شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 177

شادمانی بر می گردند در این صورت بی تابی از عوارض بر طرف شدنی است که به شخص خاصّی اختصاص ندارد پس بعد از آن که شخص خردمند بر حقیقت بی تابی و عوامل آن و این که بنا بر آنچه یاد کردیم جزع به شادمانی بر می گردد آگاه شد عذری برایش وجود ندارد.

بار خدایا!سلامت ماندن از کیفرت را به ما عطا کن و اگر بلایی بر ما مقدّر فرمودی به ما شکیبایی الهام فرما،و پرده ای که بر عیبهای ما افکنده ای بر ندار و خشنودیت را بر ما افاضه فرما،و برای ما رهبری و هدایت یافتن در کارمان را آماده گردان (1).

کلمۀ چهارم

اشاره

گفتار آن حضرت(علیه السلام):رحم اللّه امرء قال خیرا فغنم او سکت فسلم.

خدای بیامرزد مردی را که سخن خیری بگوید و بهره ببرد یا سکوت کند و سالم بماند.

شارح گوید:غنیمت همان فئ است«غنیمتی که در جنگ گرفته می شود»، و امام(علیه السلام)در این جا آن را در به دست آوردن ستایش و پاداش و غیر آن از خوبیها به کار برده است،دلیل این که گفتار،خیر نامیده شده این است که هر چه وسیله ای برای کار خیر باشد خیر است،اگر چه نسبت به آنچه وسیلۀ خیر است امر عرضی باشد،مقصود امام(علیه السلام)از این کلمه این است که با دعای مورد اطمینانش خواستار نزول رحمت الهی می شود و آن دعا در مورد بنده ای که زبانش را نگاه دارد و اختیار آن را به عقل دهد که جز به خیر سخن نگوید، ردّ نمی شود و روشن ِشود که بهترین سخن آن است که مربوط به اصلاح کردن امر معاد (2)یا چاره اندیشی زندگی باشد به گونه ای شایسته که قانون عدالت در آن رعایت شود و این فضیلت عدالت که پیش از این بیان شد خواسته شد چون هر گاه چنان کند سخن گفتن از ساکت ماندن برایش بهتر است زیرا با آن کار بهرۀ دنیا و آخرت برایش حاصل می شود و خوشبختی دو جهان را به دست می آورد سپس امام(علیه السلام)در آن مطلبی گنجانده است که هر کس نمی تواند قصد سخن خیر کند بلکه در سخنش هنگام تکلم به جایی می رسد که به گفتار دروغ و نادرست و بیهوده و آزار دهنده و غیر آن که رذیلت است می رسد،سخنانی که