شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 251

فصل اوّل: علی علیه السلام دارای همه فضایل انسانی

اشاره

در توضیح این مطلب است که علی علیه السلام دارای همه فضایل انسانی می باشد

و در این فصل دو بحث است

نخستین بحث در توضیح کمال آن حضرت بر حسب قوّه نظری است.

اشاره

پیش از این دانستی که کامل شدن نیروی نظری منوط به کامل شدن حکمت نظری است.و چنان که دانستی حکمت نظری آماده شدن نفس آدمی برای تصور شناختهای حقیقی و تصدیق کردن حقایق نظری به اندازۀ توان بشری می باشد.بی تردید این درجۀ از کمال به کاملترین وجه ممکن برای آن حضرت ثابت است.زیرا علی علیه السلام این اشیا را بر حسب نیروی حدسی قدسی خویش ادراک می کند.در صورتی که ادراک بیشتر حکیمان از آن اشیا ادراک فکری است و نیاز به مشقّت و زحمت دارد که لازمه اش اشتباهات بزرگی است که جز معدودی از حکما ما از آن خالی نمی باشند.پس کجا علی(علیه السلام) را می توان با حکما مقایسه کرد؟توضیح مطلب این است که علی علیه السلام بعد از سرور فرستادگان محمد صلی اللّه علیه و آله،سرور عارفان بود.و پیش از بیان این مطلب توضیح می دهیم که آن حضرت استاد جهانیان بوده است.

بنا بر این در این جا دو مقام است:

1-مقام اوّل این است که علی علیه السلام پس از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله)استاد بشر بوده

است.

توضیح مطلب آن است که ما در همه علوم جست و جو کرده ایم و مهمترین و عمومی ترین آنها را علم الهی یافته ایم و در خطبه های آن حضرت،اسرار توحید و نبوت و قضا و قدر و احوال مربوط به معاد،مطالبی دیده ایم که در سخن هیچ یک از علمای بزرگ و حکمای سترگ نیامده است.و یافته ایم که علوم تمام فرقه های اسلامی به آن حضرت منتهی می شود.امّا متکلّمان،یا معتزلی اند یا اشعری.منسوب بودن متکلّمان معتزلی به آن حضرت روشن است.چون بحثهایی که مربوط به اصول فقه و مسایل فقهی است و بیشتر از ظواهر دین در اثبات کردن حسن و قبح عقلی در کارهای خدای متعال که بر اساس آن تکلیف به