نگرشی بر فهم تاریخی قرآن صفحه 43

فرموده است: «اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ» (1) 87 یعنی: یهودیان و مسیحیان، دانشمندان و علمای دینی خود را به عنوان رب اختیار کردند (و بدین سبب عبادت خدا را فرو نهادند). امام صادق علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند خاخام‌ها و کشیش‌ها مردم را به پرستش خود دعوت نکردند. و اگر دعوت می‌کردند هیچ کس پذیرا نمی‌شد. امّا (معنای آیه آن است که) موقعی که آنهابا رأی خود حرام خدا را حلال و حلال خدا را حرام کردند، مردم نیز (بدون اعتراض) پذیرا شدند و ندانسته آنها را عبادت کردند». (2) 88 4. در تفاسیرالبرهان و نورالثقلین، در ذیل آیه:

«وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ ...» (3) 89 روایات متعددی از دو امام باقر علیه السلام و صادق علیه السلام وارد شده است که مراد از «شجره ملعونه» در قرآن بنی‌امیه هستند و خداوند با این تعبیر از آنان خبر داده است. (4) 90

د- روشنگری در زمینه تأویل قرآن

1- . توبه/ 31
2- . اصول کافی 1/ 53.
3- . اسراء/ 60
4- . تفسیر نورالثقلین 3/ 179، تفسیرالبرهان 2/ 425.