گفتارامیرالمؤمنین علی علیه السلام صفحه 1500

135- ربّما عمی اللّبیب عن الصّواب 5377 .

العلل و المعلولات

1- لترجعنّ الفروع علی أصولها و المعلولات إلی عللها و الجزئیّات إلی کلّیاتها 7367 . 133- مرا از مردی خوش آید که عقلش زائد بر زبانش باشد ، و دیده نشود که زبانش زائد بر عقلش گردد .

134- خردمند را اطاعت نما تا نفع عمده بری .

135- بسا خردمند از راه راست نابینا گردد ( پس نباید به عقل مغرور شد بلکه باید تسلیم قضا و قدر بود ) .

علل و معلولات 1- هر آینه به طور حتم فروع بر اصول ، و معلولات به علل ، و جزئیات به کلیّات خود برگشت خواهد نمود ( اگر این عبارت از آن حضرت باشد و مربوط به فلاسفه و یا صوفیه نباشد ، ممکن است مراد این باشد چنانکه علامه بزرگوار مرحوم خوانساری فرموده : هر که را اصل و نژاد پاکیزه و نیکو باشد او نیز پاکیزه و نیکو باشد یا رجوع هر کسی به طینت خود چون طینت ها مختلف است یا برگشت نتائج به مقدمات است اگر صحیح باشند صحیح خواهند بود و گرنه نادرست در آید و اللّه العالم ) .

ص 990

العالم العلوی

1- سئل- علیه السّلام- عن العالم العلویّ فقال : صور عاریه عن الموادّ ، عالیه عن القوّه و الاستعداد ، تجلّی لها فأشرقت ، و طالعها فتلألأت ، فألقی فی هویّتها مثاله ، فأظهر عنها أفعاله ، و خلق الإنسان ذا نفس ناطقه ، إن زکّاها بالعلم و العمل فقد شابهت جواهر أوائل عللها ، و إذا اعتدل مزاجها و فارقت الأضداد فقد شارک بها السّبع الشّداد 5885 . عالم بالا 1- از آن بزرگوار از جهان بالا ( یعنی عالم

مجردات که به حسب مرتبه از عالم اجسام و مادیات بالاتر است ) پرسیده شد فرمود : صورت هایند برهنه از مادّه ها ( مانند مقدار و شکل و حجم ) بلندتر از قوه و استعدادند ( یعنی هر چه از کمالات دارند بالفعل است زیرا که قوه و استعداد از لوازم مادیات می باشند چنانکه در بشر متصور است ) خداوند برای آنها منکشف گردیده و تابیده پس نورانی شدند و بر آنها طلوع نموده و بر آنها نور افشانی کرد پس درخشان گردیدند ، و در هویّت و تشخص آنان مثال و شباهت خود را إلقاء نمود ، پس از آنها افعال خویش را ظاهر فرمود ( ممکن است مقصود این باشد که آنها را همچون خود مجرد قرار داد و خلقت را از کارهای آنها مقرر نمود همچون وسائط دیگر مانند خلقت طیر بدست حضرت عیسی- علیه السلام- و یا آنکه مراد این است که آنها متخلق به اخلاق الهی هستند ) و انسان را صاحب نفس دریابنده آفرید ، اگر آن را به علم و عمل پاکیزه گرداند پس در حقیقت مشابه با گوهرهای علت های آنها ( عقول مقدّسه که به قول حکماء وسائط در ایجاد موجوداتند و علل آنها منتهی به آنها شود ) خواهد گردید ، و چون مزاج آن معتدل باشد ( یعنی در حرارت و برودت و رطوبت و یبوست و از اضداد جدا گرد ، چنانکه باید آدمی شجاع باشد از جبن دور گردد یا جواد و سخی باشد از بخل بپرهیزد و همچنین . . . ) پس