گفتارامیرالمؤمنین علی علیه السلام صفحه 2387

ص 1536

و یبتغی الزّیاده فیما بقی یرشد غیره و یغوی نفسه ، و ینهی النّاس بما لا ینتهی ، و یأمرهم بما لا یأتی یتکلّف من النّاس ما لم یؤمر و یضیّع من نفسه ما هو أکثر یأمر النّاس و لا یأتمر ، و یحذّرهم و لا یحذر ، یرجو ثواب ما لم یعمل و یأمن عقاب جرم متیقّن ، یستمیل وجوه النّاس بتدیّنه و یبطن ضدّ ما یعلن یعرف لنفسه علی غیره ، و لا یعرف علیها لغیره ، یخاف علی غیره بأکثر من ذنبه ، و یرجو لنفسه أکثر من عمله ، یرجوا اللّه فی الکبیر ، و یرجو العباد فی الصّغیر ، فیعطی العبد ما

لا یعطی الربّ ، یخاف العبید فی الرّبّ ، و لا یخاف فی العبید برم بلکه می نشینم و آرزو می کنم ، به آنچه فانی می شود ، با تعب پیشی گرفته ، و آنچه را که باقی می ماند پیوسته وا می گذارد ، از شکر آنچه داده شده عاجز گشته ، و در آنچه باقی است طلب زیادتی می نماید . غیر خود را به راه درست ارشاد نموده ، و نفسش را اغواء می نماید ، و مردم را به آنچه خود از آن باز نمی ایستد نهی کرده ، و آنان را به آنچه خود انجام نمی دهد فرمان می دهد ، مردم را به آنچه امر نشده به زحمت انداخته ، و از نفس خود آنچه را که ( انجام آن واجب و ) بیشتر است ضایع می سازد ، به مردم امر نموده ، و خود امر پذیر نبوده ، و امر به اجتناب می کند ، و خود دوری نمی کند ، ثواب آنچه را که عمل نکرده امیدوار بوده ، و از عقاب گناه یقینی ایمن است ، به دینداری ( ظاهری ) خودروهای مردم را بسوی خود میل داده ، و در نهان ضدّ آنچه را که در ظاهر می کند انجام خواهد داد . ( این فرازها در خطبه 159 و در حکمت 142 نهج البلاغه با مختصر تفاوتی ذکر شده است ) برای نفس خود ( حقوقی که بر دیگران دارد ) می شناسد و ( حقوقی که ) بر نفس خود بر غیر خود دارد نمی شناسد ، بر غیر خود به بیشتر از گناه خود ترسیده ( گناه او را عظیم می شمارد ) و برای نفس خود

بیشتر از عمل او امیدوار است ، در بزرگ ( نعمتهای بهشتی ) خدا را امیدوار بوده ، و در کوچک ( نعمتهای دنیوی ) بندگان را امیدوار است ، پس بنده را عطا کرده آنچه را که پروردگارش را عطا نمی کند ( یعنی او را جهت نفع

ص 1537

الرّبّ 11041 .

42- قد تیقّظ من اتّعظ 6669 .

التوفیق

1- التّوفیق أشرف الحظّین 1642 .

2- التّوفیق و الخذلان یتجاذبان النّفس فأیّهما غلب کانت فی حیّزه 1781 .