شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 304

نیازمند است قطعا پروردگارش را به واجب الوجوب بودن و قدیم بودن و این که کاملترین قدرتها از آن اوست و بدو محتاج است،خواهد شناخت.پس شناخت نفس دلیلی کافی بر شناخت خدای متعال است،پس هر که نفس خود را نشناسد و با آن بر صانع خود استدلال نکند با آن که نیرومندترین و نزدیکترین دلیلهاست چگونه پروردگارش را به دلیل دیگری خواهد شناخت؟!

7-المرء مخبو تحت لسانه

امیر مؤمنان علیه السلام فرمود:مرد در زیر زبانش پنهان است.

شارح گوید:[مخبّو]از خب است و اصل آن مخبوء(با همزه)می باشد مانند مقرّو که اصلش مقروء بوده،همزه به واو قلب شده و سپس به منظور سبک شدن[در تلفظ]واو در واو ادغام شده است.

یعنی:کامل و ناقص بودن مرد،پوشیده و پنهان است تا وقتی که زبانش را نجنباند پس چون زبانش را حرکت داد و سخن گفت حال او آشکار می شود،پس اگر سخنش سخنی باشد که خردها بپسندند و بزرگان بپذیرند دانش و کمالش آشکار شود،و اگر سخنانی بگوید که مردم از شنیدن آن کراهت داشته باشند و گوش دادن به آن را زشت شمارند حالت نادانی و نقصان او آشکار شود،تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد (1)

8-بالبر یستعد الحر،

امیر مؤمنان علیه السلام فرمود:با نیکی کردن آزاد مرد،به بندگی در آید.

شارح گوید:یعنی کسی که می خواهد آزادگان را به خدمت خویش در آورد و آنان را مانند بنده خود قرار دهد با بخشیدن مال و غذا و خوشرویی و نرم سخنی به آنان نیکی کند در این هنگام هر کس به خدمت کردن او رغبت می کند و از محضر و خدمت او جدا نمی شود به دلیل این که:آدمی بندۀ احسان می باشد،و هر که نیکی نداشته باشد و به کسی