنند وجود ندارد چون او را بد اخلاق و از نظر ادب پست و بهره اش از خوشبختی دائمی اندک است و دانشمندان می دانند که شخص متکبّر بر عیب خویش آگاه