گفتارامیرالمؤمنین علی علیه السلام صفحه 509

2- أخرج من مالک الحقوق ، و أشرک فیه الصّدیق ، و لیکن کلامک فی تقدیر ، و همّتک فی تفکیر ، تأمن الملامه و النّدامه 2448 . 82- جنگ کننده برای حق ( کسی و بردن آن بستم ) غارت شده است ( چون در حقیقت کلاه سر او رفته و گرنه مغلوب گشته در واقع غارت شده نیست زیرا عوض اخروی دارد ) .

83- گفتن حق از عجز و خاموشی بهتر است . ( یعنی اگر آدمی حق نمی گوید باید عجز و خاموشی را اختیار کند ) .

ذی حق 1- غرض کسی که بر حق است راه درست خواهد بود .

حقوق خدا 1- بخشیدن این مال در مصارفی که خداوند واجب کرده است داخل شده در باب جود خواهد بود . ( یعنی در حقیقت جود نیست به زور خود را داخل کرده است ) .

2- از مال خود حقوق را ( مانند زکات و خمس و دیون ، انفاقات واجب ) بیرون نما ، و دوست خود را در آن شریک گردان ، و باید که سخنت به اندازه ، و همتت در

ص 322

3- حق اللّه سبحانه علیکم فی الیسر البرّ و الشّکر و فی العسر الرّضا و الصّبر 4918 .

حقوق الناس

1- جعل اللّه سبحانه حقوق عباده مقدّمه لحقوقه ، فمن قام بحقوق عباد اللّه کان ذلک مؤدّیا إلی القیام بحقوق اللّه 4780 .

الاحتکار و المحتکر