شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 155

1- 39) نسا(4)آخر آیه 38 و اول آیه 39.

2- 40) نسا(4)آخر آیه 38 و اول آیه 39.

3- 41) نسا(4)آخر آیه 39.

4- 42) نسا(4)آخر آیه 39.

5- 43) از آیه 27 سورۀ شورا گرفته شده و به اوّل آن(ف)افزوده است.

استوار کار و داناست (1).و در این کلمه اشاره است به این که کوشش در به دست آوردن شناختن ممکن که در خور خداوند باشد واجب است تا با آن شناخت سلامتی از صفت پست بخل را که موجب محرومیّت در دنیا و آخرت است به دست آورد،و خدا سر پرست توفیق است.

کلمۀ بیست و سوّم

گفتار آن حضرت(علیه السلام):العداوه شغل القلب.

دشمنی ورزیدن موجب بازداشته شدن دل از کارهاست.

شارح گوید:معنای عداوت و دشمنی قبلا روشن شد و آن صفت پستی است که در مقابل فضیلت صداقت می باشد و دو صفت ضد و در مقابل هم می باشند،امّا ثابت کردن آنچه از این کلمه قصد شده است این است که دشمنی قلب را ناراحت می کند و موجب خشم پایدار است.و معلوم شد که خشم جنبش نفس است که به سبب میل به انتقام گرفتن خون دل به جوش می آید،و هر گاه خشم،ثابت و همیشگی باشد آن جوشش در هر زمان و لحظه ای تازه می شود و رنجش و کار بزرگی برای قلب است که او را از بقیه کارهای واجبش منصرف می کند،و اگر خواستی آن را با نظر دیگری دقیقتر از این نظر بر مطلبی که دقیقتر از این معنی است حمل کن و آن معنی این است که دانستی در اصطلاح عارفان گاهی از قلب به نیروی عقلانی که محلّ علوم کلی است تعبیر می شود آن گاه دانستی که دشمنی کینۀ راستی است که شخص با آن می کوشد وسایلی را که شخص مورد کینه را می آزارد جمع کند و هر گاه چنان باشد شغل بودن دشمنی برای قلب روشن است چون همت گماشتن نفس به جمع کردن اسباب آزار شخص مورد بغض و به دست آوردن آن اسباب و اندیشیدن نفس در چگونگی به دست آوردن آن و چگونگی رهایی و سالم ماندن از مکر و حیلۀ دشمن و دوری از آن شغلی است که قلب را سرگرم می کند و از توجّه کردن آن به هدفهای درست که کوشش در آنها واجب است منصرف می سازد،و چون راز این کلمه بر تو آشکار شد باید بدانی که این کلمه هشدار بر رها کردن این سرگرمی قلب است و رها کردنش آن است که ریشۀ این سرگرمی را که دشمنی است قطع نمایی چون دشمنی صفت پستی است که