شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 339

و هر وقت قادر بودی که بفریبی مفریب تا سروری و بزرگواری به دست آوری.

67-الحکمه ضاله المؤمن

امیر مؤمنان علیه السلام فرمود:حکمت گمشدۀ مؤمن است.

شارح گوید:حکمت استوار بودن فکر و اندیشه است،و بر هر سخنی که استوار باشد و به هیچ رو فسادی در آن نباشد گفته می شود،و نیز بر هر دلیل استواری که حق را روشن و شبهه را بر طرف سازد،و بر هر کاری استوار که شامل مصلحت (1)و تهی از مفسدت باشد،و بر هر دانشی که در آن کامل شدن نفس آدمی در دو سوی علم و عمل با استواری شناخته شود اطلاق می گردد و این که بر علم ادیان و احکام حکمت اطلاق شده از همین جهت است در شرح برده چنین آمده است،و ظاهر آن است که مقصود از حکمت در این جا همۀ معانی چهارگانه اش می باشد بنا بر مذهب کسی که عموم مشترک را جایز می شمارد،یا به روش عموم مجاز به این که از آن معنای مجازی که شامل افراد معانی یاد شده گردد اراده و قصد شود.

یعنی:کاری که نفع دارد و مفید است و مصلحت در بر دارد و از مفسدت تهی است مهمترین مقصود مؤمن می باشد،و بر او لازم است که آن را بشناسد و بطلبد و هر جا آن را یافت بگیرد.

68-کثره الوفاق نفاق و کثره الخلاف شقاق

امیر مؤمنان(علیه السلام)فرمود:بسیار موافقت کردن دو رویی و بسیار مخالفت ورزیدن دشمنی باشد.

یعنی هر که نسبت به کسی در گفتار و کردارش بسیار موافق و همراه باشد و او را تصدیق کند و آفرین گوید به دو رویی کردن با او متّهم می شود،چون آن شخص بسا می شود که قصد انجام کاری کند که به زیان اوست و آن(موافق)عمل را در چشمش نیکو جلوه می دهد در حالی که قصد نابودیش را دارد،و این کار چیزی جز نفاق و دشمنی نمی باشد چنان که گفته شده:دوستت آن است که به تو راست گوید نه تو را تصدیق کند،و چون مخالفتش با دیگری بسیار باشد موجب دشمنی وی و جدا شدن از او می شود،پس سزاوارتر آن است که به ریسمان و رشتۀ میانه روی(و رعایت حدّ وسط)چنگ زند چون دو طرف