شرح بر صد کلمه امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام صفحه 350

کند که او پناهگاه جهانیان است.

98-لسان العاقل وراء قلبه

امیر مؤمنان(علیه السلام)فرمود:زبان خردمند در پشت دل اوست.

شارح گوید:وراء به معنای پشت سر است و گاهی به معنای قدّام (1)(پیش رو می باشد)و این لغت معانی ضدّ هم دارد و هر گاه او را به(کلمه بعد)اضافه نکنی گویی:

لقتیه من وراء«او را از پشت سر دیدم»پس او را به عنوان غایت رفع می دهی مثل این که گویی:من قبل،در مختار الصّحاح چنین آمده است.

معنای کلمه این است که:شخص خردمند سخنی نگوید مگر پس از آنی که در آن بیاندیشد.چون زبانش پشت و پس قلبش است پس اوّل می اندیشد آن گاه سخن می گوید،و زبان احمق چنان نیست چون زبان او در جلو قلبش است و به همین سبب پیش از اندیشیدن سخن می گوید و موجب پشیمانی و سرگردانیش می شود.

99-قلب الاحمق وراء لسانه

امیر مؤمنان(علیه السلام)فرمود:قلب احمق پشت زبانش است.

شارح گوید که:احمق از روی اندیشه و تامّل سخن نمی گوید بلکه هر چه را شنیده خواه خیر باشد خواه شرّ به نفع باشد یا به ضرر بدان تکلّم می کند،زیرا قلبش که جای تفکر و اندیشه است در پشت زبان اوست که جای سخن گفتن است،پس در آن فرو رفته و در زیر زبانش پنهان است،بنا بر این نمی تواند بیاندیشد بلکه تنها وظیفه و کارش سخن گفتن است پس برایش سزاوارتر آن است که جز در هنگام لزوم هرگز سخن نگوید.

100-اللّهم اغفر رمزات اللحاظ،و سقطات الالفاظ،و شهوات الجنان،و هفوات اللسان.

امیر مؤمنان(علیه السلام)فرمود:بار خدایا گناهانی را که بر چشمهای ما و لفظهای ما و دلها و زبانهایمان رفته است بیامرز.

شارح گوید:اصل اللّهم در نزد علمای بصره یا اللّه بوده و میم(آخر آن)بجای حرف ندا(یا)می باشد،و لذا با هم جمع نمی شوند و آن(میم)از ویژگیهای این اسم است مثل این که داخل شدن(یا)بر آن با لام(حرف)تعریف و همزۀ قطع و(تای)قسم مخصوص اللّه